NeijoëschNeijooschNeibeesNeijoëschbréifNeijoëschdagNeijoëschdrénkgeldNeijoëschdrëppNeijoëschgeschenkNeijoëschkaartNeijoëschkäertchenNeijoëschcadeauNeijoëschspréchelchenNeijoëschvisiteNeijoëschwonschNeijoëschzigarNeilänneschNeilännegNeiliichtNeimaartNeimärelNeimillenNeimoundNeimoudeschNeipärelNeipierelNeipreisenNeipuertNeipuertNeisëlwerNeistadNeistroossneideg, neideschnéidegNéidegt, Néidegstnéidegen, néiden, néiten, nëtten, niddenNeidernéid(e)regneid(e)renneiderenNeid(e)renNéidesch, NéieschNéi-NéidëschNéigarNéigeschirNéikëschtNéikëssenNéikierfchenNéikuerfNéikluefNéimaschinNéischoulNéiseidNéizwirNeiegkät, -keetneienneiennéiengenéitnéierNéierNéierebrotNéierchenNéierevirneierdéngsnéi(e)ren(s), néierchen, néierge(n)s, néirent, néirënster, nerën, nerës, nerëns, nirens, ni(e)rge(n)snéiere(ns)wouNéierewouNéier(e)wuelNeierong, NeieronkNeigirneigiregneilichNeimäerdernéim(e)renneinneinastrigneirech, neirichNéisNéisNéisendallnéitnéitnéitennëtten, nittennéitennéitschen, néischtenGenéitschsNéitsch-, NéischtpolverNeklosNekrologNekupeNel, Nell(a), Nel(l)i, NellchennelechnelenNelertnëmmennëmmerNëmmerchesdagnëmmesch(t) | -joësch, -joosch (Var. auch in den folg. Zussetz.): -bees F.: «Kuß zu Neujahr» (am Sylvesterabend, um Mitternacht wünscht man sich ein glückliches neues Jahr, wobei Küsse ausgetauscht werden); -joëschbréif M.: «Neujahrsbrief» — Ra.: N., Ligebréif — d'Kanner hun hir Neijoëschbréiwe soss ëmmer an der Schoul geschriwwen an dem Papp an der Mamm se doheem (beim Bett) virgelies; -joëschdag M.: «Neujahrstag» — Ra.: dat war wéi Hunneg (s. d.) op N. — N., wann d'Schleke bëselen (meist: Päifenneijoëschdag — s. d.) — Wetterregel: N. hell a kloër, versprécht e glécklecht Joër; -joëschdrénkgeld N.: «Neujahrsgeschenk» — hues de dem Bréifdréier säin N. scho gin? — cf. Nei(t)jäerchen sub 1); -joëschdrëpp F.: «Gratisschnaps um die Neujahrstage»; -joëschgeschenk N.: «Neujahrsgeschenk» (um Neujahr verabreichen die Geschäftsleute geschäftseigene oder zu diesem Zweck angefertigte Gegenstände den Kunden als Geschenke, z. B. in Gaststätten eine Zigarre oder einen Gratistrunk, in Metzgerläden eine Wurst, in Kolonialwarengeschäften eine Tafel Schokolade oder einen Abreißkalender usw. — dafür auch: Nei(t)jäerchen — s. d. sub 1)); -joëschkaart F.: 1) «Bildglückwunschkarte» (oft farbig); 2) «Visitenkarte» (mit Neujahrsglückwünschen) — dafür auch das Dim.: -joëschkäertchen — mir mussen eis Neijoëschkaarten (-käertercher) nach schreiwen; -joëschcadeau (cadeau wie frz.) — s. -joëschgeschenk; -joëschspréchelchen M.: «Glückwunschsprüchlein zu Neujahr»; -joëschvisite F.: «Neujahrsbesuch» (seit Ende 1931, Anfang 1932 kann man sich der üblichen Neujahrsverpflichtungen [Bd. 3, S. 205] durch eine Spende an die Journalistenvereinigung entziehen; die Tageszeitungen veröffentlichen seit 1932 laufend um die Jahreswende eine Namensliste); -joëschwonsch M.: «Glückwunsch zu Neujahr»; -joëschzigar F. und M.: «Zigarre als Geschenk zu Neujahr»; -lännesch, -länneg Adj.: 1) «unbeackert, unerschlossen, daher ertragreich» — neilännesche Buedem gët schéi Rekolten; 2) «fremdländisch» — eng n. Zort Grompren — cf. nei sub 2); -liicht N.: «Neumond» (meist: neit Liicht — s. Liicht sub 2); -maart M.: «bekannter Markt in Arlon am ersten Donnerstag nach dem Neujahrstag mit viel Zulauf von jungen Leuten»; -märel ON.: «Neumerl» (Stadtviertel von Lux.-Stadt); -millen F.: 1) «Neumühle» (verbreitete Stellen-, Mühlenbezeichnung); 2) — s. Millchen sub 2); -mound M.: «Neumond» — cf. -liicht; -moudesch Adj.: «neumodisch» — n. geklät; -pärel, -pierel ON.: «Neufperlé» (Häusergruppe bei Fauvillers in der belgischen Provinz Luxemburg); -preisen M.: «der von 1871 bis 1918 an Deutschland abgetretene Teil von Lothringen» (die Bewohner bezeichneten sich als: Musspreisen — s. d.); -puert F.: 1) «Neutor» (früheres Tor der Stadt Luxemburg); 2) «Neutorstraße» — ech wunnen an der N. — mir gin nach bis durech d'N. spadséieren — dafür auch: Neipuertsgaass F.; -sëlwer N.: «Neusilber» (Nickel-Messing-Legierung) — dafür auch: preisescht Sëlwer; -stad F.: «Neustadt» (Wb.06 — wohl im Ggs. zu Alstad, Viertel des Fischmarktes, Lux.-Stadt); -strooss F.: «Neustraße» (Stellen-, Straßenbez.).
neideg, neidesch (Sauer: nëdisch, Nösl.: nëgdisch) Adj.: «neidisch» — Ra.: n. wéi e Kouersänger — en neidege Mënsch — ent neidegt Kand.
néideg (Sauer: niddig, Nösl.: nigdig) Adj./Adv.: 1) (prädikativ) «nötig, notwendig» — hate mir dat do n.? (mußte dies sein?) — hu mir esou e Kaméidi n.? — ech hun nach eppes n. (benötige noch etwas, z. B. auszuschlafen) — ech hun haut nët n. gewéit (gewiegt) ze gin — entrüstet: hun ech dat (wiirklech) n.? (muß ich mir das wirklich bieten lassen?) — ech hun esou eppes a kengem Fall n. (mer bidden ze loossen, soen ze loossen) — et hätt een n. him alles virzemaachen (man ist gezwungen, ihm alles vorher zu zeigen) — ech hätt nach esou villes n. (benötigte noch sehr viel) — mir hun n. nei Wueren ze bestellen (wir sind genötigt neue Waren zu bestellen) — has du n. dat Kand ze schloen? (war es notwendig das Kind zu prügeln?) — bei deem Kascht hues de nët n. dech ze baschten (bei dieser kargen Kost hast du nicht nötig dich zu überarbeiten) — mir hate keng Forschett n. (wir benötigten keine Gabel, es gab nur flüssige Speise — oft abfällig) — et weess een ni wou een een n. huet (wo man jem. benötigt) — ech hätt sou n. neit Gezei — mengs de ech hätt näischt méi n. ewéi dir nozelauschteren — du hues dach nët méi n. ze schaffen — hien huet keen n. (er benötigt niemand) — ech hun dat Geschir ganz n. — dat hun ech nach jhust n.! (das fehlt mir noch!) — mir sin dees guer nët n. (wir benötigen dies gar nicht, auch: wir brauchen uns dies nicht bieten zu lassen) — Höflichkeitsformel: dat do wir (as) awer nët n. (gewiescht — sagt jem. z. B. der ein — hohes — Trinkgeld entgegennimmt, der gut bewirtet wurde) — dat wor och nach n. (das mußte auch noch kommen) — e wor Bannes n. (er war außer sich, sehr aufgebracht) — ech sin dénger guer nët n. (ich bedarf deiner Hilfe nicht) — du bas ménger éischter n. wéi ech dénger — iron.: du bas (du hues) dees esou n. wéi Ziirden (der Gemeindehirte) enger Karschëpp — ech sin n., et as mer n. (habe ein natürliches Bedürfnis, muß austreten) — ech muss esou n. ausgoen (austreten) — hien as n. bestuet, soss verkënnt e ganz — dat Framënsch as n. bestuet (verheiratet) — et wor nët n., datt s de komm bas — — ech fannen dat as nët n.; 2) (attribut.) a. «bedürftig, arm» — dat sin n. Leit; b. «erforderlich» — déi n. Sue fele mer — hätt ech deen néidegen Drot (s. d. sub 2) — lo hätte mer den néidegen Duuscht (Honger) an et as näischt hei — deen néidege Reen léisst op sech waarden — häss d'an der Zäit déi néideg Kläpp kritt! — déi néideg Aarbecht fir d'éischt — ech hun dat néidegt Gezei nët fir dohinner ze goen — Kläder hun ech elo am néidegsten; substantiv.: Néidegt, Néidegst [Bd. 3, S. 206] N.: «das Nötige, Nötigste» — et feelt mer um Néidegsten, auch: un allem Néidegen — dat Néidegst wat elo ze geschéien huet, as d'Séien (das Säen) — hu mer elo dat Néidegt geschwat? (bei einer Zusammenkunft, bei einer Sitzung, einem Handel) — sief roueg, ech maachen dat N. an d'Rei — fir d'éischt dem Néidegsten opgewaart (zuerst das Nötigste erledigt) — in Sagwörtern: dat N. geet vir, sot de Mann, du huet en d'Fra lassgezunn an d'Päerd am Gruef leie gelooss — . . . sot den Ellespill, du huet e séng Mamm d'Trap erofgehäit — verstärkt: dat Allernéidegst (das unbedingt Notwendige) — Zussetz.: bluttnéideg (s. d.); 3) Adv.: «unbedingt, gezwungenermaßen» — mir hätten n. Reen — ech hätt awer bal n. no him kucken ze goen.
néidegen, néiden, néiten, nëtten, nidden (lok. Echt.: niddigen, Nösl.: nigdigen) trans. Verb.: «nötigen, drängen» — néideg dat Kand nët esou fir z'iessen — höfliche Aufforderung zum Essen: loosst iech nët n. — cf. fléiwen.
Neider (lok.: Nedder) M.: «Neider» — Raa.: (ech hu) léiwer (en) N. wéi (e) Matleider — besser N., wéi Matleider — wien N. huet, huet Brout, wie keng huet, leit Nout.
néid(e)reg Adj.: «ein natürliches Bedürfnis verspürend» — s. néideg sub 1).
neid(e)ren I (Nösl.: nëgderen, Westösl.: negderen, lok.: enegderen, Ga: nεudərən) intr. Verb.: «eutern» (Anschwellen des Euters und der äußeren Geschlechtsteile beim trächtigen Vieh, bes. Rindvieh) — déi Kou neidert schéin (setzt ein schönes, volles Euter an) — lok.: se hat ewell enegder neben si huet genegdert.
neideren II trans./intr. Verb.: «heimlich stark begehren» — de Bouf neidert sou laang ewell un engem Auto.
Neid(e)ren (lok.: Echt.) Plur. tant. «Pusteln» (Trinkernase) — ich mänen dein Noas kréit Neidren (C).
Néidesch, Néiesch (U.-Sauer: Niddisch, lok. Arlon: Néinesch) F.: 1) «Nähterin» — Ra.: e laange Fuedem (s. d. sub 1), eng faul N.; 2) «Schlampe» (C) — Zussetz.: Hausnéiesch — cf. Bitzesch.
Néi- (cf. Bitz-) -dësch M.: «Nähtisch»; -gar N.: «Nähgarn, Nähzwirn, Doppelgarn» (Schusterspr.); | |