|  päifen intr./trans. Verb.: 1) «pfeifen» (mit dem Mund, auf einer Holzoder Metallpfeife, auch von Vögeln, Mäusen gesagt — Nösl. nur: fleten — s. fläten) — Raa.: wann ee Muurten ësst, léiert ee gutt p. — um leschte Lach p. — dat war sénge Meis(e) gepaff [Bd. 3, S. 333] — Néckel, mäi Jong, wann ech p., da komm — wann s de mengs ech kéim, wann s du géifs p., dann hues de dech verdun — ech p. dech voll (frage nichts nach dir) — hien huet op d'Aarbecht gepaff — ech p. der drop — wann ech et nët däerf soen, da p. ech et alt (ich denke mir meinen Teil) — dat kanns de p., awer nët soen (das ist nicht wahr, auch: darüber darf man nicht sprechen) — durech d'Fanger(e) p., op de Fanger(e) p. — e päift ewéi eng Nuechtegailchen, e Léiweckerchen — d'Vullen hu gepaff, et wor eng Freed — dee soll roueg sin, wann all Vulle p. — da p. ganz (scho) vill Vullen, déi haut nach keng Ääsch hun — d'Vulle p. et vun den Deech — engem p. (jem. durch Pfeifen aufmerksam machen) — de Medercher p. — hanner engem p. — päif emol! (spaßh.: wenn jem. etwas sucht und nicht wiederfinden kann) — spaßh.: wann et päift, da fiirt den Zuch (mitnichten) — wa mäi Mann päift, da muss däi Mann fueren (Volkswitz, nach dem die Ehefrau des Zugführers die Stellung ihres Mannes der Ehefrau des Maschinisten gegenüber hervorstreichen wollte) — im Lied des Feierwon (von Lentz): e päift duurch d'Loft a fort et geet — d'Leit hu gepaff, wéi en dat gesot huet — de Schiidsrichter huet en Älefmeter gepaff — abweisend: p. och! — cf. danzen, daf sub 2), Drecks-, Lackvull, Lach — substantiv.: Päifen N. — wat mat P. kënnt, geet mat Tromme fort (wie gewonnen, so zerronnen) — Abl.: Gepëffs N. — dat as en anert G. (etwas Anderes, Besseres) — ech gin dénges G. esou lues midd — Zussetz.: aus-, of-, no-, virpäifen; 2) «heulen» (Wind) — op der Kopp päift et al — de Wand huet gepaff a gehault — wat dat nammel päift dobaussen! 3) «wimmern, wehklagen» (vor Pein) — mat deem Schwier do, kriss de nach ze p. — wat hun ech gepaff, wéi ech mech op de Fanger geschloen hat! 4) «keuchen, pfeifend atmen» — e päift wéi eng Maschin — e päift op der Long; 5) «rauchen» — si p. de ganzen Dag a schaffen näischt (sie rauchen nur, arbeiten nicht) — cf. raachen, fëmmen.
Päifert M.: 1) «Pfeifer» (Wb.06); 2) «Pfeifente» (Anas penelope).
Päifint M. — s. d. Vor. sub 2).
Päil I M.: «Pfeil» — cf. Fäil.
Päil II M.: «Pfeiler, Pilaster» — riicht ewéi e P. — cf. poulriicht.
Päiler M.: «Pfeiler» — dafür auch: Peiler, Pilar, Stäil (s. d.).
päilriicht — s. poulriicht.
Päinapel I M. — s. Päipel.
Päinapel II, Peinapel (Pl.: Päinäppel) M.: «Turmknopf» — cf. Bomm, Wiederméchel — dazu: Päinäppelchen (lok.) M.: «kleinste Kugel beim Kegelspiel».
Päinetsch (lok.: Päinaatsch, Päenetsch, Painetsch) M.: 1) «Spinat» (Spinacia oleracea und Sp. glabra) — éiwege P. (Garten-Ampfer — Rumex patientia) — dafür auch: Spënot; 2) «Gartenmelde» (Atriplex hortensis) — Zussetz.: Wanterpäinetsch — cf. Kunn, Schnappmous.
Päipameel, -pampel-, -papel M. — s. Päipel.
Päipel M. und F.: 1) a. «Schmetterling» — dafür auch: Pappeljong (Rodingen), Päipel (Möstroff, Colmar, Schoos usw.), Päipeler (Grosbous), Päipelchen (Hobscheid), Päipeldéier (Grevenmacher, Trintingen), Päipelhong, Päipelpapel, Päipampel (Esch-Alz., Bartringen, Holzem, Garnich, Limpach), Päipompel, Päipléng (Ga), Päiperlek, Päiperlénk, -léng, Paiperlek (Lux.-Stadt), Paipernell (Diekirch), Päperell, Päiplek (Hobscheid), Päipléng, Päiplénk (Clerf), Päpampel (Dippach), Päipëmpel, Päinapel, Peenapel (Körich), Pädéier, Päpeldéier (Strassen), Päipameel (Rümlingen), Pëmpernell, Pëmpeipel, Pëpperell, Päpperell, Pimpampel (Bartringen, Mamer, Düdelingen), Pimplam (Ulflingen), Pippel (Nösl.), Pipper, Pléipeplap, Bläipeplap, Pléiper (-plap) (Vianden), Plimplomp, Plimplam, Prebleng (Ulflingen), Pripel (Boxhorn), Féipeler (Grosbous), Fléif(l)ank, Flingflang, Flëntermaus, Flëtter (Rambruch), Flippflapp (Pütscheid), Flippert (Kaundorf), Flibber (s. d.), Flibbor, Flippflapp — Mëllerdittchen (Wormeldingen), Mëllerdippchen (Bilsdorf), Mëllerek (Eischen), Mëllerchen (Beckerich), Millermoaler (Echt., Wiltz), Millerdéck (Winseler), Millerdapp (Bondorf), Millrendapp, Milleflippert, Miller (Siebenaler), Millack (Asselborn), Milor (Esch-Sauer, Grevels, Burscheid) — auch das hd. Schmetterling; b. als Kollektiv. (Merscheid, Hoscheid): «Kohlweißling» — de P. kënnt zevill gär an de Kabes, deen ee beim Haus zillt; 2) «Motte des Heuwurms» (Mosel) — de P. flitt.
Päipel- -blumm (lok.: Schlindermanderscheid), Pippelsblumm F.: «Klatschmohn» [Bd. 3, S. 334] — cf. Karmantel, Funne(l)- blumm, Feierblumm; -déier, -hong N. — s. Päipel; -(en)neijooschdag (lok.: Redingen) M. — s. Päifenneijooschdag.
päipeleg — s. gepäipelt.
Päipelmëll (lok.: Waldbillig) M., Päipelmëllech (lok.: Scheidgen) F.: «Feuersalamander» — cf. Feieromes, Mill V.
Päipels M. — s. Päifels.
Päipëmpel M. — s. Päipel.
Päiperlek, -léng, -lénk M.: 1) — s. Päipel; 2) (lok. z. B. Wiltz) «Libelle» — cf. Joffer II B, S. 243.
Päiperlekssammlung F.: «Schmetterlingssammlung».
Päiplek, -pléng, -plénk, -pompel M. — s. Päipel.
Päischten, Péngschten (lok. Var.: Päi-, Peisten, Péng-, Pingsten (Vianden), Pénksten (Nösl. und Osten)) M. und N. (mit Artikel als Pl. empfunden) 1) «Pfingsten» — d'P. si (fale) fréi dëst Jor — P. as fréi — Ra.: ech haen der eng, datt s de mengs, 't wir Ouschteren a P. zegläich — cf. Kaupaasch; 2) «Pfingstzeit» — sou ëm d'P. dorëmmer — et muss ëm d'P. geschitt sin — im Malbruckslied: e kënnt erëm ëm d'P. oder ëm Sankt Méchelsdag — im Renert I 1: et wor esou ëm d'P., 't stoung alles an der Bléi — Spw.: as d'Bier P. zeideg, mat de Fässer riicht dech (frühe Reife der Erdbeeren verspricht ein gutes Weinjahr).
Päischt-/Péngscht- -blumm F.: «Pfingstrose» — s. -rous; -bréitchen N.: «Pfingstgebäck» — dafür auch: -këndel, -kränzchen; -dag M.: 1) «Pfingsten, Pfingstsonntag»; 2) im Pl.: Päischtdeeg (lok. verschieden, Tage vor oder nach Pfingsten): éischte P. (Pfingstsonntag), zwete P. (Pfingstmontag), drëtte P. (Pfingstdienstag); -dënschteg M.: «Pfingstdienstag» (an diesem Tag findet in Echternach die weltbekannte Sprangprossëssioun — s. d. — statt); -feierdeeg M. Pl. :«Pfingstfeiertage»; -fochs M.: «Pfingstfuchs» — in der Ra.: sténken ewéi e P.; -iesel M.: «Pfingstesel» — Ra.: gefiizt wéi e P. -këndel M. — s. -kränzchen; -kiirmes F.: «Kirmes am Pfingstsonntag» (Bezeichnung der zweiten lokalen Kirmes z. B. in Esch-Alz.); -kränzchen M.: 1) «Pfingstgebäck» (als Geschenk) — Folkl.: das P., eine Art kreisförmige Brezel, wird den Kindern von ihren Eltern und Paten geschenkt; Burschen erhalten sie von den Mädchen, die ihnen bereits die Ostereier gegeben und dafür am Fliederchersdag (s. d.) ein Fliedchen (s. d.) erhalten haben — cf. HVk. S. 267 — Spruch: Keng Ouschteräer, kee Fliedchen, kee P., kee Kiirmesdänzchen (belegt für Simmern, Tüntingen, Oberkerschen, Messancy, Monnerich, Steinbrücken, Weiler z. Turm — cf. weiter Gr. Nr. 294); 2) «Pfingstkranz» (Laubgewinde) — in der Wetterregel: de P. as nach gär beim Uewe gedréchent (es ist noch kalt und regnerisch um Pfingsten); | |