Räisch(t)en, RäischentRäisch(t)en-, Réistenduch, ReischenRäisRäis-RäisbiesemRäisbräiRäisbrittRäiskärRäismielRäispuddingRäistaartRäiszoppRäisGereisersRäisräissenräissenRäissenRäisserausRäiss-RäissbrietRäissfiederRäissmiddelRäissnolRäisszantRäissmatissem, RäissmatesRäit, Réit, ReetRäit-Reit-, räit-reit-RäitbaatschReitbaatschräitbaatschRäitboxReitboxräitboxRäitbunnReitbunnräitbunnRäitkniechtReitkniechträitkniechtRäitpäerdReitpäerdräitpäerdRäitmeeschterReitmeeschterräitmeeschterRäitschoulReitschoulräitschoulRäitsteckenReitsteckenräitsteckenRäitstéieregReitstéieregräitstéieregRäitstiwwelReitstiwwelräitstiwwelRäitstonnReitstonnräitstonnräitenRäiterRäiter-RäiterfielsRäiterkasärenRäitersalef(t)RäiterweeRäiterei, ReidereiRäkel, RekelRäkelter, RekelterRämRämelrämmelegrämmelenrämelen, remelenrämmelenRämmidämmiRäbbidäbbiRänRänRänertRänerterRänett, RäinettRänett(en)apelrängRänschRänzchen, RänzelchenRänzchenRänzel(chen)RäpperRäpsräpsenGeräpsRäpsenräpseregRäpsertRäps- |  Räisch(t)en, Räischent F. und M.: «erste Qualität der Flachsfasern beim Schwingen» — cf. Ospen.
Räisch(t)en-, Réistenduch, Reischen N.: «feinstes Linnen» — im Ggs. zu Oséckenduch.
Räis I (Westen: Räes, Rees, Nösl. vereinzelt: Räist, Luxemburg-Stadt [wie hd.]: Reis) M.: «Reis» (Getreide).
Räis- -biesem M.: «Reisbesen»; -bräi M.: «Reisbrei»; -britt F.: «Reisbrühe»; -kär M.: «Reiskern»; -miel N.: «Reismehl»; -pudding M.: «Reispudding»; -taart F.: «Reistorte»; -zopp F.: «Reissuppe» — auch: räissen Zopp.
Räis II (Westen: Räes, Rees — Pl. Reiser, Dim. Reis-chen) N.: 1) «Holzreis, dünner Ast» — Ra.: do sëtzen ewéi de Vull (s. d.) um R. — nu maach dech awer hell ewech duurch d'Reiser (hau schleunigst ab) — Reiser brieche (hae) fir d'Feier unzefänken — ech hun e Koup Reiser gesteet fir Fäschen ze maachen (ze bannen) — ech hu Reiser op dat Geséits (Eingesäte) geluet fir datt d'Vullen nët dru solle kommen — Reiser fir bei d'Ierbëssen (Stützreiser für Erbsen) — Abl.: Gereisers N. — Zussetz.: Ierbëssereiser — cf. Schmank; 2) «Pfropfreis» — cf. Gamm, Poss, Praff; 3) «Keim, Anlage zu einer Krankheit» — engt R. vum Nerweféiwer.
Räis III N. und M.: «Ries» (Papiermaß) — e R. Pabeier.
räissen Adj. — s. sub Räiszopp.
räissen (Konjug.: Nösl. Ind. Prät.: rass, Konj. Prät.: rëss) trans./intr. Verb.: 1) a. «reißen, zerreißen» — d'Säl as gerass — d'Holz räisst liicht — d'Dill r., wann se zevill séier dréchenen — d'Holz as voller Kniet, et räisst nët riicht — d'Mauer as gerass (hat Risse) — übtr.: dat do räisst nët riicht! (das nimmt kein gutes Ende, es wird nicht klappen) — wann dat alt gutt räisst! b. «zerreißen, spalten» — déi hun näischt ze r. an näischt ze bäissen (sie sind sehr arm) — en huet alles a Stécker gerass — drohend: ech r. dech a Rimmen (a Stécker) — Holz r. — Folklore: hien (si) huet gerass (er, sie hat den festen Entschluß nicht mehr zu heiraten — nach einem Gebrauch der Juden wurde der Frau beim Tod des Mannes ein Stück Stoff hingehalten, das sie dann zerreißen sollte, wodurch sie sich verpflichtet nicht wieder zu heiraten; das Zerreißen war zwar nicht obligatorisch, die Weigerung wurde jedoch übel aufgenommen); c. «herausreißen» — e kann d'Beem mat (aus) der Wuerzel r., sou staark as en — engem eppes aus der Hand, de Maufel aus dem Monn r. — drohend: ech r. der d'Träipen aus der Panz; d. «herunterreißen» — en huet em d'Kleder vum Leif gerass; 2) «heftig, ruckartig ziehen» — räiss nët esou, soss fiirt alles futti — e räisst mat Liichtegkeet honnert Kilo — übtr.: et räisst mech an der Hand, an der Schëller, an alle Glidder; 3) «an jem. zerren» (fordernd — cf. rappen sub 5) — un engem rappen a räisse fir eppes ze kréien — Echt.: wann der all oa mer geroppt a gerasst hoat, hoan ich nët mi dat Schwoarzt ënnerem Nol, wat mäint as; 4) a. — eng r., e Witz r. (einen Witz reißen); b. — engem eng r. (einen Streich spielen) — cf. andun sub 3), spillen, stiichten; refl.: 5) «sich reißen (um etwas)»; 6) — sech eng r.: «sich in Unannehmlichkeiten bringen» — do hun ech mer awer selwer eng schéi, eng al, eng elle gerass — wann e wéisst, wat en sech eng gerass huet! 7) «einen Bauchwind streichen lassen»; 8) «sich zusammennehmen» — räiss dech um Rimm! — cf. rappen sub I — Zussetz.: a-, aus-, ausernä-, ëm-, eraus-, lass-, of-, op-, opzer-, u-, ver-, zer-, zesummeräissen.
Räissen N.: «das Reißen» — ech hun e R. an alle Glidder.
Räisseraus — in der Ra. (lok. Osweiler): R. huelen (Reißaus nehmen).
Räiss- -briet N.: «Reißbrett»; -fieder F.: «Reißfeder»; [Bd. 4, S. 22] -middel M.: «Streichmaß, Streichmodel der Tischler» (ein mit einem Reißzahn versehenes Instrument des Tischlers mit dem er bestimmte Breiten an Brettern vorreißen kann); -nol M.: «Reißnagel»; -zant M.: «Reißzahn».
Räissmatissem, Räissmates M.: «Rheumatismus» — auch: Räissmateis, Rëmatiss(em) (s. d.), Rëmatissen.
Räit, Réit, Reet † M. (?): «Vesperbrot» — d'Reet an d'Feld dron (C).
Räit-/Reit-, räit-/ reit- -baatsch F.: «Reitpeitsche»; -box F.: «Reithose»; -bunn F.: «Reitbahn»; -kniecht M.: «Reitknecht»; -päerd (lok. Nösl.: Räipäerd) N.: 1) «Reitpferd» — deen as esou domm ewéi eiser Härgott (s. d.) säi R. — Zus.: an dat wor en Iesel — onsem Herrgott säi R. sin (Dicks — Spw.) du R.! (du Dummkopf!); 2) «Steckenpferd» — dat as säi R.; -meeschter M.: «Reitlehrer»; -schoul F.: «Reitschule»; -stecken M.: «Reitgerte»; -stéiereg Adj.: 1) «spornstätig, sich den Sporen widersetzend»; 2) «stößig» (von der Kuh gesagt); -stiwwel M.: «Reitstiefel»; -stonn F.: «Reitstunde».
räiten — s. reiden. | |