LWB Luxemburger Wörterbuch
 
nelen bis neperen (Bd. 3, Sp. 207b bis 209b)
 
nelen trans./intr. Verb: 1) «nageln» — de Schouster huet d'Schong geneelt (mit Nägeln versehen) — geneelte Schong im Ggs. zu gebutte, genéite, gepënnte Schong; 2) «tuckern» (Motor) — wann s de mat dreckegem Ueleg fiers, dann neelt de Motor (awer); übtr.: 3) «Schmerzen an gefrorenen Fingern und Zehenspitzen empfinden» — d'Fanger(e) nele mech — cf. Fanger, Neelchen I sub 2); 4) «festnageln, festlegen» — elo as e geneelt (jetzt ist er festgelegt, er kann nicht mehr zurück) — Zussetz.: op-, ver-, un-, zounelen.
 
Nelert M. — s. Neelchen I sub 2). [Bd. 3, S. 208]
 
nëmmen Adv.: «nur» (in Luxemburg-Stadt dafür häufig: nuren — s. d.) — Raa.: et lieft een n. eemol (man lebt nur einmal) — spaßh.: et stierft een n. eemol, an 't as een esou laang dout — Spw.: e schlechte Fuuss, deen (eng schlecht Maus, déi) n. ee Lach huet — et kascht n. e puer Frang — ech son der n. dat hei, dat äänt, eppes (mit drohendem Unterton) — 't as n. zevill wouer (bedauernd oder bestätigend) — 't as n. fir ze soen — hie kann n. méi gescheit (dervu) gi (nur zulernen) — 't as ëmmer n. un him a kees un äis — en as n. drop aus fir ee béis ze man — hie wënnt ëmmer n. (er gewinnt immerzu) — mat deem Schloe gët en n. méi verbruet (durch das andauernde Prügeln wird er nur noch störrischer) — looss e goen, et as dach n. e Kand — ech man alles fir der n. eng Plëséier ze man — dat as jo schéin a gutt, n. (jedoch, aber) — abweisend: hal (dach) n. op! — alles, mä n. nët dat — n. nët! (beileibe nicht) — sief du dach n. roueg! — Zus.: wann all Vulle päifen — ermunternd: n. nët gezéckt an hardi drop lass! — n. derbäi gemaacht! — n. drop! — Zus.: 't as e Preiss, e Judd (s. d.) — iron.: dat as nët n. näischt.
 
nëmmer Adv.: «nie, niemals» — cf. ni.
 
Nëmmerchesdag (lok.: Grevenmacher, Machtum: Nëmmermësdag, Nëmmerméisdag) M.: «Nimmerleinstag».
 
nëmmesch(t) Pron.: «niemand» — 't as n. am Haus — cf. ëmmesch(t).
 
néng (s. Pa.St. Karte Nr. 10 — LSA Karte 133) Num.: «neun» — Ra. (lok.: Echt.): ëm nein (scil: Auer), gehéiert jidderee bei sein (scil.: Fra — um neun Uhr soll jeder brave Familienvater bei seiner Frau zu Hause sein) — lo as et n. Auer an du läis nach ëmmer am Bett — ech hun eleng n. Käle gespillt — en huet s'alle N. geschoss (alle Neune).
 
Néng-/néng- -a N.: «Neunauge» (Fisch: Petromyzon fluviatilis) — dafür auch: Räilach (s. d.) — grousst N. N.: «Meerneunauge» (Petromyzon marinus); -aangel M.: 1) «Hornisse» — dafür auch: Runn, Hara(a)spel, Hujhel (s. d. sub 1); 2) (lok.: Mosel) «Haken mit mehreren Zinken» (dient zum Suchen und Auffischen eines Gegenstandes im Wasser) — cf. Wollef; 3) übtr.: «unerträglicher, störrischer Mensch»; -annon(g)zeg (Echt.: neinannaunzig) Num.: «neunundneunzig» — en huet ës fir n. (lebenslängliche Zuchthausstrafe) — ech hun ës n. (bin gänzlich erschöpft); -annon(g)zeglächerskraut N.: «Johanniskraut» — s. Haartnol; -eckchen (lok.: Nördingen) M. — s. Nennek; -eckeg Adj.: 1) «neuneckig»; 2) «eigensinnig, verschroben, querköpfig» — wat as dat fir e néngeckege Mënsch!; -eckegkät, -keet F.: «Verschrobenheit, Eigensinnigkeit» — Echt.: su en Nainekigkät dät ä bal aus der Hout foaren; -erlä, -erlee Num.: «neunerlei» — Antwort auf eine vorwitzige Frage: wat waars de kafen? Antwort: n. — n. Ueleg (Nösl.: geheimes Volksmedikament aus neun verschiedenen Ölen hergestellt); -mol Adv.: «neunmal».
 
Nengi, Néngi N.: «Kaninchen» (Ammenspr.) — s. Kanéngchen.
 
Néngsen, Ningsen ON.: «Neunhausen» — Dorf und Gemeinde Neunhausen, Kanton Wiltz — 148 — Ra. (der umliegenden Dörfer): wann déi Ningsener (Einwohner von Neunhausen) de Peffer gedeelt hun, da kënnt dat gutt Wieder (nach der Dorfkirmes von Neunhausen, Ende April, wird das Wetter schön) — cf. Kasärestack sub 2).
 
Néngt (Dim. Néngtchen — s. d. — lok. Mompach: Nënnt) F.: «Ziffer neun» — mir léieren an der Schoul eng N. maachen, schreiwen — cf. Néngter.
 
néngt Ord.: «neunte» (flekt. wie ein gewöhnliches Adj.) — dee néngten an der véierter Rei — de néngten dës Mount as e Sonndeg (der neunte Monatstag).
 
Néngtchen, Néngtchet, Ning(t)chen (Pl. Néngtercher) F.: 1) Dim. zu: Néngter (s. d.); 2) «die Neun im Kartenspiel»; 3) a. «Andachtsnovene» — ech halen der eng N. oder ech halen eng N. fir dech; b. «mehrere Tage andauerndes Zechen» — wann hie mat sénger N. am Gaang as, dann as näischt mat em ze wëllen — hien hält eng N.
 
Néngtel M.: 1) «Neuntel»; 2) (lok. Grevenmacher: Nauntel) «Abgabe, für jede neunte Fruchtgarbe ein Liter Wein».
 
Néngter (Dim. Néngtchen — s. d.) M.: 1) «Ziffer neun» — maach e [Bd. 3, S. 209] N. dohinner, da stëmmt et — de Bouf huet elauter Néngter(cher) op d'Lä gemoolt; 2) a. «neun Stück»; b. (Kegelspiel) «alle Neune» — wann s d'e N. spills, gët et en(g) Zigar; c. (lok.: Beckerich) «Fruchthaufen mit neun Garben»; 3) «ehemalige Landmünze im Werte von neun Stüber» (Ga).
 
Nenn (nεn — lok.: Nënn, Pl.: Nennen) F.: 1) a. «Mutterbrust» — verächtlich: kriss de d'N. nach? (bist du noch im Säuglingsalter?); b. Pl.: «weiblicher Busen» — cf. Broscht sub 3); 2) «Milch» (Ammenspr.) — wëllt d'Kënni N.?
 
Nenne(n)- -gehänk N. — s. -stäip; -kand N.: «Säugling» — cf. Sälek; -lutscher M. — s. -kand; -stäip F.: «Büstenhalter» (spaßh.); -zutzeler M. — s. -kand.
 
nennereg Adj.: «nach der Mutterbrust begehrend» — dazu: Nenneregkät, -keet F.
 
Nennek M.: «Frauenmantel, gem. Sinau» (Alchemilla vulgaris) — dafür auch: Damantel, Dafschësselchen, Härgottsmäntelchen (s. d.).
 
nennen (lok. Echt.: nenen — Ind. Präs.: ech nennen, du nenns — Ind. Prät.: (Nösl. sonst selten): ech nannt — Konj. Prät.: ech nennt — Imperativ.: nenn — Part Prät.: genannt) trans. Verb.: 1) «nennen, heißen, bezeichnen» — nenn d'Kand (d'Saach) mam (mat hirem richtege) Numm — nenn mech nët mat déngem Numm (gib mir deinen Ruf nicht) — wéi nennt een dat Déngen do? — wéi nenns de d'Kand dann? (welchen Namen gibst du dem Kind?) — ech wëll en nët nennen (ich verschweige seinen Namen, um ihn nicht in Verlegenheit, ins Gerede zu bringen, auch: nicht nennenswert, weil zu schlecht) — 't wor den Néckel, fir en nët ze nennen — wann dat sech nët gët, da n. ech en (werde ich seinen Namen bekannt machen) — an den Dierfer gin d'Leit mam Hausnumm (s. d.) genannt — iron.: dat nennt een an anere Wierder: stielen — dat nennt ee(n awer) säi Wuert halen (wenn der Betreffende nicht daran denkt — aus Vergeßlichkeit oder Böswilligkeit — sein Versprechen zu halten, auch eigtl.) — dat nennt ee Chance hun (es ist ein Glücksfall) — dat nennt ee Pech! — abfällig: dat nenns du schaffen, e ganzen Dag un engem Ä schielen! — an sou eppes nennt sech (en) Handwierker (von einem Pfuscher, der sein Handwerk nicht kennt) — dat nennt ee kee Mann (er ist ein Schwächling) — substantiv.: dat elo as dës Nennes nët wäert, auch: nët dës Nennes wäert (nicht der Mühe wert, ohne Bedeutung); 2) «ernennen» — d'Regéironk nennt eng Kommissioun fir déi Aarbecht — en as an eng Kommissioun genannt gin — en as nach nët genannt — Zussetz.: er-, vernennen (s. d.).
 
nenneswäert Adj./Adv.: «nennenswert» (meist neg. gebraucht) — sou eppes as nët n. — höfliche Antwort: merci, fir Är Hëllef — och! et war nët n. — s. auch unter: nennen.
 
nenni (lok.: nanni — Ösling) — s. nän.
 
nepeleg (lok.: neepleg, näpleg) Adj.: «gespreizt, geziert, unnatürlich».
 
nepelen refl. Verb.: «sich anbiedern, sich einschmeicheln» — (fällt in der Bed. oft mit dem folgenden Verb zusammen) — Abl.: Genepels (lok.: Genëspels) N. — Zussetz.: bäinepelen refl. Verb.
 
neperen intr./refl. Verb.: «sich gerne zusammenfinden, zusammenmenkommen, vertraut werden» — Ra.: al Frënn nepere gär (alte Freunde finden sich gerne zusammen) — wéi déi jong Leit bis emol genepert haten (mal vertrauter geworden waren) — so emol, neper dech nët su bei eisem Kätti — Abl.:

 

Eingabe
Wörterbuchtext:
Stichwort:
 
  

 

© 2010 - Projekt LexicoLux des Laboratoire de linguistique et de littératures luxembourgeoises der Universität Luxemburg, in Kooperation mit dem Kompetenzzentrum für elektronische Erschließungs- und Publikationsverfahren in den Geisteswissenschaften an der Universität Trier
Hinweis zum problematischen Wortgut