NoschwaremnoschwätzennoséiennosetzennosëtzennosichenNosiichtnosiichtegnosins-séinsnosoenNospillnospillennostierwennostoennostoussenNosummerNotissagenotuddelenNowanterNowäisnoweiennoweisennowendig-wenignowierkennowuessnowuessenNozappnozääch(e)nen-zeech(e)nennozéiennozerhandnozielennozillennobelNoblesseNockNéck, NoukNocknock(s)enGenocksNo(c)kes, No(c)kes-chen, Nogges, NuggesNolNolNole(n)-NolenaNolebiisNolefaassNolefässchenNolekëssenNolelachNolespëtz(t)NolestëppelerNolenzwirNolberNolberblat, NorbëleblatNold(i)noleswolesNollNollnomNominatiounnominéierennondi, nundi, non di, nun dinondidjësse(n), nondikasse(n), nondikasste(n)Nondiënnonnongnon(g)zegNon(g)zegernon(g)zéngNon(g)käl, -keilNonnNonne-NonnebauchNonnebokNonnebréiderchercheskrautNonnebréitchenNonnebroutNonnefaschtNonnefierzchenNonneflääschNonnefleeschNonnegezeiNonnekaschtNonneklouschterNonnemillenNonnepiipchenNonnespéngelNoojhemNools-nools-noolsdéckNoolskappnoolsneiNoolsruttnoostNoperNoper- | -schwarem M.: «zweiter Schwarm desselben Bienenvolkes»; -schwätzen trans. Verb.: «nachplappern» — dat Klengt schwätzt ewell alles no; -séien trans./intr. Verb.: «nachsäen» — d'Zalot as nët erëmkomm, mir mussen der n.; -setzen Verb.: 1) trans.: «nachpflanzen» — s. -planzen; 2) intr.: «verfolgen, nachrennen» — d'Jhandaarme sin em nogesat an et huet nët [Bd. 3, S. 224] laang gedauert, du hate si e mam Wéckel; -sëtzen intr. Verb.: «nachsitzen» — hien huet eng Stonn nogesiess; -sichen trans. Verb.: «nachsuchen» — ech hun (alles) nogesicht, awer näischt fond; -siicht F.: «Nachsicht»; -siichteg Adj.: «nachsichtig»; -sins, -séins (lok.: Echt.) N.: «das Nachsehen» — äich hat d'N. — cf. Nokuckes; -soen trans./intr. Verb.: 1) «nachsagen, nachplappern» — sief nët esou frech a so mer nët alles no; 2) «Übles, Böses nachsagen» — et kann een him näischt n. — et as him näischt nozesoen; 3) «zustimmen» — et duerf een de Kanner nët ëmmer n., soss mengen si, et misst ëmmer goe, wéi si et gären hätten; -spill N.: 1) «(gerichtliches) Nachspiel, Folge» — déi Saach kritt en N.; 2) «Nachspiel der Gegenpartei beim Kegelspiel» — dafür auch: Noschaff; Ggs.: Virspill — mir hun d'N.; -spillen trans./intr. Verb.: 1) «nachspielen» — en huet d'Weis (Melodie) aus dem Kapp nogespillt; 2) «nach der ersten Gruppe spielen (z. B. beim Kegeln)»; -stierwen intr. Verb.: «nach jem. sterben» — de Mann as der Fra gläich nogestuerwen; -stoen intr. Verb.: «nachstehen, zurückstehen» — ech stin dir awer an näischt no; -stoussen trans./intr. Verb.: «nachstoßen» — soll ech der e Stéisser gi fir nozestoussen (die Mutter zum Kind, das übermäßig viel ißt) — n. as verbueden (Fußballspiel); -summer M.: «Nachsommer, Spätsommer» — den N. wor méi schéin ewéi de Summer selwer; -tissage M.: «Kontrolle der Zahl, der aus einem Fell zu schneidenden Handschuhe und der Sorgfalt des Dolierens» — s. Händscheschnidder; -tuddelen — s. -schwätzen; -wanter M.: «Nachwinter»; -wäis M.: «Nachweis» — si konnten den N. erbréngen (Gerichtsspr.); -weien trans. Verb.: «nachwiegen»; -weisen trans. Verb.: «nachweisen» — si hun him alles op den Dubbel nogewisen — kanns du mir eppes n.?; -wendig, -wenig (lok.: Echt. — C) Adj.: «anhänglich» (von einem Hund); -wierken trans. Verb.: «nachwirken» — dee Wäi wierkt nach no; -wuess (lok.: Nowuesstem) M.: 1) «Nachkommen» (Kinder); 2) «Nachwuchs» (Verein) — mir hu vill N. an eisem Veräin; -wuessen intr. Verb.: «nachwachsen»; -zapp F.: 1) «Nachtunke» (C); 2) übtr.: «üble Folgen»; -zääch(e)nen, -zeech(e)nen trans. Verb.: «nachzeichnen»; -zéien trans./intr. Verb.: «nachziehen, nachschleppen»; -zerhand † (lok. Echt.: nosderhand) Adv.: «nachher, nachträglich, danach» — n. as gutt schwätzen — cf. virderhand; -zielen trans./intr. Verb.: «nachzählen» — ech hu méng Suen nogezielt, et stëmmt — du muss him n., well e stéisst (irrt) sech gär — ziel no! -zillen intr. Verb.: «zur Nachzucht gebrauchen, nutzen» — von där Kou zille mer no.
nobel Adj.: 1) «edel, anständig» — eng nobel Fra, en noble Mann — dee Geste as n., en noble Geste — dat do war nach laang nët nobel — en noble Charakter; 2) (iron.) «unanständig, gemein, gewissenlos» — dat schéngt mer eng nobel Famill ze sin — eng nobel Gesellschaft — substantiv.: dat as mer eppes Nobles.
Noblesse (wie frz.) F.: «Adel» — déi al Lëtzeburger N. — iron.: d'N. aus dem ganzen Duerf wor om Fest.
Nock I, Néck, Nouk F. — s. Nuck.
Nock II (lok. z. B.: Echt.) F.: «Stoßstelle» — lo hot déi Tas schuns en N. — cf. Naz II sub 2)a.
nock(s)en trans. Verb.: 1) «stoßen, schrammen» — cf. tucken, nécken; 2) «schlagen» — Abl.: Genocks N.: «Gezänke».
No(c)kes, No(c)kes-chen, Nogges, Nugges (lok.: Echt.) M.: «kleines, junges Schwein».
Nol I (Pl. Neel, Dim. Neelchen, Näälchen) M.: 1) «Nagel» (an Finger und Zehe — meist als Fingernagel verstanden) — ech hu mech op de Fanger gehaen, den N. as ganz blo gin — wat hues du laang Neel! — schneid déng Neel emol of — botz déng Neel dach — spaßh.: d'Neel sin am Trauer (Schmutz unter den Fingernägeln) — e bäisst sech d'Neel of — d'Joffer huet sech d'Neel lackéiert, gefierft — den N. as agewuess (eingewachsen) — ech hu mer en N. agerass (eingerissen) — en décken N. (Verwachsung des Nagels nach einer Verletzung) — spaßh.: et as esou grouss wéi dat Schwaarzt ënner dem N. (sehr klein) — e gonnt engem nët esouvill wéi d'Schwaarzt vum N. (gar nichts) — d'Neel an [Bd. 3, S. 225] d'Hoer wuessen nach, wann ee schons dout as — engem klenge Kand duerf een d'Neel nët schneiden, soss tuddelt et hanneno (dem Säugling dürfen die Fingernägel nicht geschnitten werden, sonst stottert das Kind später) — weiße Flecken im Fingernagel heißen: Doudsënn (s. d. sub 2), sie sollen auch ein Zeichen der Fertigkeit im Schönschreiben sein — Wortspiel Fingernagel - Metallnagel: Frage: huet Der Neel? Antwort: Nän. — Woumat kraazt Der Iech dann? — Zussetz.: Fangernol, Zéiwennol; 2) a. «Nagel» (Metall, Holz) — Teile: de Kapp (Kopf), d'Rutt (Schaft), d'Spëtzt (Spitze) — en eisen, hëlzen, e koffer, messéngs N. — en N. mat engem brede, décke, ouni Kapp — fréier goufen d'Neel vum Klautche gemaacht—bréng mer e Pak Neel mat, wann s d'an d'Stad gees — schlo(n), kraach en N. dran, dann hält et schons — gëf dem Bouf e puer Neel an en Hummer, dann as e scho roueg — lo schléit dee mer jo nët en Nol an d'Mauer fir de Palto opzehänken — d'Päerd limmt (ist lahm), et huet an en (e raschtegen) N. getratt — wann een an e raschtegen N. fällt, gët et gär eng Bluttvergëftong (im Kindesalter sehr stark ausgeprägter Glaube) — en as esou ongeschéckt, e kann emol keen N. aschloen — den N. as ëmgaang (der Nagel hat sich beim Einschlagen verbogen) — den N. kënnt op där anerer Säit vum Dill eraus, schlo en ëm (die Nagelspitze ragt auf der andern Seite des Brettes heraus, verbiege die Spitze durch einen Schlag) — de Schouster huet mer e puer Neel an d'Schong geschloen, gehaen — Raa.: een N. dreift deen aneren (ein Keil treibt den andern) — woam (warme) Neel a kale Läim (s. d.), son déi liddereg Schräiner (lok. Echt.) — dir iesst nach raschteg Neel (ihr werdet noch Hunger leiden) — Scherzrätsel: wuer schléit een den N.? — Antwort: op de Kapp — übtr.: dat as en N. fir a méng Doudelued (bei einem Tun, das der Gesundheit abträglich ist, auch z. B. für ungeratene Kinder) — hien huet d'Geschäft un den N. gehaang (er hat das Geschäft aufgegeben) — hatt geet op den N. (sie treibt Prostitution) — dat geet mir op den N. (ist mir zuwider) — du hues e Kapp ewéi en N. (dickköpfig) — Nagelarten des Schusters (nach Pletschette: Der Luxemburger Dorfschuster in Vjbl. 1939/fasc. 19-20, S. 32 ff.): Fënsternol M.: «Drahtnagel oder Glaserstift» — hëlzen N. oder Poul M.: «Speil» — Jhandaarmekapp M.: «Absatznagel» — Knippchen F.: «vierkantiger Absatznagel» — koffer N. (kleiner Kupfernagel) — Morbilljong M. (s. d.), dafür auch: Maisdreck — Schanell F.: «Sohlennagel» — Schewillambär M.: «kleiner Nagel, zum Befestigen der Gummiblätter auf Absätzen» (nach dem franz. cheville Lambert) — Sprëtz F.: «Nagel ohne Kopf» — Stëft M.: «Stiftnagel für Absätze» — Zemoñs F.: «sehr dünner und sehr kurzer Nagel» (nach dem franz. semence) — Zweespëtz(t) F.: «Nagel mit zwei Spitzen für schwere Arbeitsschuhe» — Nagelarten der Schiffbauer: Schär-, Scheer-, Schurnol M.: «handgeschmiedeter Nagel mit dickem Kopf (6,5 cm lang)» — Samnol M.: «sieben cm langer Nagel zum Befestigen der Borte an den Seiten» — Lassnol M.: «fünf cm langer Nagel mit dickem Kopf; wird oageloosst, ein Loch vorgebohrt um das Auseinanderreißen des Holzes zu vermeiden» — Maastspäichernol M.: «14-15 cm langer Nagel» — Giljesnol M.: «zehn bis zwölf cm langer Nagel mit dickem Kopf, bei größeren Schiffen, Sandnachen» — Sënternol M.: «fünf cm langer, nur ein mm dicker Nagel» — dafür auch: Kuebena — weitere Arten: Brosch, hallef Brosch, Schlaf, Zweespëtz(t) — Zussetz.: Adressen-, Äis-, Drot-, Daach-, Fënster-, Eisen-, Houf-, Këschten-, Koffer-, Läendeckesch-, Léit- (Lit-), Nitt-, Schong-, Spéngel(s)-, Täissels-, Tapezéier-, Tallongsnol; b. «Zentrum der Scheibe» — heute noch in der Ra.: den N. op de Kapp geroden; 3) (Druckerspr.) a. «abgenutzter Buchstabe»; b. «abgequetschter Buchstabe, Druckstock, Linie»; 4) «Hauk, Augen- oder Nagelfell» (Augenkrankheit der Pferde — Ga) — Bildung der Komp. meist mit Neel (s. d. sowie Nools-) — cf. Neelchen. | |