LWB Luxemburger Wörterbuch
 
Rëss bis Ratzert (Bd. 4, Sp. 14b bis 16a)
 
Rëss (Pl. v. beiden Rëss, lok.: Rësser — lok.: Ratz — s. d. sub I) M.: 1) a. «Riß» — e R. an engem Kleed, am Schiirtech — wat kréien ech fir Rësser an de Läif! — cf. Schurep; b. «Spalte, Riß» — e R. an enger Mauer, an enger Fiels — dafür auch: Bascht, Spléck; 2) übtr.: «Zeitabschnitt» — an engem R. (in einem Zug) — Echt.: e goude R. maachen (ein gutes Stück Arbeit in einer bestimmten Zeit erledigen — cf. Stonnerësser = Stonnenaarbechter) — iron.: dat do gët e R. (wenn man z. B. Kinder arbeiten sieht) — dat gouwe Rëss (hielt hart) — cf. [Bd. 4, S. 15] Stéck, Rock — dazu adverb.: ärass (Ton: 1) «gleich, von Anfang an» — hien hätt ä. nee gesot — cf. ägaangs, änzock.
 
Rass II F. und M.: 1) «Rasse» — eng nei R. Kanéngercher — eng R. hollännesch Kéi — eng nei R. Véi zillen, aféieren — dat as eng schéi, gutt R. — d'R. verbesseren — spöttisch (lok.: Gilsdorf): wëlls de d'R. (scil.: Lais) verbesseren? (zu jem., der eines andern Kopfbedeckung aufsetzt); 2) a. «Schlag, Art» (von Menschen) — Ra.: gëf dech wéi s de bas, da schléis de selen aus der R. — allgemein: en as nët aus der (dem) R. geschloen — wat eng nidderträchteg R.! — du gleefs nët wat fir eng R. Leit an där Gaass wunnen — etwas abfällig: 't as dach alles eng(er) R. — mengs du, du wiirs eng besser R.? — 't as eng gelunge R. (Sonderlinge); b. «Abstammung» — Wiewesch a Mëllesch as enges R. (sind derselben Abstammung) — hien as nët aus deem R. — cf. Aart sub 1), Schlag sub 9)a.
 
rasseg Adj.: «rassig» — e rassegt Meedchen — Zussetz.: rengrasseg.
 
Rass- -lusch F.: «Ackersenf» (Sinapis arvensis — Wb.06); -praum F. (Wb.06) — s. Schäisspraum; -rief F.: «rotbeerige Zaunrübe» (Wb.06 — Bryonia dioica) — dafür auch: Lassrief, Sauwuurzel, Schwéngswuurzel.
 
Rassel (lok.: Bœgen) F.: «Klatschmohn» — cf. Pavot.
 
Rat I (ra:t — Nösl.: Ratt, lok.: Ratz) F. und M.: «Ratte» — schlofen ewéi e R. — d'Raten hun him d'Hoër ofgebass, d'Rate waren him dran (bei schlechtem Haarschnitt) — Arten: Bamrat (Siebenschläfer), Bisamrat (Bisamratte), bronge R. (Wanderratte), Mauerrat (Hausratte), Schlofrat (Siebenschläfer und Gartenschläfer), schwaarze R. (Hausratte), Späicherrat (dsgl.), Uebstrat (Siebenschläfer, gelegtl. für Haselmaus), Wanterrat und Wanderrat (Wanderratte), Waasserrat (Wasserratte), Keller-, Stall-, Feldrat, Broutrat (spaßh. für Kinder im Haus).
 
Rate(n)- -bal M.: «Durcheinander» (Wb.06) — cf. Knauterbal sub 2); -beidel M.: «sehr magerer Mensch» (Schimpfwort); -fal F.: «Rattenfalle»; -fouss M.: «Straubfuß» (Ga); -gëft N.: «Rattengift»; -kapp M.: «kugelförmige Bürste an langem Stiel» (Wb.06) — dafür auch: Spannekapp; -kraut N. — lok. für Rategëft (s. d.); -nascht N.: 1) «Rattennest»; 2) a. «verfallenes Haus»; b. (Schimpfwort) «Person mit schlechtgeschnittenem Haar, unordentlicher Frisur»; -schwanz M.: 1) «Rattenschwanz»; 2) a. «langer, dünner Zopf»; b. «ganz runde Feile»; c. «lange dünne Zigarre»; d. «magerer Knabe»; 3) «endlose Folge» — et kënnt e ganze R. vu Kloen no — e R. vu Neiegketen; -stack M.: «Rattenfalle».
 
Rat II F.: «Rate» — en huet nëmmen déi éischt R. bezuelt — e keeft alles op Raten — den Auto leeft op Raten.
 
Ratatull (Ton: 3 — lok.: Rackatulli) M. und F.: 1) «Mischmasch» — et war esou e R., soss näischt; 2) «Soldatenkost» — frz. ratatouille.
 
ratéieren trans. Verb.: 1) «verfehlen, nicht treffen» — den Zuch r. — ech hu mäi Frënd ratéiert; 2) «nicht bestehen» — en Exame r. — dee Jong ratéiert alles (ihm mißlingt alles); dazu: ratéiert Verbadj. — e ratéierte Mariage (nicht zustanden gekommene oder unglückliche Ehe).
 
Ratelier (wie frz., Ton: 1) M.: 1) a. «Zeugrahmen» (Ga); b. (Druckerspr.) «Gestell zum Auflegen der nicht benötigten Walzen, Winkelhaken, der Setzschiffe, Spaltenschiffe für Maschinensatz»; 2) «künstliches Gebiß».
 
rationnéieren intr./trans. Verb.: «rationieren» — am Krich war alles rationnéiert.
 
Ratioun (lok.: Ranzioun) F.: «Ration» — et gët schmuel (déck) Ratiounen — eng duebel R. — wat hëlt deen sech eng R. Grompren! — dat ware keng Ratiounen (keine Quantität) — Mil.: séng R. faassen — Zussetz. z. B.: Säfe-, Tubakratioun — cf. Portioun.
 
Ratmaus F.: «Ratte» — s. Rat.
 
ratsch Interj.: «ratsch» (Laut des Durchreißens von Stoff, Papier) — ritsch r. hat en alles duurchgerass — et goung r. — im Kinderreim: ritsch, r., rutsch, mir fuere mat der Kutsch — cf. ratz V, ritsch.
 
ratschdeg Interj.: «plumps, plötzlich» — r., batschdeg loug en do — cf. racksdeg, baufdeg.
 
Ratsch F.: «Lärminstrument, Drehknarre» (gebraucht an den Kartagen) — cf. Garr I, Klabber I, Kléck sub 3). [Bd. 4, S. 16]
 
ratschen intr. Verb.: «mit der Ratsch lärmen» (in den Kartagen den Läutedienst versehen) — si gi klibberen a r. — cf. klibberen.
 
ratschfauls. ratzfaul.
 
Ratt I (Pl. Rieder — lok.: Bodange) N.: «gerodetes Land» — s. Rued II.
 
Ratt II F. und M. — s. Rat I.
 
rattaplang, -plomm Interj.: lautmalend für Trommelschläge.
 
Ratz I (lok.) F. und M.: 1) «Riß» — en Teller voller Ratzen; 2) «Ritze» — duurch eng R. an der Mauer konnt ech alles gesinn; 3) «Kerbe im Holz» (lok.: Vianden) — cf. Rass sub 1), 2), Rëtz, Bascht.
 
Ratz II (lok.) F. und M.: «Ratte» — schlofen ewéi e(ng) R. — cf. Rat I.
 
Ratz III, Ratzert (beide lok.) — s. Raz.

 

Eingabe
Wörterbuchtext:
Stichwort:
 
  

 

© 2010 - Projekt LexicoLux des Laboratoire de linguistique et de littératures luxembourgeoises der Universität Luxemburg, in Kooperation mit dem Kompetenzzentrum für elektronische Erschließungs- und Publikationsverfahren in den Geisteswissenschaften an der Universität Trier
Hinweis zum problematischen Wortgut