LWB Luxemburger Wörterbuch
 
Ratioun bis raujheg (Bd. 4, Sp. 15b bis 17a)
 
Ratioun (lok.: Ranzioun) F.: «Ration» — et gët schmuel (déck) Ratiounen — eng duebel R. — wat hëlt deen sech eng R. Grompren! — dat ware keng Ratiounen (keine Quantität) — Mil.: séng R. faassen — Zussetz. z. B.: Säfe-, Tubakratioun — cf. Portioun.
 
Ratmaus F.: «Ratte» — s. Rat.
 
ratsch Interj.: «ratsch» (Laut des Durchreißens von Stoff, Papier) — ritsch r. hat en alles duurchgerass — et goung r. — im Kinderreim: ritsch, r., rutsch, mir fuere mat der Kutsch — cf. ratz V, ritsch.
 
ratschdeg Interj.: «plumps, plötzlich» — r., batschdeg loug en do — cf. racksdeg, baufdeg.
 
Ratsch F.: «Lärminstrument, Drehknarre» (gebraucht an den Kartagen) — cf. Garr I, Klabber I, Kléck sub 3). [Bd. 4, S. 16]
 
ratschen intr. Verb.: «mit der Ratsch lärmen» (in den Kartagen den Läutedienst versehen) — si gi klibberen a r. — cf. klibberen.
 
ratschfauls. ratzfaul.
 
Ratt I (Pl. Rieder — lok.: Bodange) N.: «gerodetes Land» — s. Rued II.
 
Ratt II F. und M. — s. Rat I.
 
rattaplang, -plomm Interj.: lautmalend für Trommelschläge.
 
Ratz I (lok.) F. und M.: 1) «Riß» — en Teller voller Ratzen; 2) «Ritze» — duurch eng R. an der Mauer konnt ech alles gesinn; 3) «Kerbe im Holz» (lok.: Vianden) — cf. Rass sub 1), 2), Rëtz, Bascht.
 
Ratz II (lok.) F. und M.: «Ratte» — schlofen ewéi e(ng) R. — cf. Rat I.
 
Ratz III, Ratzert (beide lok.) — s. Raz.
 
Ratz IV (lok.) M.: «Riegel, Rippe Schokolade» — cf. Rëpp sub 2)b.
 
ratz V Adj./Adv.: «ratzekahl» — 't wor alles glat, r. geméit (C).
 
ratzdeg Adv.: «gänzlich» — en huet alles r. opgiess(t) — cf. racksdeg.
 
Ratzekapp, Razekapp M.: «flache weiße Haube» (Wb.06 — nach C.: früher eine Art leichte Zierhaube, oben platt, mit zwei nach hinten hängenden [blauen] Bändchen, bes. im Saarland getragen).
 
Ratzert M. — s. Raz.
 
ratz-, ratsch-, rotzfaul Adj.: «gänzlich verfault» — dafür auch: zatzefaul.
 
Rau, Rauen, Rauéng (lok. Echt.: Rauigen) F.: 1) «Bedauern, Reue» — Ra.: besser mat R. verkaaft wéi mat R. gehal — en huet R. a Leed erweckt (Reue und Leid erweckt) — oft spaßh. (bei Gefahr) warnend: erweck nach huerteg R. a Leed! (cf. Rei I) — 't as mech op eemol eng Rauéng ugaang (Reue u. Verdruß über das Geschehene kamen mich an) — d'R., d'gutt Réit (Ratschläge) an déi schlamm Gäässe kommen allzäit hanneno — Echt.: d'Rau an d'iwig Läd jappelen ëmmer hanner Jux a Fräd (C) — Echt.: säi Rauesch a Bedauesch déint näist mi, lo wu heen sein Mamm an d'Graf broacht hoat — et as eppes wéi d'éiweg Rau (etwas Verzweifeltes, was nicht wieder gutzumachen ist — auch spaßh.: eine häßliche Frau); 2) «Trauer, Herzeleid, Schmerz» — en huet Rau gegraff (er härmt sich ab) — en as vu Rau gestuerwen — hues de Rau? — wat gesäit deen eraus, dat as vun elauter Rau.
 
Rau- -geld (lok. Vianden: Rougeld) N.: «Reugeld» (arrha poenitentialis) — cf. Haréng und d. Folg.; -kaf M.: «Reukauf» (Kaufvertrag, den man gegen Reugeld rückgängig machen kann).
 
rau (Echt.: rou) Adj./Adv.: «rauh» — besonders: 1) «uneben, nicht glatt» — d'Schuel vun den Eechebeem as r. — d'Grompren hun eng r. Schuel, si si poukeg — ech kréien esou r. Hänn, wann ech am Gaart schaffen — eng r. Haut — e rauen Dill — e raue Stull — r. wéi eng Rapp — d'Stofft fillt sech r. un — e raue Baart, ent raut Gesiicht — r. Hor — de raue Beworf (Rauhputz) as elo gemaacht — d'Mauer as r. beworf — d'Kelebunn as r. (nicht glatt) — eng r. Séit (gemauerter Abflußgraben ohne Mörtel) — raue Buedem as onäerdeg an onduge fir ze verschaffen; 2) «grob» — r. Speisen nennt een Eerbëssen, Bunnen a Lënsen (Echt. — C); 3) «etwas heiser, belegt» — ech hun den Hals esou r. — ech si r. am Hals — eng r. Stëmm; 4) «herb» — jonge Branntwäin as nach r.; 5) «windig, kalt» — eng r. Loft, Luucht — e raue Wand — et as r. dobaussen; 6) «anspruchslos, genügsam, nicht zimperlich» — r. a schlau iessen — ech si r. a schlau gewinnt — dat Kand as r. gezillt; 7) «unordentlich, grob, unachtsam» — en huet alles sou r. verschafft — et as r. dohiergaang — e geet r. mat séngem Gezei ëm — et bleift r. leien (es ist [wird] überstürzt gearbeitet); 8) «roh, ungehobelt im Benehmen» — e raue Mënsch, Patréiner — r. an domm — en as r. an der Ried, ma soss nët oniewen — wat bas du e raue Brudder! — bei de Kanner zou soll ee keng r. Riede féieren — eng r. Schuel, awer e gudde Kär — ech hun em nach kee raut Wuert gin — Spw.: zwéi rauer (auch: haarder — s. d.) Steng, muele sele reng; 9) «gänzlich, sehr» — de Kabes as r. voll Raupen — de Kino wor r. voll Leit.
 
Rau- / rau- -aasch M.: «Natternkopf» (Echium vulgare) — dafür auch: Schwéngsschnëss; -bauzeg Adj.: «rauh, bärbeißig» — dazu: Raubauzegkät, -keet F. — cf. bauzeg; -bënzdeg (lok. — Du) Adj.: «rasend, toll» — du méchs d'Leit r. — cf. benzeg. -egkät F.: 1) «rauhes Wesen»; 2) «rauhe Wetterlage»; [Bd. 4, S. 17] -hät, -heet F.: «Rauheit» (von einer Fläche, vom Wesen); -schueleg Adj.: «rauhschalig» — cf. Gromper sub 1) f.
 
Raud (Nösl.: Rockt) M.: «Räude, Krätze» — all Mënsch hält sech vun em ewech, as wéi wann en de R. hätt — Volksmed.: en éischt Mëttel géint de R. as déi giel Wuerzel vum grousse Botterblat (s. d. — Rumex maximus): geschielt, gerappt oder a Stécker geschnidden an dann a Botter gebroden, d'Schmier esou gliddeg wéi méiglech gebraucht; wäiss Wanterrous (Helleborus) a Longegréng (Pulmonaria) as och gutt géint de R. (C) — cf. Houfert sub 1).
 
raudeg, raideg (lok.: réideg, lok. Wiltz: rauderig) Adj.: 1) «räudig» — Ra.: e raudegt Schof stécht de ganze Stall un — a jidder Häerd as e raudegt Schof (meist übtr. gebraucht); 2) «unfruchtbar» (Wb.06); übtr.: 3) a. «kümmerlich, ärmlich» — Echt.: déi leewe (leben) ganz r.; b. «rauh, wüst» (von Menschen) — cf. raudizeg.
 
Raudi (Pl. Raudiën) M.: «Rohling, Lümmel, Raudi» — roueg dir Raudiën! (zu lärmenden Kindern);
 
raudizeg Adj.: «lümmelhaft» — si hun sech r. beholl — cf. lëmmelzeg.
 
Rauecht F. — s. Rau-egkät sub 2).
 
Rauegkät (lok.: Arlon) F.: «Kummer, Gram» — wat eng R. fir sou e klenge Mäifelchen! (Wa) — cf. Rau.
 
rauen, gerauen unpersönliches Verb.: «(ge)reuen» — dat raut mech — et raut mech all mäi Liewen — dat sall dech r. (du wirst es bitter bereuen) — et sall dech dës nach r. — et wäerd dech nach gerauen — im Volkslied (s. Meedchen sub 1): et raut mech all mäi Liewen, datt ech et huele mouss — Zussetz.: berauen (bereien), gerauen, verrauen.
 
raujheg I Adj.: «unüberlegt, brüsk» — lok: wéi bas de näs esou raujheg! (mürrisch).

 

Eingabe
Wörterbuchtext:
Stichwort:
 
  

 

© 2010 - Projekt LexicoLux des Laboratoire de linguistique et de littératures luxembourgeoises der Universität Luxemburg, in Kooperation mit dem Kompetenzzentrum für elektronische Erschließungs- und Publikationsverfahren in den Geisteswissenschaften an der Universität Trier
Hinweis zum problematischen Wortgut