praticke(r)lechPrattPratzPratzPraumPraume(n)-PraumebamPraumebléiPraumebranntwäinPraumendrëppPraumefluedPraumegebäässPraumekärPraumekuchPraumentaartPraumentäschPraxisprächtegprädikoPräfektPräferenz (Pre-, Prë-)PräisPräis-präis-PräisfëschenPräiskaartPräiskelenPräiskontrollPräislëschtPräisrätselPräisriichterPräisstoppPräisverdelungPräisverzeechnespräiswäertPräitelerPrälat, Prelatpräméieren, priméierenpräméiert, priméiertpräparéieren, prëparéieren, (pre-)PräsPräsbandPräsenz, Prë-PräsenzgeldPräsenzlëschtPräsesprätschenpräzisPräzishätPräzisiounPräzisiouns-aarbechtPräzisiounsauerPräzisiounsinstrumentPreblengPréchel, PrëschelprëfëréierenPrëferenzPrëgunierPreier, PréierpréifenPréifong, Prifong, Prüfungpréimen, preimenPreimerPréinpréinzelenPreise(n)-PreisebamPreisefrësserPreiselandPreisenzäitpreisesch (-isch), preisechPreiseschtPreissPréiteler, PrätelerPréiterPréitermännchenpréiwegPréiwegkät, -keetpréiwenPréizerdallPréjugéPrëkroterprëkroteren, prokroteren, prokeréieren, prokuréierenprëk(r)otereg, prokoteregPrellbockPrëmmchenPremierPremierministerPremièrePremière-s-examenPrënzPrënze-PrënzekannerPrënzemaschinPrënzepraumprënzerlechPrënzertPrënz-Jhangs-blummPrënzessin, Prënzessenpreparéieren | praticke(r)lech (lok. Echt.: praktickelich) Adj.: «geschickt» — cf. partickelech.
Pratt (lok.) F.: «Pfropfreis» — cf. Praff.
Pratz I ON. — s. Proz.
Pratz II (Echt.: Praz, Braz) F.: 1) «Pratze, Tatze» — géi, wäsch déng Pratzen — cf. Patt sub 1)a., b., Pout I; 2) «Spannweite zwischen Daumen und Mittelfingerspitze».
Praum (s. Pa.St.Karte Nr. 7 — Dim. Praimchen, Prëmmchen — s. d.) F.: «Pflaume» — Arten: Aascht-, Aagscht-, Aprikose-, Damaaschte-, Dueder- (dafür auch: Duederlek, Diedelek), Haus-, Huewer-, Mäesch-, Prënze-, russesch P. (dafür auch: russesch Kiischt — Kirschenpflaume) — Gehanes-, Karschnatz-, Quetsche-, Rass-, Schäiss-, Schësser-, Zockerpraum, Perdrigon (wie frz.), Wénkelcher — Kinderreim: Lirum, larum, Läffelstill, Quetsche si keng Praumen, deen am haarde Koarstréi läit, läit nët an de Plaumen (MKr Nr. 271); 2) (meist Pl.) «Hoden»; 3) — im Ausdruck: en huet eng P. (er ist betrunken).
Praume(n)- -bam M.: «Pflaumenbaum»; -bléi F.: «Pflaumenblüte»; -branntwäin M.: «Pflaumenbranntwein» — P. as siecht, mä 't as kee Quetschen (Quetschebranntwäin); -drëpp F.: «Gläschen Pflaumenbranntwein»; -flued M.: «Torte mit Pflaumenbelag» — cf. Praumekuch; -gebääss N.: «Pflaumenmus»; -kär M.: «Pflaumenkern»; -kuch M.: 1) «Pflaumentorte, -kuchen» — cf. -flued; 2) «Hasardspiel» — a. «Art Roulette, gespielt auf einem dem Pflaumenkuchen ähnlichen runden Brett mit Vertiefungen»; b. «Art Kegelspiel mit fünf kleinen Kegeln auf dem Boden eines Gefäßes mit schrägen Wänden, oben läuft eine Galerie mit Drahtstiften versehen; diese lassen eine Kugel durchlaufen, die durch eine Öffnung fällt und unten die Kegel umwirft; Abart: gespielt auf einem schrägen Abhang, der mit Sand belegt und festgeklopft ist, sonst wie oben» — cf. Parouli; -taart F.: «Torte mit Pflaumenbelag»; -täsch F.: «Narrentasche» (Exoascus pruni) — s. andere Bezeichnungen sub Scharläipchen.
Praxis F.: 1) «Praxis, Erfahrung» — hie weess dat aus der P. — Theorie a P. as zweërlee; 2) «Geschäftskreis, Kundenkreis freier Berufe» (z. B. Arzt, Analt) — den Dokter huet eng gutt P. — d'P. vun engem Affekot; 3) «Arbeitszimmer» (der freien Berufe z. B. Arzt, Rechtsanwalt) — cf. Praktik.
prächteg Adj./Adv.: 1) «vortrefflich, ausgezeichnet» — et as prächtegt Wieder — dat as e prächtege Kärel, Mënsch; 2) «wirklich, erstaunlicherweise, tatsächlich» — et wir mir bal geschitt, datt ech hätt kënne p. doheem bleiwen — a schéi p. koum hien och mat ugereest — hien as (schéi) p. fräigesprach gin.
prädiko (endbetont) — in der Ra.: p., prädikass an et bleift wéi et as (trotz schöner Reden bleibt alles beim alten).
Präfekt M.: «Aufseher im Konvikt, der mit dem Ordnungsdienst der Eß- und Schlafsäle betraut ist» (von den alten Jesuitenschulen übernommen, wie Coadjutor — s. Quatsch sub 3).
Präferenz (Pre-, Prë-) F.: «Vorzug» — cf. Virzock.
Präis (Pl. Präisser, Westen: Präes) M.: 1) a. «Kaufpreis, Warenpreis» — Ra.: fir kee Geld a kee P. (unter keinen Umständen) — de P. as ze héich — si hun d'Präisser gehéicht (gehéckt, eropgesat) — d'Präisser gin erop, klammen, gin an d'Luucht, schloen op (steigen) — si si mat de Präisser an d'Luucht gaangen — bei dene Präisser kommen déi kleng Leit nët méi mat — de P. as (vill) erofgaang, gefall (gefallen) — de P. ofman (vereinbaren) — ech froe kee P., ech kucken nët nom P. (ich muß die Ware um jeden Preis haben, frage nicht nach dem Preis) — dat as fir all P. ze deier — fir déi Zort Wueren as de P. virgeschriwwen — ech hun et fir den halwe P. kritt — ech krut et nach am P. (zu einem annehmbaren Preis) — ech krut et mat am Präis (hinzu, im Preis mit einbegriffen) — — fir dee (betont) P. kënnt een eppes Besseres kréien — dat wor dach kee P.! (das war sehr billig!) — de P. maachen (festsetzen) — si halen de [Bd. 3, S. 380] P. nët an (halten die Richtpreise nicht ein) — wat as de P. fir d'Fruucht, fir d'Véi? (der Richtpreis) — et as nach kee P. eraus (es wurden noch keine Preisrichtlinien erlassen) — spaßh.: setz dech, et as ee (betont) P., ob s de sëtz oder stees — de P. steet drop — de P. as nach drop (die Preisangabe ist noch nicht entfernt) — Frage im Laden: soll ech de P. (Preisangabe) erofhuelen? — si hun d'Präisser nët ophänken (die Preisliste nicht angeschlagen, z. B. in Gaststätten) — d'Haus as zu engem uerdentleche (gudde, schlechte) P. iwwergaang — bei einer Versteigerung: da setzt emol zu engem geschéckerleche P. un (machen Sie ein anständiges, vernünftiges Angebot); b. «Preisvorschlag, Devis» — ech loosse mer fir d'éischt e P. maachen — mäi P. hun ech mer gemaacht — dat geet mer iwwer de P. (ist mir zu teuer) — 't as iwwer mäi P. gaang (überstieg meine Preiserwartung) — Zussetz.: Akaafs-, Buttécks-, Engros-, Verkaafs-, Fettvéi-, Fruucht-, Geschäfts-, Grompre-, Héchst-, Judde-, Spott-, Weltmaartpräis; 2) «Preis als Auszeichnung, Belohnung» — hien huet den éischte P. kritt (op der Ausstellong) — mar gin d'Präisser an der Schoul verdeelt — de Stéier huet en éischte P. um Concours gemaacht (dem Stier wurde ein erster Preis beim Wettbewerb zugesprochen) — Zussetz.: Éiere-, Trouschtpräis.
Präis-/präis- -fëschen N.: «Preisfischen» (Sportangler); -kaart F.: «Preisverzeichnis»; -kelen N.: «Preiskegeln»; -kontroll F.: «Preiskontrolle»; -lëscht F.: «Preisliste»; -rätsel N.: «Preisrätsel»; -riichter M.: «Preisrichter»; -stopp M.: «Preisstop»; -verdelung F.: «Preisverteilung» (in der Volksschule an die Schulkinder am Ende des Schuljahres, bei Wettbewerben, früher in den Volksschulen nach der Leistung — heute für jeden Schüler); -verzeechnes N.: «Preisverzeichnis»; -wäert Adj./Adv.: «preiswert».
Präiteler ON. — s. Préiteler, Brädeler.
Prälat, Prelat M.: «Prälat» — e Gesiicht, e Bauch ewéi e P. — e kënnt do wéi e P. (behäbig, breit) — en as gekleet wéi e P. — e läit do wéi e P. — spaßh. lok. Echt.: P. Boxeknoap.
präméieren, priméieren trans. Verb.: «prämiieren, auszeichnen» — dazu: präméiert, priméiert Verbadj. — e priméierten Dabo (ein ausgesprochener Dummkopf) — cf. primmen.
präparéieren, prëparéieren, (pre-) trans. Verb.: 1) a. «vorbereiten» — eng Ried p. — ech wor drop präparéiert (ich war darauf vorbereitet); b. «zubereiten» — d'Iessen as nach ze p.; 2) «präparieren» (Tierkörper, Pflanzen); 3) refl.: «sich vorbereiten» — en huet sech nët genuch fir den Exame präparéiert — en hat sech nët präparéiert auch: e wor nët präparéiert — drohend: präparéier dech op eppes! — du kanns dech op eppes p., mäi léiwe Jong, wann s de heem kënns!
Präs F.: «Querbalken unter dem Lenkscheit des Wagens» — cf. Press — dazu: Präsband N.: «Eisenband, das die Präs mit den Achsenbalken umspannt». | |