LWB Luxemburger Wörterbuch
 
Patrioterommel bis Pauer (Bd. 3, Sp. 323b bis 325a)
 
Patrioterommel M.: «Patriotenrummel, Empörung, die im Mai 1787 in den Niederlanden ausgebrochen ist» (Ga).
 
Patron I (wie frz., Ton: 1) M.: «Geschäftsführer, Arbeitgeber, Meister» — rufft mer emol de P. — de P. huet gesot — en as beim Schräinesch-P. an der Léier (bei einem Schreinermeister in der Lehre) — dem P. d'Schnell schloen (einen Streich spielen) — e schroe, giedleche, gelungene, komesche, ellene P. — auch als Anrede an Unbekannte höheren Standes: sot, P. — dazu das Fem.: Patronne (wie frz., Ton: 1 u. 2) — Patréiner, Meeschter.
 
Patron II (wie frz., Ton: 1) M.: «Kleiderschnittmuster» — ech hu mer e Kleed nom P. gemaacht — cf. Stuel, Middel.
 
Patronnage (patro/na:S) M.: «Schutzherrschaft, Schirmherrschaft» — ënner dem P. vun der Gemeng.
 
patronnéieren trans. Verb.: «beschützen, patronieren».
 
Patroun I (lok. Untersauer: Patrunn) F.: «Patrone» (meist dafür: Kartusch — s. d.) — eng scharef (scharfgeladene) P. — en huet all séng Patroune verschoss (alle Möglichkeiten versucht) — cf. Munitioun — Zussetz.: Platzpatroun.
 
Patroune(n)- -guurt M.: «Patronengurt»; -täsch F.: «Patronentasche» — e puer Baken ewéi eng P.
 
Patroun II M.: «Kirchenpatron» — gelegtl. auch in den anderen Bed. von Patréiner (s. d.).
 
Patrull, Patruljen F.: 1) «Patrouille, Streife» — d'Jhandaarme sin op (der) P. — wann eng P. kënnt, da si mer drun; 2) «Gruppe» (Pfadfinder) — a wat fir enger P. bas de? (welcher Gruppe gehörst du an?) — Zussetz.: Grenz-, Nuetspatrull.
 
Patrullechef M.: «Patrouillen-, Gruppenführer» (Pfadfinder).
 
patrulléieren, patruljéieren intr. Verb.: 1) «patrouillieren»; 2) a. [Bd. 3, S. 324] «herumlungern»; b. «auskundschaften».
 
Patsch I F.: «Patsche, Klemme» — e läit an der P. — en as al an der P. — een aus der P. zéien.
 
Patsch II (lok.) F. — s. Patt III sub 3).
 
Patsch III M. — s. Putsch sub 1).
 
patsch IV Interj.: «patsch» — et goung eng Kéier p., du war de Ball futti — pitsch, patsch, hat hien der e puer um Bak.
 
patsch V Adj./Adv.: «breiig» — d'Grompre si p. — et as p. gefruer (leicht gefroren) — cf. matsch, matscheg.
 
Patsch-/patsch- (lautmalend) -bir F.: «Birnenart» — dafür auch: Neelchesbir (s. d.), wiereg Bir; -dä, -dee Adj.: «überreif» — d'Bire si p.; -faul Adj.: «naß-faul, ganz und gar faul» — d'Grompre sin ewell am Buedem p. — cf. patsch V, matsch; -kiischt F. — s. Mäkiischt; -kréischel (lok.) F.: «Stachelbeere» — cf. Kréischel; -mëll Adj.: «breiig, matschig» — d'Grompere si p. (zu Brei verkocht); -naass Adj.: «ganz durchnäßt» — cf. pëtznaass.
 
patschdeg, patsch (Echt.: patschdig) Interj. — s. batschdeg, flatsch(deg).
 
Patscheblumm F.: 1) «Pfingstrose» (Paeonia) — cf. Päischtrous sub 1); 2) «Klatschmohn» (Papaver — die Blütenblätter werden von den Kindern zu einer Blase gestaltet und auf der Hand aufgepatscht) — e Gesiicht wéi eng P. — cf. Feierblumm sub 1); 3) «Pechnelke» (Viscaria vulgaris).
 
patschen intr. Verb.: 1) «schwerfällig gehen, (vor allem) durch den Schmutz waten» — e koum duurch den Dreck gepatscht — cf. flatschen sub 1 und 2), tra(a)tschen; 2) «schallend, klatschend platzen, knallen»; 3) «qualmend, paffend (Tabak) rauchen» e patscht ewéi eng Lokomotiv — di kléng Männ p. ewell wi di Al (Nösl.) — dazu Abl.: Gepatschs, Patschen N. — wat ent G. as dat hei, et gesäit ee séng Hand emol nët méi virun den Aen; 4) «spucken» (Wb.06); 5)s. batschen; 6) «fehlzünden» (lautmalerisch) — de Motor huet e puer Mol gepatscht an du stoung en erëm — cf. das Folg. sub 2).
 
Patscher(t) M.: 1) «leidenschaftlicher Raucher» — cf. Paffert; 2) «Fehlzündung» (Auto, Mine, Rakete) — et gouf nëmmen e P. a soss näischt (von einer Sprengladung gesagt).
 
Patschuli (Ton: 1 und 2) M.: «Patschuliparfum» — et richt no P.
 
Patt I (Pl. Pätt, Dim. Pättchen, Pl. Pättercher, Pättcher — Echt.: Peetchen, Pl. Petercher — Vianden: Pot) M.: 1) a. «Gefäß, bes. Trinkgefäß» (früher allgemein für Trinkgefäß aus Porzellan) — e gliese P. — Raa.: 't as fir an e (de) P. ze houschten (derber: fuurzen, faschten), häufiger Zus.: an zur Hänk erauszekucken (es ist zum Heulen) — si hu kee P. a keng Hatt méi (sie sind sehr arm) — Zussetz.: Béier-, Mëllech-, Moschter-, Schappe-, Viz-, Wäi-, Wäiwaasseschpatt (s. d.); b. «Trunk, Trank» (Flüssigkeitsmaß, meist für Wein, seltener für andere Getränke, wie Bier, Wasser, Milch — oft im Dim. gebraucht in Schankwirtschaften für ¼ oder meistLiter) — Spw.: wie beim P. as, dee seent sech (dermat) — Ra.: hei e Pättchen, do e P., gët zum leschten dach eng Hatt (Hotte voll) — e P. Béier (früher ein Glas Bier vonLiter, heute spaßh. füroder ½ Liter Bier — cf. Humpen sub 1) — e P. (meist: e Pättche) Wäin (Glas Wein vonLiter) — e P. Mëllech, Waasser (ein Trunk Milch, Wasser) — en hëlt gär e P. (trinkt gerne ein Glas) — en as frou mam P. (dsgl.) — lo gët emol e P. geholl — e P. huelen, pouzen, kraachen (ein Glas trinken) — dee (bet.) P. hu mer verdéngt (nach harter Arbeit, langem Spaziergang) — e P. zum beschte gin (ausgeben) — e blouf beim P. sëtzen, hänken (blieb im Wirtshaus hocken) — mer kënnen et nët bei engem (bet.) P. loossen (cf. Fouss sub 2)b.) — si hun sech beim P. ënnerhalen — bei engem P. vergruechten (aus Knauserigkeit nur ein Glas [Wein] trinken und dabei hocken bleiben, vertrocknen) — aus engem P. duerfen et der keng Dose gin, keng Pätt gin — en huet e P. iwwer den Duuscht geholl — en huet e P. zevill (er ist betrunken) — wann deen nëmmen e P. gesäit, as e scho voll (betrunken) — e ka kee volle P. gesinn (er trinkt gerne sein Glas) — e ka kengem volle P. verzeien (dsgl.) — en huet eng Dose (eng Häerd) Pätt am Leif — hien drénkt (hëlt) all Dag séng Pättercher — de Pätter hëlt nach all Dag säi Pättche mat Genoss.
 
Patt II M.: «Spieleinsatz» (nach dem Rampo — s. d. — beim Kegelspiel) — wéivill de P. fir bäizekommen? [Bd. 3, S. 325]
 
Patt III (Pl. Patten, Dim. Pättchen — Echt.: Poat, Pl. Poaten, Dim. Peetchen) F.: 1) a. «Pfote, Tatze» — eng Kaz trëllt ëmmer op hir Patten — gëf (mer) d'P. (Pfote geben, zum Hund) — si sin eng P. an ee Gatt (eines Sinnes); b. «große, derbe, schwere Hand» — Jong! wat huet dee Patten! — ech wëllt deem nët ënner (an) d'Patte falen — wech (weg) mat de Patten! — hal déng ongeseente Patte bei der (dech — zu einem Zudringlichen) — sech d'Patte verbrennen — d'wäiss Pättche weisen (das weiße Pfötchen zeigen, wie im Märchen vom Wolf und den sieben Geißlein, d. h. den Harmlosen vortäuschen, auch: nachgeben, wenn das Spiel verloren ist) — cf. Fanger sub 1, Pout; c. «Krebsschere» (Ga) — cf. Schéier sub 2)e.; 2) a. «Taschenklappe, Ärmelaufschlag»; b. im Pl., übtr. (spaßh.): «Backenbart» — loosse mer d'Patten esou laang? (beim Friseur) — cf. Koteletten sub 2); 3) a. «Knospe» — d'Patten un de Bäm dreiwen ewell — d'Patte gi schons déck — déi zweet P. — Zussetz.: Niewepatt — cf. A sub 2)b., Knapp sub 4), Patsch II; b. «Blütenstand verschiedener Bäume und Kräuter» — cf. Kätzchen sub 1); 4) «Bankeisen, Klammer»; 5) «Bremsklotz am Wagen» — cf. Tock sub 2); 6) «Messerheft» (C).
 
patt IV Adj.: «remis» (Schachspiel) — cf. Patt II.
 
Pattaklang (lok.: Parteklang) M. — s. Bataklang — um ganze Parteklang läit mer näischt.
 
patten I (lok.) intr. Verb.: «bechern» — si hu gepatt a gepatt an op een zwee wor den Dag ëm.
 
patten II — im Part. Prät.: gepatt — de Bam as gutt gepatt (hat reichen Knospenansatz).
 
Pauer (Pl. Paier — lok. z. B.: Mondorf, Lenningen, Remich, Sandweiler, Stadtbredimus) M.: «Spielball» (früher Stoffball, Fuß eines Wollstrumpfes mit Wollfetzen aufgefüllt und in Ballform genäht) — cf. Ball, Kaleischen, Uedem.

 

Eingabe
Wörterbuchtext:
Stichwort:
 
  

 

© 2010 - Projekt LexicoLux des Laboratoire de linguistique et de littératures luxembourgeoises der Universität Luxemburg, in Kooperation mit dem Kompetenzzentrum für elektronische Erschließungs- und Publikationsverfahren in den Geisteswissenschaften an der Universität Trier
Hinweis zum problematischen Wortgut