Nëss-chenNëss-NëssbranntewäinNëssheckNëssknackerNëssknéckerNësskréckNësskräckNësskréckNësskuchNëssmaartNësssakNëssschockelaNëssuelegNësszaangNësser(t)NesselsféiwernëstelenNëstelerNësteleschnëtnët an nëtnett(ches)NëttelnëttenNetti, Nettéi, NettchennettoNetznetzegnetzenNetz-NetzdëppchenNetzschosselnetzlechnëtz(e)lechNëtz(e)lechkät, -keetNetztneutralNeutralitéitNeveuNëwiNévralgieNëvraljhiniméinimmer, nëmmernickNick(i), Nickichen, Nick(e)la, Nickel(chen), Nicks, Nico, NicolasNickertenniddennidderNidder-nidder-nidderaanwennidderälternidderbeessleknidderbéiennidderbrëllennidderdonwennidderdréckennidderdréckennidderfalennidderfälen-felenniddergankniddergeheiennidderhalenNidderhät-heetnidderjäiz-jësesnidderjäizennidderkäejhen(g)-keejhen(g)-kiäjhing-kieejhennidderkluddeschtnidderknalennidderknéiennidderkommennidderkréiennidderkuerNidderlandNidderlännernidderlänneschnidderleënnidderloossennidderräissennidderschéissenNidderschlagnidderschlächtegnidderschloennidderschloennidderschreiwenniddersetzenniddertrachtnidderträchtegNidderträchtegkät-keetnidderwampech | Nëss-chen (Pl. Nëssercher) F.: 1) Dim. von: Noss (s. d.); 2) «Nuß des alten Perkussionsgewehrs».
Nëss- (Pl. von Noss — die meisten Komp. auch mit dem Sg. gebildet, s. Noss) -branntewäin M.: «auf unreife Früchte des Walnußbaumes angesetzter Branntwein» (um einen gewissen Geschmack zu erzeugen, dient in der Volksmedizin gegen Magenschmerzen); -heck F.: «Haselnußstaude» — de Bierg steet voller Nësshecken; -knacker M.: «Nußknacker» — s. -kréck sub 1); -knécker M.: «Eichhörnchen» — s. Kawächelchen; -kréck, -kräck I F.: 1) «Nußknacker»; 2) übtr.: «alte, hagere Frau»; -kréck II M.: «Tannenhäher» (Nucifraga caryocatactes); -kuch M.: «Nußölkuchen» (früher für die Kinder ein Leckerbissen aus ausgepreßten Trebern von Nüssen, süßherb) — Péiter, N. (scherzhafte Anrede an einen gutmütigen, naiven Menschen — C); -maart M.: «Nußmarkt» (in Vianden); -sak M. — in der Ra.: een zerschloen ewéi en N. (arg durchprügeln) — (cf. sub Nëssert); -schockela M.: «Nuß-Schokolade» — eng Tablett, e Stéck N.; -ueleg M.: «Nußöl»; -zaang F.: «Nußknacker» — s. -kréck I.
Nësser(t) M.: «Walnußbaum» — amerikanesche N. (schwarzer Walnuß baum — fälschlich «Hickory» genannt — Juglans nigra) — s. Hakernësser(t) — Ra.: een zerschloen ewéi en N. (cf. Nëss-sak) — cf. Bengel sub 1).
Nesselsféiwer N. — s. Brennesselsféiwer.
nëstelen — s. nëschelen.
Nësteler M.: «Kriecher, Speichellecker» — dazu: Nëstelesch F. — s. auch: Noscheler.
nët (phV. s. LSA Karte 53, weiter: Pa.St. Karte Nr. 19 — BGrdl I B. Karte 39, S. 243 und Karte 47 H, S. 251) Adv./Interj.: «nicht» — Raa.: wat dech n. ugeet, brauchs de n. ze läschen (Ga) — n. geschoss(t) as ëmmer gefeelt — wien n. wot, deen n. wënnt — fragend: nët? et as dach esou — [Bd. 3, S. 211] gelt n.? — nët du, nët dir — zusammengezogen zu: nëdu (s. d.), nedir, nediirt (nicht wahr) — nët emol (nicht wahr, auch: hab ich's nicht gesagt) — en as n. wuel (er fühlt sich nicht wohl) — beschwichtigend: et deet n. wéi (weh) — en huet et n. gär gemaacht — abwehrend: n. (dach, dann — nicht doch) — n. do — hei n. do (Zuruf an Tiere, um sie zum Rückzug zu bringen) — glat (a guer) n. (keineswegs) — awer och glat n. — n. am geréngsten — et wor emol nach n. Dag wéi mer gaang sin — n. eemol, neen honnertmol hun ech em et gesot — wat n. as, kann n. sin — bestimmend: sou as et, an n. anescht — du bas och n. bléid (s. d.) — ma bas du (nach) n. weis (du stellst dich töricht an, du bist wohl nicht bei Trost) — zur Verstärkung des positiven Begriffs: en as n. arem (er ist wohlhabend) — en as n. domm — hien as och n. gescheit — en as n. méi do ( a. er wohnt nicht mehr dort; b. er ist abwesend; c. er ist tot) — wann ech en aner Jor vläicht n. méi sollt do sin (wenn ich im nächsten Jahr nicht mehr leben sollte) — Ausruf: n. méiglech! — wat s de n. sees! — wat der n. sot! — 't as n. dat (nicht die richtige Ursache, nicht das gewünsche Resultat, nicht die eigentliche Schwierigkeit); nët an nët (weder noch) — et as n. warem an n. kal — n. dët an n. dat — n. hei an n. do — n. krank an n. gesond.
nett(ches) Adj./Adv.: «nett, sau- ber» — wéi as dat Meedchen sou n. gekleet!
Nëttel ON.: «Nittel» (Grenzortschaft, gegenüber Machtum, Reg. Bez. Trier) — Nëttelter Looch (so in Grevenmacher gesagt).
nëtten — s. néiten I.
Netti, Nettéi, Nettchen Koseform für weibliche Vornamen z. B.: «Annette, Antoinette».
netto Adj. — wie hd.
Netz N.: «Netz» — cf. Filet sub 1), Gäl I, Rëso — de Ball as an d'N. gaang (ging ins Tornetz beim Fußballspiel).
netzeg (lok. Wiltz: netzlech — Echt.: nezig) Adj.: «feucht, klebrig, naß» — dat as netzegt Brout oder dat Brout as n. (aus feuchtem Mehl gebacken, daher klebrig, nicht durchbacken) — déi n. Grompre sin nët esou gutt wéi déi dréchen — d'Schwéngsgrompere (Viehkartoffeln) si méi n.
netzen (Osten: nezen) Verb.: (Konjug.: Konj. Prät. — Nösl.: ich netzt — Part. Prät.: genat, genetzt, Osten: geneezt) trans.: 1) «begießen, sprengen» — ech muss de Gaart, d'Blummen nach n. — hues de d'Wäsch op der Bleech genat? — Nösl.: ich netzt den Owend de Gaart na a wann ich wësst, datt et räänt (würde den Garten heute abend noch sprengen, sogar wenn es regnen sollte) — déi Schauer huet alles gutt genat, mir brauchen nët ze n.; 2) «besprengen, bespritzen» — d'Medercher hun d'Jongen om Bur gutt genat — mir mussen de Beton n., soss bascht en; 3) — im Passiv: «(durch Schauerregen) durchnäßt, naß werden» — mir si gutt genat gin wéi mer spadséiere woren; 4) intr.: «nieseln» — et netzt dobaussen — cf. reisen.
Netz- -dëppchen N.: «Wassernäpfchen» (am Spinnrad: zum Anfeuchten der Finger — heute: zum Anfeuchten der Kleidungsstücke beim Bügeln); -schossel F.: «Wasserschaufel zum Begießen des Linnens, der Wäsche auf der Bleiche» — cf. Néis, Bläächschossel.
netzlech — s. netzeg.
nëtz(e)lech Adj.: «nützlich» — dat nëtzlecht Gedéiesch (Getier) — hei kanns de dech n. maachen (mit anpacken) — iron.: du bas awer e nëtzlecht Déier — da's eng n. Aarbecht (oft iron.).
Nëtz(e)lechkät, -keet F.: «Nützlichkeit».
Netzt (Osten: Neezt, SW. und lok. Mosel: Netscht) F.: 1) (allgemein): «Nässe» — im bes.: a. «Bodennässe» — an sou er N. soll een nët an de Gaart goen a planzen — wat as dat eng N. am Buedem!; b. «Regenwetter» — bei (an) där N. dobaussen, bleift een doheem — dëse Summer as eng N. an ee Waasser; 2) «Wasserlache, Pfütze» — wat hues du eng N. hei an der Kiche gemaacht! — Kanner, bleift aus der N., gitt nët an d'N.!
neutral (Wb.06: neitral, Westen: neutre — /nətər) Adj.: «neutral, unparteiisch» — den Arbitter (s. d.) as nët n. — hal dech neutre an där Affär.
Neutralitéit (Wb.06: Neitralitéit) F.: «Neutralität» (politisch war Luxemburg von 1867 bis zur Verfassungsänderung vom 28. 4. 1948 neutral; unsere N. wurde damals stark betont und zweimal verletzt).
Neveu (wie frz., Ton: 1), Nëwi M.: 1) «Neffe»; 2) (lok. Nösl. gelegtl.) «Enkel». [Bd. 3, S. 212]
Névralgie (wie frz.), | |