Rädel-RädelgännRädelfäschRäer, RärRäerschmalzRäf, ReefRäf-Reef-RäfeisenReefeisenRäfzaangReefzaangräfeg, refegräichRäichel, Reechel, ReichelRäichemannsdirRäichenräiche(r)lechräicherleitsRäicherleits-RäicherleitsgespréicherRäicherleitskaschtRäicherleitskannerRäicherleitsmanéierenRäicherleitssaachräichlechRäichtom, RäichtemRäifräifenRäiflekRääflekRäiflekRäilandRäilachRäip(s)-Räip(s)geschichtRäip(s)gespricherRäip(s)seechenRäipchen, RaipchenRäiplekRäischt, Reischt, Reischent, Réischter, RéistenRäisch(t)en, RäischentRäisch(t)en-, Réistenduch, ReischenRäisRäis-RäisbiesemRäisbräiRäisbrittRäiskärRäismielRäispuddingRäistaartRäiszoppRäisGereisersRäisräissenräissenRäissenRäisserausRäiss-RäissbrietRäissfiederRäissmiddelRäissnolRäisszantRäissmatissem, RäissmatesRäit, Réit, ReetRäit-Reit-, räit-reit-RäitbaatschReitbaatschräitbaatschRäitboxReitboxräitboxRäitbunnReitbunnräitbunnRäitkniechtReitkniechträitkniechtRäitpäerdReitpäerdräitpäerdRäitmeeschterReitmeeschterräitmeeschterRäitschoulReitschoulräitschoulRäitsteckenReitsteckenräitsteckenRäitstéieregReitstéieregräitstéieregRäitstiwwelReitstiwwel |  Rädel- -gänn F.: «oberster Heuboden» — cf. Gänn; -fäsch F.: «Faschine mit Knüttelholz» — cf. Raumfäsch.
Räer, Rär (Nösl.: Reier, lok.: Reel) M.: «Reiher» — Arten: gemenge R., groe R., Fëschräer (s. d. — Ardea cinerea) — kaupege R. (Rallenreiher — Ardeola ralloides) — roude R. (Purpurreiher — Ardea purpurea) — klenge R. (Zwergrohrdommel — Ixobrychus minutus) — Zussetz.: Hauwe-, Nuetsräer — lok. Greiveldingen: Här — lok. Rosport: d'Fënterhären (Reiherkolonie im Ort genannt: op Fënter) — Raa.: jäizen, Kreesch din ewéi e R. (laut lärmen, [Bd. 4, S. 20] schreien) — en Hals ewéi e R. (ein langer Hals) — de Schësser (Durchfall) hun ewéi e R. — vum Birefuppes huet ee geschass wéi d'Rären.
Räerschmalz N.: «Reiherschmalz» (Fischerglaube: äußerst wirksame, aus den Schenkeln des Fischreihers hergestellte Fischwitterung).
Räf, Reef (Pl. Räfer, Refer, Dim. Rääfchen, Reefchen) M.: 1) «Reifen» (Rad-, Faßreifen) — Ra.: e R. zevill, ze wéineg hun (nicht ganz bei Trost sein); 2) «Spielreifen» — mam R. spillen (im Nösl. dafür nur: Rank); 3) «Ring» — en huet Räfer ëm d'Aen (Augen) — et as e R. (Hof) ëm de Mound, et gët Reen — cf. Rénk.
Räf-/Reef- -eisen N. — s. Bandeisen; -zaang F.: «Reifenzange der Küfer».
räfeg, refeg Adj.: «mit Reifen umgeben» — r. Aen (umränderte Augen).
räich Adj.: «reich, vermögend» — Raa.: bas de r., bas de mer léif, du siefs Schellem odder Déif — wann d'Aarbecht ee r. méich, da wir den Iesel méi r. ewéi de Mëller — vum Schaffen as nach kee r. gin — mat räiche Leit as all Mënsch frëndlech — déi räich Leit haten ewell zjoër genuch — déi r. Leit kloen am meeschten (dermeescht) — déi r. Leit sin ëmmer gescheit — déi r. Leit hun et nët vum Ewechgeheien — déi si schwéier, schwéngzeg r. — wann een alles wéisst, hätt een nach Zäit genuch fir r. ze gin — deen hat r. Monnonken, en huet sech r. gëierft (er hat sein Vermögen geerbt, nicht erarbeitet) — hien as al r., a säi Grousspapp wor et schon — en as häämlech r. (er ist vermögend, läßt es aber nicht merken) — Wortspiel mit riechen (lok.: Echt.): deen as esou r., wann en ee léisst (einen Bauchwind streichen läßt), räicht (riecht) et an der ganzer Noperschaaft — räich Läit (cf. Räicherleits) — aarm a r. — cf. aarm, déck sub III, 1) — Zussetz.: nei-, stäräich.
Räichel, Reechel, Reichel ON.: «Reichlingen» — Dorf der Gemeinde und des Kantons Redingen — 220.
Räichemannsdir F. — im (lok.: Mosel) Heischelied: hei komme mir vir R. / mir hääschen d'Fuesentsbroden ervir / mir wënschen dem Här e Keller voll Wein / domat kann hie recht lëschteg sein / mir wënschen der Fra e gëlle Réngelein / domat kann sie zefridde sein / mir wënschen dem Kand eng gëlle Wéi / domat kann hat zefridde sein — cf. MKr. Nr. 679,680.
Räichen M.: «der Reiche» — Spw.: de R. huet Ranner, den Aarmen huet Kanner — dat elo as där hämelecher Räicher een.
räiche(r)lech (lok.: räichlech) Adj.: «ziemlich reich» — hien zielt sech zou de räich(er)leche Leiden.
räicherleits Adv.: «nach reicher Leute Art» — d'as r. — dazu:
Räicherleits- -gespréicher Pl. N.: «Gespräche nach reicher Leute Art»; -kascht M.: «Essen nach reicher Leute Art»; -kanner Pl. N.: «Kinder reicher Leute» — R. kënnen sech alles erlaben; -manéieren Pl. F.: «Manieren nach reicher Leute Art»; -saach F.: «Angelegenheit reicher Leute» — dat as R. (nichts für arme Leute).
räichlech Adj./Adv.: «reichlich» — eng r. Moolzecht — ech hu r. (a) genuch kritt — dat do as r. knaps — et geet r. duer (es langt vollauf, auch drohend) — et as r. spéit gin — cf. vëlleg sub voll.
Räichtom, Räichtem M.: «Reichtum» — de R. mécht haart — de R. brauch kee Momper (Vormund) — e ka weider näischt wéi mat séngem R. boën (prahlen) — säi R. as nët vu wäit hier — si hun hire R. gutt (ze) brauchen, kënnen hire R. gutt gebrauchen (sie sind nicht so reich wie sie vorgeben) — abfällig: sou kënnt een zu R. (auf diese Art kann man zu Reichtum kommen) — klagend: wat läit um R., wann een ëmmer krank as!
Räif M.: «Reif» — Wetterregel: de R. beschäisst sech (nach starkem Reif regnet es) — souvill Doften am Mäerz, souvill R. a Fraschten am Mä — Echt.: de R. läit noach op den Doagen (Dächern) — cf. Bromä — Zussetz.: Waasserräif.
räifen intr. Verb.: «reifen» — et huet hënt staark (al, déck) geräift — hënt räift (fréiert) et tëscht Fra a Mann (wenn große Kälte droht) — et as geräift — d'Wise si wäiss geräift — cf. fraschten sub 2) — reifen (von Früchten) = zeideg gin.
Räiflek I, Rääflek (lok.: Ehnen) M.: «Stockfechser, Ableger» — dafür auch: Riefléng, Riefelek, Rä(ä)flek.
Räiflek II M. — s. Räiplek.
Räiland ON. — s. Reiland.
Räilach N. — s. Reilach sub Rei III. [Bd. 4, S. 21]
Räip(s)- (lok. Echt.: Reeps-) -geschicht F., -gespricher Pl. N., -seechen F.: «Lügen-, Schauermärchen» (C).
Räipchen, Raipchen M. und F.: 1) — Dim. zu Raup (s. d.) — 't as esou en aarme R.(armer und schmächtiger Mensch); übtr.: 2) a. «Schrulle, Grille» — deen huet e R. am Kapp (er ist eigensinnig) — deem as e R. an de Kapp gekroch (er ist übermütig geworden); b. «heimlicher Groll» — e R. géint een hun.
Räiplek (lok. Echt.: Räiflek — Ga: Reipléng) M.: 1) a. (lok.) «einjähriges Rind»; b. «verkümmertes Stück Vieh»; 2) «magerer (hochgewachsener) Bursche».
Räischt, Reischt, Reischent, Réischter, Réisten F.: «Riste, Gebund feingehechelten Flachses».
Räisch(t)en, Räischent F. und M.: «erste Qualität der Flachsfasern beim Schwingen» — cf. Ospen.
Räisch(t)en-, Réistenduch, Reischen N.: «feinstes Linnen» — im Ggs. zu Oséckenduch.
Räis I (Westen: Räes, Rees, Nösl. vereinzelt: Räist, Luxemburg-Stadt [wie hd.]: Reis) M.: «Reis» (Getreide). | |