Luxemburger Wörterbuch

Osécke(n)- -duch N.: «sehr grobes linnenes Tuch zum Anfertigen von Asch-, Saattüchern, Säcken usw.» — Ggs.: Räischtenduch (s. d.) — O. as esou staark, déi lescht Tëll fällt op der Kiirfechtstrap erof (lok.: Osweiler); -hiem N.: «grobes linnenes Hemd» — en O. dauert e Liewe laang; -kiddel M., -schip F.: «grober linnener Kittel»; -stréisak M.: «grobes linnenes Unterbett zum Einfüllen von Stroh oder Kaff».

oseleg Adj. — s. ouseleg.

Osen — s. Ospen.

Oskar männlicher Vorname: «Oskar» — erscheint als: Oss(i).

Ospen, Ëspen (s. d. — lok.: Osen) Plur. tant.: «Abfall beim Schwangen (s. d.) des Flachses» (zweite Qualität, erste Qualität heißt Räisch(t)en, Räischent; die O. dienten ebenfalls zum Verfertigen von Sacktüchern, die beim Bauchen (s. d.) als Äschduch (s. d.) gebraucht wurden, dann zur Verwendung als Saattücher oder zum Anfertigen der sub Osécken angegebenen Kleidungsstücke).

Ospe(n)- -duch N.: «Wergleinwand» (Ga); -gar N.: «Werggarn».

Osper ON.: «Ospern» — Dorf der Gemeinde Redingen-Attert, Kanton Redingen-A. — 218 — déi O. Luusserten (spaßh., nicht pej.).

Osselterbur M.: «Quelle bei Asselborn» (hier soll der hl. Willibrord das Wasser geschöpft haben, um auf seiner Missionsreise im 8. Jahrhundert die Taufe zu spenden).

Osweiler, O(o)swëller, Uesweiler ON.: «Osweiler» — Dorf der Gemeinde Rosport, Kanton Echternach — 281.

Osten M. — wie hd.

Ostwand M.: «Ostwind» — dafür auch: ënneschte, lok.: ieweschte, preisesche Wand — cf. Fréiswand, Fréisloft (s. d.).

ôte-tout (wie frz.) déng — Ruf beim Knickerspiel (räume alles von deinen Knickern weg, Ksp. S. 31).

Otem M.: «Atem» — e sténkegen (stinkiger) O. — e kuurzen O. hun — ech hu keen O. méi (bin außer Atem) — en huet keen O. (er ist kurzatmig, asthmatisch) — ech kréie keen O. méi (im Wasser, bei Wind oder: bin auf der Brust gepackt) — en as mam O. geplot, gepaakt — den O. geet engem aus an deem Gallem (in dieser stickigen Luft) — e wor ausser O. wéi e bei äis gelaf koum — e gammst nom O. (er schnappt nach Luft) — en huet den O. eng Kéier déif gezunn (atmete einmal tief) — hie seet an engem O. jo a neen (in einem Atemzug ja und nein) — e widdersprécht sech an engem O. — hie koum an engem O. gelaf (sehr schnell u. aufgeregt gelaufen) — e koum gelaf, en hat den O. am Grapp (atemlos) — en huet den O. ugehal (vor Erregung) — keen O. am Leif zéien (sehr still sein) — looss mech emol zu O. kommen (eine Weile ausruhen, mich verschnaufen) — ech wëll och emol kënnen O. auszéien (ausruhen) — hien huet de leschten O. gezunn (er ist gestorben) — spaßh.: wourun as e gestuerwen? Antwort: en huet vergiess den O. ze zéien — e konnt den O. nët méi halen, nët méi zéien — abweisend: spuer der deen O. — Zus.: fir d'Zopp (d'Brach) ze blosen — deen O. hätts de der kënne spueren — den O. as Zeien, datt s de gedronk hues — übtr.: a. e laangen O. hun (finanzkräftig sein) — den O. as em entgaang (ausgaang — er kann nicht mehr mithalten, er hat kein Geld mehr) — hätt ech mäin O. erëm! — virum Krich hat hien e kuurzen O. (war er finanziell schlecht gestellt) — en as ganz ëm (nieft) den O.; b. en zitt den O. déif wéi wann en e Stee vum Häerz hätt (ist erleichtert) — ech hu fir d'éischt emol misst O. zéien (nach einer überraschenden Nachricht, einem Schrecken); c. ech hun u séngem O. gespuert, wat e wëlles wir (ich habe seinem Gebaren, seinen Äußerungen entnommen, was er beabsichtigte) — cf. Loft sub 2).

otëmen, ootmen intr. Verb.: «atmen» — déif (tief), liicht, roueg o. — hien otemt esou kuurz (z. B. von einem Fieberkranken) — et kann een erëm fräi o. — de Buedem otemt (wenn Dunst aus frischgepflügter Erde aufsteigt) — Zussetz.: aus-, an-, opo.

Auteur (wie frz., Ton: 1), Autor (Ton: 1) M.: «Autor».

Autobus (Aussprache wie frz. oder hd., immer Ton: 1) M.: «Autobus» — verkürzt zu: Buss, Büss — lok. auch: Postauto — manchmal: Bussauto.

Autocar (Aussprache wie frz. oder hd., Ton: 1) M.: «Autocar».

Autorisatioun (Oto- oder Auto-) F.: «Ermächtigung, Autorisation» — dofir kriss de keng A. [Bd. 3, S. 298]

autoriséieren (oto- oder auto-) trans. Verb.: «ermächtigen».

Autoritéit (Oto- oder Auto-) F.: «Autorität» — hien huet keng A. — en as eng A. op (a) séngem Gebitt (Fach).

Autoritéiten (Oto- oder Auto-) F. Pl.: «Persönlichkeiten» — d'A. vum ganze Land woren do gewiescht.

Automat (Oto- oder Auto-) M.: 1) «Automat» — hie schafft ewéi en O.; 2) «automatisches Fernsprechamt» — im bes.: «Störungsstelle des Fernsprechamtes» — hie schafft am A.

automatesch (oto- oder auto-) Adj.: «automatisch».

autonom (oto- oder auto-) Adj.: «autonom».

otren intr. Verb.: «zu widersprechen wagen» — in der Redewendung: nët méi o.(nicht mehr aufmucken).

Otter (lok. Vianden: Oter) M.: «Otter» — fett wéi en O. — s. Atter(t), Lutter.

Otti — weiblicher Vorname — s. Odil.

ou Interj., Ausruf des Erstaunens, der Entrüstung: «oh, sieh mal an, wieso?» — oft wiederholt: ouou!

Oudel — weiblicher Vorname — s. Odil.

ouën (Mittelsauer) — s. ouzen.

Ouer (Pl. Oueren, Dim. Éierchen — cf. phV. Ltb. 94 — weiter LSA, Karte 188) 1) «Ohr» — grouss, kleng Oueren — Oueren ewéi en Iesel, ewéi Baartschosselen, wéi e Schmalzdëppen, wéi Scheiliederen, wéi Schäffer (Schöpfräder) vun engem Bloswann (Blasewanne) — Oueren, datt en d'Nues dermat ka botzen — en huet d'Ouere vum Kapp stoen (abstehende Ohren, Zeichen von Abzehrung) — déi mat dene laangen Uren (spöttisch für die Einwohner von Diekirch) — hie ka mat den Ouere wackelen, wibbelen — ee mam O. huelen, engem d'Oueren zibbelen (zur Strafe am Ohr ziehen) — ech hun ës (genuch) bis iwwer d'Oueren (es langt mir völlig) — ech sin (stin) an der Aarbecht bis iwwer d'Oueren (mit Arbeit überlastet) — deen huet d'Auszieréng bis iwwert d'Oueren — e sëtzt an der Schold (as verschëlt) bis iwwer d'Oueren — en as verléift bis iwwer d'Oueren — sech d'O. zéie loossen (eine Handlung ungern vollbringen) — ech loosse mer d'Oueren nët zéien (werde nicht willfährig sein) — ech loosse mer keen O. erofräissen (dsgl.) — spaßh. Zuruf: Jongen, haalt d'Ouere stäif! (nicht nachgeben, jetzt gilt es!) — si hu mech bei deem Handel al iwwer d'Ouere gehaen (geschlon — stark übervorteilt, arg hereingelegt) — si hu mech mam O. kritt (dsgl.) — du bas jo nach nët dréchen (s. d.) hannert den Oueren — et klénkt (et dauscht) mer am O. (s. klénken sub 1) — spaßh. drohend zu Kindern: wann s de nët roueg bas, da kriss de de Kapp tëschent d'Ouere gesat! — hien huet mer bal en O. vum Kapp geschwat fir eppes ze kréien (mir stark zugeredet) — en huet mer d'Ouere voll getut (hat mich belästigt mit viel törichtem Gerede) — en huet et fauschtendéck hannert den Oueren — drohend: schreif der dat hannert d'Oueren (merke dir das wohl) — du däerfs d'Oueren nët hänke loossen (nicht mutlos werden) — wien huet him déi Flou (s. d.) dann an d'O. gesat? — sech d'Welt ëm d'Ouere schloen — Zus.: an d'Loft ëm d'Nues blose loossen (in die weite Welt ziehen, auch: sich über Verdrießlichkeiten hinwegsetzen) — deem as scho vill Wand laanscht d'Ouere gaang (er hat schon manches erlebt) — fir esou eppes muss een emol nët mam Ouer renken (sich gar nichts draus machen) — en huet d'Ouere rout vu Keelt (Kälte) — e gët rout bis hannert d'Oueren (er errötet sehr) — lo gët sech emol op en O. (op d'O.) geluegt (sich zur Ruhe, zum Schlafen hingelegt) — du kriss geschwënn eng op (un) en O. — Nösl.: du krëss éng an en Uer! — hien huet der ëm d'Ouere kritt — roueg, soss gët et eng (der) hannert d'Ouer(en) — e krut d'Ouere geseemt (Ohrfeigen) — en huet him der ëm d'Ouere gin, datt e gemengt huet, Krëschtdag a Kiirmes (Ouschteren a Päischten) wiren op engem Dag — en huet sech hannert d' (hannert dem, hannerëm) O. gekraazt (er war verlegen, auch: nachdenklich) — botz (der) d'Oueren! — en huet Oueren ewéi Moueren oder et kënnt ee Ribbsom dra séinen (Rübsamen hinein säen) — Zus.: an dee kéim an aacht Deeg erëm — ech hun e Stopp am O. (Ohrpfropfen) — hues de Stëpp an den Oueren? (wenn jem. nicht hört oder nicht hören will) — hien huet d'Oueren erkaalt (erfroren) — d'Ouere lafen em — et bäisst mech am O. — en huet aus den Ouere geblutt — d'Päerd huet d'Ouere geluet (gespëtzt — Zeichen von Tücke bei Pferden) — wann ee Pech huet, kann een de Fanger am O. briechen — en hält de Kapp, wéi wann e Waasser am O. hätt (er hält den Kopf schief) — sou eppes (schlechtes Getränk) géif een emol nët enger [Bd. 3, S. 299] Geess an d'O. schëdden — wann s d'enger Geess esou eppes an d'O. schëtts, da leeft se sech dout — lo wire mer fäerdeg — spaß. Zus.: wa mer d'Ouere nach geseemt hätten (wir sind bis auf eine Kleinigkeit fertig) — unwillig: du Aasch (Af) mat Oueren — spöttisch: e Faass mat Oueren (ein unförmlich dicker Mensch) — deen huet O. ewéi en Hues (er hört sehr gut) — bei deem geet alles zu engem O. eran an zu deem aneren eraus (a. er läßt sich nicht beraten, er hört nicht zu; b. er erzählt nichts weiter; c. er vergißt alles sofort) — en héiert nët mat deem O. (nur ein taubes Ohr leihen, von einer Sache nichts wissen wollen) — en huet keen O. (fir Musek — er ist unmusikalisch — cf. Gehéier) — en huet keen O. (er hört nicht zu) — d'Ouere spëtzen (riichten — angestrengt lauschen) — en as daf op engem O. (taub auf einem Ohr) — en héiert nëmme mam haalwen O. — ech hun et mat ägenen Oueren héieren (gehéiert) — en héiert nët mam lénken O. (wenn jem. absichtlich nichts hören will) — en hält sech d'Oueren zou (übtr.: er mag nichts hören) — d'Meedchen huet him eppes an d'O. gepëspert (geflüstert) — so mer et lues an d'O. — Ra.: kleng Kesselen hun och (hu grouss) Oueren (Kinder hören mit, was nicht für sie bestimmt ist — cf. Dëppen) — et as mer zu Ouere komm; 2) «ohrähnlicher Gegenstand» (Griff, Henkel, runde Handhabe) — eng Kap mat Oueren (Mütze mit Ohrklappen) — auch: Querkap; im bes.: a. «umgebogene Ecke in einem Buch» — s. Ieselsouer; b. «an Schuhen, Kappe»; c. «Ohr bei der Setzlinie» (Druckerspr.) — Zussetz.: Iesels-, Kallefs-, Lapp-, Schwéngsouer — Jägerspr.: Läffel (s. d. sub 3); 3) «Kiemen des Fisches» (Mosel).

Ouer-