LWB Luxemburger Wörterbuch
 
Päif bis Päipelblumm (Bd. 3, Sp. 331b bis 333b)
 
Päif (lok. Luxemburg-Stadt: Paif, Arlon: Päef — Dim. Päifchen) F.: 1) «Flöte, Pfeife» (im Nösl. nur Fleet, s. sub Flät — cf. Fip, Happ III) — Die Knaben verfertigen im Frühjahr aus verschiedenartigem Material (Weiden, Haselnußstauden, Fruchtund Pflanzenhalmen, Stengel des Löwenzahns usw.) Flöten: si gi Päife schneiden; Spruch beim Herstellen s. sub Fip — dazu die Var.: Saaft, Saaft, Siipchen (Siiftchen), Mouken an der Biitchen, 't gët gout Saaft — auch: Mouken an der Biitchen, d'Freesche geen esu gefappt, d'Päife geen esu geklappt (C) — en as bäi all P. (Päifchen — er ist überall da, wo was los ist) — Ruf der Kirmesbudenbesitzer (früher): e Portmonni odder eng P. — ech gin nët op d'P. (bin nicht sofort zu Diensten) — den Hond geet op d'P. (hört auf das Pfeifen, gehorcht aufs Wort) — d'Päife vun der Uergel (s. Uergelpäif) — cf. danzen — Zussetz.: Longe-, Uergelpäif (s. d.); 2) «Ofenröhre» — mir mussen d'Päife botzen, den Uewen zitt nët méi — d'P. as voller Rouscht — d'Päife brennen (der Ruß in den Ofenröhren brennt) — all Päifche kritt eemol e Lach, déi Päifche kritt e Lach (alles nutzt sich ab, endigt einmal) — et geet alles duurch d'P. (alles wird verschleudert) — en as duurch d'P. (er ist auf und davon) — ech hu mech séier duurch d'P. gemaacht (habe mich schnell aus dem Staub gemacht); 3) «Tabakpfeife» — eng äerde P. (Tonpfeife) — eng P. vu Späicher (Tonpfeife aus Speicher, Eifel) — eng Metzer P. oder eng Choquins- (Schokäins-) P. — eng Mierschaum-P. [Bd. 3, S. 332] (mit Meerschaumkopf oder Meerschaummundstück) — eng Brüjäersp. (aus Bruyère — Heidekrautwurzel)) — eng Deckelspäif (mit Deckel, war früher Vorschrift in feuergefährlichen Räumlichkeiten wie Stall, Scheune) — en Häns-chen (s. d. sub 2) — eng P. mat engem Parzeläinskapp (Porzellankopf) — en Uelegskapp — e Kluef (s. d. sub 5) spaßh.: Pipe (wie frz.) — eng kuurz, laang, kromm P. — d'P. huet e Kapp, e Rouer an e Mondstéck odder eng Spëtzt — d'P. stoppen (stopfen), ufänken (anzünden), dämpen, raachen, schmorren, schmurren, flutschen, patschen, botzen, ufëmmen, uraachen — d'P. braddelt (s. braddelen sub 1) — d'P. zitt nët méi, si as verstoppt — d'P. sténkt — d'P. ausklappen (den Tabakrest ausklopfen, auch: austreten u. coire) — sech eng P. erofschneiden (unerlaubten Verkehr pflegen — C) — d'P. as him ausgaang (auch übtr.: er hat kein Geld mehr) — fréier gouf d'P. mat engem Kuel ugefaang odder et huet ee misse Feier schloe mat engem Schwamp, engem Feiersteen (Wak) an engem extra (gebéite — gebogenen) Stol (Stahl) — ech hun d'P. duurchgebass (das Mundstück der Pfeife durchgebissen) — e kuckt dran, wéi wann et em an d'P. gereent hätt (mißmutig) — eng P. Tubak (auch als Mengenbezeichnung) — gëf mer eng P. Tubak! — deen as keng P. Tubak méi wäert (er taugt gar nichts mehr) — wann de Pätter séng P. huet, dann as en zefridden — sou laang wéi d'P. geet, as ee gesond, geet et (gutt — Zeichen des Wohlbefindens) — wann d'Maansleit hir P. hun, da sin se zefridden (sagen die Frauen) — muerges schmaacht d'P. am beschten — (wéi) schmaacht se (scil: d'P.)? — lo gët emol eng (P.) ugemaacht (ein Pfeifchen geraucht, eine Pause gemacht), da fuere mer virun an et geet mat Damp — Kinderspiel: Kinder nehmen oft eine Eichel mit Stiel und ahmen damit das Pfeifenrauchen nach; sie fertigen sich aus einer ausgehöhlten Haselnuß, Eichel, Kastanie als Kopf, und Holzstückchen, als Rohr und Mundstück, Pfeifen an; als Mundstück dient oft ein Holunderoder Geißblattstengel; übtr.: 4) (spaßh.) «Schnuller» — gëf dem Klenge séng P., dann as e roueg; 5) «Penis» — 't as eent (scil.: Kand) mat enger P. gin (bei der Geburt eines Knaben) — en huet e Kuel op d'P. kritt (hat sich eine venerische Krankheit zugezogen) — dat Framënsch schléit engem op d'P. (ist sexuell anziehend) — cf. Flätsch sub 5.
 
Päife(n)- -äerd F.: «Tonerde zum Anfertigen von Tabakspfeifen» — dafür auch: -stofft; -bam M.: «Eiche» (wegen der Form der Frucht — Ammenspr.); -blech M. und N.: «Ofenröhrenblech»; -blumm F.: «Pfeifenstrauch» (Aristolochia sipho); -deckel M.: 1) «Pfeifendeckel» (oft mit Kettchen an der Pfeife befestigt, als Schutz gegen Feuergefahr); 2) «Hirnschale» — en huet näischt ënnerem P. (er ist dumm); -dréier M.: «Pfeifendrechsler»; -geck M.: «Pfeifenliebhaber»; -gras N.: «Pfeifengras» (Molinia coerulea); -holz N.: 1) «Holz, aus dem Pfeifen verfertigt werden»; 2) «Pfeifenstrauch» (Aristolochia sipho) — cf. -blumm; -kapp M.: 1) «Pfeifenkopf»; 2) «lächerliche Person»; -knéi M.: «Ofenröhrenknie» — cf. Knéi sub 2)a.; -lach N.: «Kaminloch»; -neijooschdag M.: «Nimmerleinstag» — (ëm) P., wann d'Schleke bëselen an d'Vullen nei Ääsch kréien — dafür auch: Päipelneijooschdag; -rouer M.: «Ofenrohr»; -schlëssel M.: «Rauchklappe im Ofenrohr»; -stëpp(e)ler M.: «Pfeifenräumer, Pfeifenreiniger» — 't as e P. u méngem Messer; -still M.: 1) «Pfeifenstiel, -rohr» — en as kee P. wäert (er taugt nichts) — cf. Päif Tubak; 2) (im Pl.): «Makkaroni» — et gët Ragout mat Päifestiller; 3) «Gamander» (Teucrium scorodonia); -stofft M. — s. -äerd; -tubak M.: «grobgeschnittener Rauchtabak» (früher zum Unterschied vom Drottubak, Strolles — s. d.).
 
Päifels, Päipels (lok. Esch/Sauer: Pei(p)st) M.: «Wermut» (Artemisia vulgaris) — dafür auch: Bäibës, Bäifouss, Wësch, Weiwësch, Gottvergiess.
 
päifen intr./trans. Verb.: 1) «pfeifen» (mit dem Mund, auf einer Holzoder Metallpfeife, auch von Vögeln, Mäusen gesagt — Nösl. nur: fleten — s. fläten) — Raa.: wann ee Muurten ësst, léiert ee gutt p. — um leschte Lach p. — dat war sénge Meis(e) gepaff [Bd. 3, S. 333] — Néckel, mäi Jong, wann ech p., da komm — wann s de mengs ech kéim, wann s du géifs p., dann hues de dech verdun — ech p. dech voll (frage nichts nach dir) — hien huet op d'Aarbecht gepaff — ech p. der drop — wann ech et nët däerf soen, da p. ech et alt (ich denke mir meinen Teil) — dat kanns de p., awer nët soen (das ist nicht wahr, auch: darüber darf man nicht sprechen) — durech d'Fanger(e) p., op de Fanger(e) p. — e päift ewéi eng Nuechtegailchen, e Léiweckerchen — d'Vullen hu gepaff, et wor eng Freed — dee soll roueg sin, wann all Vulle p. — da p. ganz (scho) vill Vullen, déi haut nach keng Ääsch hun — d'Vulle p. et vun den Deech — engem p. (jem. durch Pfeifen aufmerksam machen) — de Medercher p. — hanner engem p. — päif emol! (spaßh.: wenn jem. etwas sucht und nicht wiederfinden kann) — spaßh.: wann et päift, da fiirt den Zuch (mitnichten) — wa mäi Mann päift, da muss däi Mann fueren (Volkswitz, nach dem die Ehefrau des Zugführers die Stellung ihres Mannes der Ehefrau des Maschinisten gegenüber hervorstreichen wollte) — im Lied des Feierwon (von Lentz): e päift duurch d'Loft a fort et geet — d'Leit hu gepaff, wéi en dat gesot huet — de Schiidsrichter huet en Älefmeter gepaff — abweisend: p. och! — cf. danzen, daf sub 2), Drecks-, Lackvull, Lach — substantiv.: Päifen N. — wat mat P. kënnt, geet mat Tromme fort (wie gewonnen, so zerronnen) — Abl.: Gepëffs N. — dat as en anert G. (etwas Anderes, Besseres) — ech gin dénges G. esou lues midd — Zussetz.: aus-, of-, no-, virpäifen; 2) «heulen» (Wind) — op der Kopp päift et al — de Wand huet gepaff a gehault — wat dat nammel päift dobaussen! 3) «wimmern, wehklagen» (vor Pein) — mat deem Schwier do, kriss de nach ze p. — wat hun ech gepaff, wéi ech mech op de Fanger geschloen hat! 4) «keuchen, pfeifend atmen» — e päift wéi eng Maschin — e päift op der Long; 5) «rauchen» — si p. de ganzen Dag a schaffen näischt (sie rauchen nur, arbeiten nicht) — cf. raachen, fëmmen.
 
Päifert M.: 1) «Pfeifer» (Wb.06); 2) «Pfeifente» (Anas penelope).
 
Päifint M. — s. d. Vor. sub 2).
 
Päil I M.: «Pfeil» — cf. Fäil.
 
Päil II M.: «Pfeiler, Pilaster» — riicht ewéi e P. — cf. poulriicht.
 
Päiler M.: «Pfeiler» — dafür auch: Peiler, Pilar, Stäil (s. d.).
 
päilriichts. poulriicht.
 
Päinapel I M. — s. Päipel.
 
Päinapel II, Peinapel (Pl.: Päinäppel) M.: «Turmknopf» — cf. Bomm, Wiederméchel — dazu: Päinäppelchen (lok.) M.: «kleinste Kugel beim Kegelspiel».
 
Päinetsch (lok.: Päinaatsch, Päenetsch, Painetsch) M.: 1) «Spinat» (Spinacia oleracea und Sp. glabra) — éiwege P. (Garten-Ampfer — Rumex patientia) — dafür auch: Spënot; 2) «Gartenmelde» (Atriplex hortensis) — Zussetz.: Wanterpäinetsch — cf. Kunn, Schnappmous.
 
Päipameel, -pampel-, -papel M. — s. Päipel.
 
Päipel M. und F.: 1) a. «Schmetterling» — dafür auch: Pappeljong (Rodingen), Päipel (Möstroff, Colmar, Schoos usw.), Päipeler (Grosbous), Päipelchen (Hobscheid), Päipeldéier (Grevenmacher, Trintingen), Päipelhong, Päipelpapel, Päipampel (Esch-Alz., Bartringen, Holzem, Garnich, Limpach), Päipompel, Päipléng (Ga), Päiperlek, Päiperlénk, -léng, Paiperlek (Lux.-Stadt), Paipernell (Diekirch), Päperell, Päiplek (Hobscheid), Päipléng, Päiplénk (Clerf), Päpampel (Dippach), Päipëmpel, Päinapel, Peenapel (Körich), Pädéier, Päpeldéier (Strassen), Päipameel (Rümlingen), Pëmpernell, Pëmpeipel, Pëpperell, Päpperell, Pimpampel (Bartringen, Mamer, Düdelingen), Pimplam (Ulflingen), Pippel (Nösl.), Pipper, Pléipeplap, Bläipeplap, Pléiper (-plap) (Vianden), Plimplomp, Plimplam, Prebleng (Ulflingen), Pripel (Boxhorn), Féipeler (Grosbous), Fléif(l)ank, Flingflang, Flëntermaus, Flëtter (Rambruch), Flippflapp (Pütscheid), Flippert (Kaundorf), Flibber (s. d.), Flibbor, Flippflapp — Mëllerdittchen (Wormeldingen), Mëllerdippchen (Bilsdorf), Mëllerek (Eischen), Mëllerchen (Beckerich), Millermoaler (Echt., Wiltz), Millerdéck (Winseler), Millerdapp (Bondorf), Millrendapp, Milleflippert, Miller (Siebenaler), Millack (Asselborn), Milor (Esch-Sauer, Grevels, Burscheid) — auch das hd. Schmetterling; b. als Kollektiv. (Merscheid, Hoscheid): «Kohlweißling» — de P. kënnt zevill gär an de Kabes, deen ee beim Haus zillt; 2) «Motte des Heuwurms» (Mosel) — de P. flitt.
 
Päipel- -blumm (lok.: Schlindermanderscheid), Pippelsblumm F.: «Klatschmohn» [Bd. 3, S. 334]cf. Karmantel, Funne(l)- blumm, Feierblumm;

 

Eingabe
Wörterbuchtext:
Stichwort:
 
  

 

© 2010 - Projekt LexicoLux des Laboratoire de linguistique et de littératures luxembourgeoises der Universität Luxemburg, in Kooperation mit dem Kompetenzzentrum für elektronische Erschließungs- und Publikationsverfahren in den Geisteswissenschaften an der Universität Trier
Hinweis zum problematischen Wortgut