Luxemburger Wörterbuch

nëstelen — s. nëschelen.

Nësteler M.: «Kriecher, Speichellecker» — dazu: Nëstelesch F. — s. auch: Noscheler.

nët (phV. s. LSA Karte 53, weiter: Pa.St. Karte Nr. 19 — BGrdl I B. Karte 39, S. 243 und Karte 47 H, S. 251) Adv./Interj.: «nicht» — Raa.: wat dech n. ugeet, brauchs de n. ze läschen (Ga) — n. geschoss(t) as ëmmer gefeelt — wien n. wot, deen n. wënnt — fragend: nët? et as dach esou — [Bd. 3, S. 211] gelt n.? — nët du, nët dir — zusammengezogen zu: nëdu (s. d.), nedir, nediirt (nicht wahr) — nët emol (nicht wahr, auch: hab ich's nicht gesagt) — en as n. wuel (er fühlt sich nicht wohl) — beschwichtigend: et deet n. wéi (weh) — en huet et n. gär gemaacht — abwehrend: n. (dach, dann — nicht doch) — n. do — hei n. do (Zuruf an Tiere, um sie zum Rückzug zu bringen) — glat (a guer) n. (keineswegs) — awer och glat n. — n. am geréngsten — et wor emol nach n. Dag wéi mer gaang sin — n. eemol, neen honnertmol hun ech em et gesot — wat n. as, kann n. sin — bestimmend: sou as et, an n. anescht — du bas och n. bléid (s. d.) — ma bas du (nach) n. weis (du stellst dich töricht an, du bist wohl nicht bei Trost) — zur Verstärkung des positiven Begriffs: en as n. arem (er ist wohlhabend) — en as n. domm — hien as och n. gescheit — en as n. méi do ( a. er wohnt nicht mehr dort; b. er ist abwesend; c. er ist tot) — wann ech en aner Jor vläicht n. méi sollt do sin (wenn ich im nächsten Jahr nicht mehr leben sollte) — Ausruf: n. méiglech! — wat s de n. sees! — wat der n. sot! — 't as n. dat (nicht die richtige Ursache, nicht das gewünsche Resultat, nicht die eigentliche Schwierigkeit); nët an nët (weder noch) — et as n. warem an n. kal — n. dët an n. dat — n. hei an n. do — n. krank an n. gesond.

nett(ches) Adj./Adv.: «nett, sau- ber» — wéi as dat Meedchen sou n. gekleet!

Nëttel ON.: «Nittel» (Grenzortschaft, gegenüber Machtum, Reg. Bez. Trier) — Nëttelter Looch (so in Grevenmacher gesagt).

nëtten — s. néiten I.

Netti, Nettéi, Nettchen Koseform für weibliche Vornamen z. B.: «Annette, Antoinette».

netto Adj. — wie hd.

Netz N.: «Netz» — cf. Filet sub 1), Gäl I, Rëso — de Ball as an d'N. gaang (ging ins Tornetz beim Fußballspiel).

netzeg (lok. Wiltz: netzlech — Echt.: nezig) Adj.: «feucht, klebrig, naß» — dat as netzegt Brout oder dat Brout as n. (aus feuchtem Mehl gebacken, daher klebrig, nicht durchbacken) — déi n. Grompre sin nët esou gutt wéi déi dréchen — d'Schwéngsgrompere (Viehkartoffeln) si méi n.

netzen (Osten: nezen) Verb.: (Konjug.: Konj. Prät. — Nösl.: ich netzt — Part. Prät.: genat, genetzt, Osten: geneezt) trans.: 1) «begießen, sprengen» — ech muss de Gaart, d'Blummen nach n. — hues de d'Wäsch op der Bleech genat? — Nösl.: ich netzt den Owend de Gaart na a wann ich wësst, datt et räänt (würde den Garten heute abend noch sprengen, sogar wenn es regnen sollte) — déi Schauer huet alles gutt genat, mir brauchen nët ze n.; 2) «besprengen, bespritzen» — d'Medercher hun d'Jongen om Bur gutt genat — mir mussen de Beton n., soss bascht en; 3) — im Passiv: «(durch Schauerregen) durchnäßt, naß werden» — mir si gutt genat gin wéi mer spadséiere woren; 4) intr.: «nieseln» — et netzt dobaussen — cf. reisen.

Netz- -dëppchen N.: «Wassernäpfchen» (am Spinnrad: zum Anfeuchten der Finger — heute: zum Anfeuchten der Kleidungsstücke beim Bügeln); -schossel F.: «Wasserschaufel zum Begießen des Linnens, der Wäsche auf der Bleiche» — cf. Néis, Bläächschossel.

netzlech — s. netzeg.

nëtz(e)lech Adj.: «nützlich» — dat nëtzlecht Gedéiesch (Getier) — hei kanns de dech n. maachen (mit anpacken) — iron.: du bas awer e nëtzlecht Déier — da's eng n. Aarbecht (oft iron.).

Nëtz(e)lechkät, -keet F.: «Nützlichkeit».

Netzt (Osten: Neezt, SW. und lok. Mosel: Netscht) F.: 1) (allgemein): «Nässe» — im bes.: a. «Bodennässe» — an sou er N. soll een nët an de Gaart goen a planzen — wat as dat eng N. am Buedem!; b. «Regenwetter» — bei (an) där N. dobaussen, bleift een doheem — dëse Summer as eng N. an ee Waasser; 2) «Wasserlache, Pfütze» — wat hues du eng N. hei an der Kiche gemaacht! — Kanner, bleift aus der N., gitt nët an d'N.!

neutral (Wb.06: neitral, Westen: neutre — /nətər) Adj.: «neutral, unparteiisch» — den Arbitter (s. d.) as nët n. — hal dech neutre an där Affär.

Neutralitéit (Wb.06: Neitralitéit) F.: «Neutralität» (politisch war Luxemburg von 1867 bis zur Verfassungsänderung vom 28. 4. 1948 neutral; unsere N. wurde damals stark betont und zweimal verletzt).

Neveu (wie frz., Ton: 1), Nëwi M.: 1) «Neffe»; 2) (lok. Nösl. gelegtl.) «Enkel». [Bd. 3, S. 212]

Névralgie (wie frz.), Nëvraljhi (Ton: 2 und 3), (lok.: Nevraljhik — Ton: 2) F.: «Neuralgie».

ni Adv.: «nie, niemals, zu keiner Zeit» (im Nösl. u. Osten liegt ni in erfolgreicher Konkurrenz mit käs — s. d.) — en huet nët nëmmen n. geschafft, mä déi aner och nach opgehal — dat as n. wouer — gleefs du dat? entschiedene Antwort: n. — ech hun n. fräi — dat hun ech nach n. héieren — ech hun dat n. gesot — et huet gereent wéi (nach) n. — d'Lou geet wéi nach n. (die Lohe, Schale der Eichenstämme läßt sich sehr leicht abschälen — auch in der Bed.: findet reißenden Absatz) — dat gët n. näischt (pleonastisch für: ni eppes) — hätt ech dech dach n. gesinn — n. gët et dat — do war ech nach n. — spaßh. auch: do hat ech nach n. de Réck wéi — dat war nach n. do a kënnt och n. — komm mer n. méi ënnert d'Aen — ech vergiessen dech n. — sou e Wanter hate mer nach n. — in Verbdg. mit: méi — n. méi sou eppes — ech kommen n. méi erëm — ech maachen et n. méi — dat geschitt mer n. méi — ech hätt n. méi dru geduecht; mit: nimmer, nëmmer — dat hun ech ni an nëmmer gesot — dat géif ech ni an nëmmer maachen — dat kënnt ni an nëmmer a Fro — do gesäit kee mech ni an nëmmer méi.

nick — phV. zu: nët (s. d.).

Nick(i), Nickichen, Nick(e)la, Nickel(chen), Nicks, Nico, Nicolas (wie frz., Ton: 1) männlicher Vorname: «Nikolaus» — s. auch: Néckel, Klos.

Nickerten Pl. M. — s. Nitterten sub nit.

nidden — s. néidegen, néiten I.

nidder (Osten: néier) Adv./Adj.: 1) «nieder» — dat geet op an n.; 2) «niedrig» — de Loun as vill ze vill n.

Nidder-/nidder- -aanwen ON.: «Niederanven» — Dorf und Gemeinde N., Kanton Luxemburg — 433; -älter ON.: «Niederelter» (Autelbas) — Dorf der belgischen Provinz Luxemburg — B 48 — s. Älter. -beesslek ON.: «Niederbeßlingen» — im Nösl. dafür nur: Kirrchen, Kiirchen (s. d.); -béien trans. Verb.: «niederbeugen, herunterbeugen»; -brëllen trans. Verb.: «niederbrüllen» — e konnt séng Ried emol nët aushalen, du hun si en ewell niddergebrëllt; -donwen ON.: «Niederdonven» — Dorf der Gemeinde Flaxweiler, Kanton Grevenmacher — 452 — s. Donwen;