Luxemburger Wörterbuch

Néidegt, Néidegst [Bd. 3, S. 206] N.: «das Nötige, Nötigste» — et feelt mer um Néidegsten, auch: un allem Néidegen — dat Néidegst wat elo ze geschéien huet, as d'Séien (das Säen) — hu mer elo dat Néidegt geschwat? (bei einer Zusammenkunft, bei einer Sitzung, einem Handel) — sief roueg, ech maachen dat N. an d'Rei — fir d'éischt dem Néidegsten opgewaart (zuerst das Nötigste erledigt) — in Sagwörtern: dat N. geet vir, sot de Mann, du huet en d'Fra lassgezunn an d'Päerd am Gruef leie gelooss — . . . sot den Ellespill, du huet e séng Mamm d'Trap erofgehäit — verstärkt: dat Allernéidegst (das unbedingt Notwendige) — Zussetz.: bluttnéideg (s. d.); 3) Adv.: «unbedingt, gezwungenermaßen» — mir hätten n. Reen — ech hätt awer bal n. no him kucken ze goen.

néidegen, néiden, néiten, nëtten, nidden (lok. Echt.: niddigen, Nösl.: nigdigen) trans. Verb.: «nötigen, drängen» — néideg dat Kand nët esou fir z'iessen — höfliche Aufforderung zum Essen: loosst iech nët n. — cf. fléiwen.

Neider (lok.: Nedder) M.: «Neider» — Raa.: (ech hu) léiwer (en) N. wéi (e) Matleider — besser N., wéi Matleider — wien N. huet, huet Brout, wie keng huet, leit Nout.

néid(e)reg Adj.: «ein natürliches Bedürfnis verspürend» — s. néideg sub 1).

neid(e)ren I (Nösl.: nëgderen, Westösl.: negderen, lok.: enegderen, Ga: nεudərən) intr. Verb.: «eutern» (Anschwellen des Euters und der äußeren Geschlechtsteile beim trächtigen Vieh, bes. Rindvieh) — déi Kou neidert schéin (setzt ein schönes, volles Euter an) — lok.: se hat ewell enegder neben si huet genegdert.

neideren II trans./intr. Verb.: «heimlich stark begehren» — de Bouf neidert sou laang ewell un engem Auto.

Neid(e)ren (lok.: Echt.) Plur. tant. «Pusteln» (Trinkernase) — ich mänen dein Noas kréit Neidren (C).

Néidesch, Néiesch (U.-Sauer: Niddisch, lok. Arlon: Néinesch) F.: 1) «Nähterin» — Ra.: e laange Fuedem (s. d. sub 1), eng faul N.; 2) «Schlampe» (C) — Zussetz.: Hausnéiesch — cf. Bitzesch.

Néi- (cf. Bitz-) -dësch M.: «Nähtisch»; -gar N.: «Nähgarn, Nähzwirn, Doppelgarn» (Schusterspr.); -geschir N.: «Nähzeug»; -këscht F.: «Nähkasten»; -këssen N.: «Nähkissen»; -kierfchen, -kuerf M.: «Nähkörbchen, -korb» — cf. Bitzkuerf; -kluef M.: «Nähkloben» (Sattlerspr.: größere, hölzerne Zange, die zwischen die Knie gepreßt wird zum Zusammenhalten der zu nähenden Teile) — cf. sub Zaang; -maschin F.: «Nähmaschine» — s. Bitzmaschin; -schoul F.: «Nähschule» — s. Bitzschoul; -seid F.: «Nähseide»; -zwir M. — s. -gar.

Neiegkät, -keet F.: 1) «Neuigkeit» — wat sin da fir Neiegkäten an der Stad?; 2) «Nachricht» (meist Pl.) — ech lauschteren d'Neiegkäten nach um Radio (die Durchgabe der Nachrichten) — dat wor keng schéi N.

neien I (Nösl.) intr. Verb.: «Kartoffeln, sobald erntbar, zum sofortigen Verbrauch ausheben» — Nösl.: d'Grompere se mat Zéckt aan (frühzeitig), mer konne vill mi fréi n. wi zjor.

neien II trans. Verb.: «neigen» (veraltet — Hardt, Sauermundart) — cf. näipen sub 2.

néien (s. LSA Karte 103 — Ind. Präs.: ech néien, du néis, hie néit neben: du nichs, nicht — Part. Prät.: genéit, genicht) trans. Verb.: «nähen» (im Nösl. nicht gebräuchlich, dafür: béitzen, bicksen — s. bitzen) — d'Schong n. (Hauptsohle mit Pechoder Wachsdraht an den Rahmen nähen) — op der Hand genéit (handgenäht) — Ra.: duebel genéit hält besser (doppelt genäht, meist übtr.) — Verbadj.: genéit — genéit(e) Schong im Ggs. zu: gepënnt(e) Schong — s. pënnen.

néier — s. nidder.

Néier (meist Pl.: Néieren) F.: «Niere» — ech hun d'Néiere wéi — cf. Nir.

Néierebrot M.: «Nierenbraten» — s. auch: Éi(e)rebrot.

Néierchen M., F. und N. — s. Éierchen, Nir.

Néierevir M.: «Schimpfwort» — wat hues du hei ze dun? Du Dokter N.! (R V 45) — Du N. muss blugden! (R XIV 56).

neierdéngs Adv.: «neuerdings».

néi(e)ren(s), néierchen, néierge(n)s, néirent, néirënster, nerën, nerës, nerëns, nirens, ni(e)rge(n)s Adv.: «nirgends, nirgendwo» — nun nëmmen näischt n. verlaude gelooss — cf. éi(e)rens(t). [Bd. 3, S. 207]

néiere(ns)wou (Nösl.: nerëwu) Adv.: «nirgendwo, nirgends» — dat Wuert bestät n. — 't as där een, deen n. näischt ze verléieren huet — ech hun all Geschäfter ausgelaf an n. dat fond, wat ech gesicht hun — n. fënt een alles schéi beieneen.

Néierewou M.: «Hergelaufener, Habenichts» — wat as en dann? sou een N.

Néier(e)wuel M.: «ruheloser, unzufriedener Mensch, dem es nirgends gefällt».

Neierong, Neieronk F.: «Neuerung».

Neigir F.: «Neugierde» (Neol., gilt als affektiert, dafür meist: Virwëtz).

neigireg Adj.: «neugierig» — oft mit Inf.: ech sin n. ze héieren wéi dat gaangen as — cf. virwëtzeg.

neilich Adv. — s. nälech.

Neimäerder M.: 1) «Würger» (Lanius) — s. auch: Leimäerder — Arten: groen N. M.: «Schwarzstirnwürger» (Lanius minor); rouden N. M.: «Rotkopfwürger» (Lanius senator); klengen, groen, gemengen N. M.: «Neuntöter» (rotrückiger Würger — Lanius collurio); décken, wäissen, groen, groussen, geblummelechten N., Kréienneimäerder (s. d.) M.: «Raubwürger» (Lanius excubitor) — Ra.: en deet Kreesch ewéi en N. (er schreit fürchterlich — cf. Mäerder); 2) a. «bösartiger Mensch»; b. «guter (Kegel-)Spieler» — s. Mäerder sub 3).

néim(e)ren intr. Verb.: «jammern» — s. jéimeren.