Luxemburger Wörterbuch

räson(n)éieren, räsënéiern, rësënéiern, rësonéieren intr. Verb.: 1) «vernünftig denken, urteilen» — e ka gutt r.; 2) «viel reden, vernünfteln, widersprechen» — wat rësënéiers du dann elei? — hie räsonnéiert wéi en (alen) Affekot — e kann nët sin ouni ze r. — räsonnéier nët laang a maach déng Aarbecht! — du hues gutt r. (du hast leicht reden) — Abl.: Geräson(n)éiers, Räson(n)éiers N.: «Nörgelei, Widerspruch» — hal op mat deem Geräson(n)éiers!

Räsonnement (Pl. Räsonnementer) N. und M.: «vernünftige Beurteilung, Überlegung» — Jäizen as nach laang kee R. — dat do as e gelungene (ent gelungent) R. — wat e bossegt R.! — e richtegt, e falscht R. — et as alt e R. wéi en anert — dat do si keng Räsonnementer.

Räscht F. — s. Rascht II.

rät, reet (Nösl.: réit) Adj./Adv.: «fertig, bereit» — eng Haut r. maachen (Gerberspr.) — e Kallefskapp r. maachen (Kalbskopf zubereiten) — Nösl.: ich sen elo jäng réit mat ménger Aarbicht (bin gleich, sofort mit meiner Arbeit fertig) — lo réit! (sofort, sogleich!).

Rätkamp, Rä-, Reikamp (Wb.06: Reekamp) M.: «Rietkamm der Weber» — (Teil des Webstuhls: großer Kamm von 1,50 Meter Breite, so groß wie der Webstuhl, mit einem Deckel; der R. hält die Fäden, zu je 20, in der richtigen Lage fest, so wie sie in die Schmack [s. d. sub I, 4] eingelegt wurden).

Rätsel N. — s. Réitsel — cf. Gerot.

rätterätätätt — im Kinderreim: r., dat moassigt Kätt — s. mooseg sub 1).

Räwel, Re-, Riwel M.: «großes, dickes Stück» — e R. Brout — cf. Rädel II sub 3), Knaus, Kniewel sub 7).

Räwes — s. Rebes.

Räz I, Reez, Räes, Räs, Rees (Pl. Räser) M.: «Waldrand» — de R. vum Bësch — Rätsel: et wiist nët am Bësch, et wiisst nët baussent dem Bësch, wou wiisst et? — Antwort: um R. — dafür auch: Bord, Buerd, Droof.

Räz- -bam M.: «Baum, der am Waldrand wächst, Eckständer»; -holz N.: «Holz der Randbäume» — R. as zéi an ondugen.

Räzbich, Reesbich F.: «eine Art (angelehnter) Schuppen, meist primitiv aus Holz, um Ackergeräte trocken unterzustellen» (C).

Räz II, Reez M.: «(beißender) Rauch» — hänk d'Fleesch an de (aus dem) R. — d'Fleesch hong ze laang am R., et as zevill ausgedréchent.

Räz- -hais-chen N.: «Räucherkammer» — cf. Flääschhaischen, Haascht; -kaul F.: «Grube der Flachs- oder Hanfdörre» — auch kurz: Räz F. — cf. Dar, Där.

Räz III M.: «Reiz» (Wb.06).

Räz IV M.: «Hotte» (Engelmann).

räzeg Adj.: «nach Rauch schmeckend, riechend».

räzen I, rezen trans. Verb.: 1) a. «räuchern» — Fleesch r. — d'Hame sin nach nët genuch gerääzt — dazu das Verbadj.: gerääzt — Schnellsprechübung: 't as kee bessert Flääsch, wéi gerääzte Gäässeflääsch; b. «nach Rauch schmecken, riechen» — d' Flääsch rääzt; 2) «dörren, rösten» (Flachs, Hanf) — Fluess, Wierk r. — dafür auch: réizen.

räzen II trans. Verb.: «reizen» (Wb.06) — s. reizen.

Räzerei F. — s. Räzkaul.

re (sofern nicht besonders angegeben hat die Anfangssilbe die beiden Aussprachen rə und re, wovon erstere häufiger und volkstümlicher ist; vor Vokalen immer re).

re (spaßh.: rë) «re» (in gewissen Kartenspielen, z. B. Skat) — Kontra a re geet mat, dafür auch: gefrot an rëm gefrot — s. froen sub 2).

reajhéieren intr. Verb.: «reagieren» — en huet nët op mäi Bréif reajhéiert — hie reajhéiert op näischt (er ist starrsinnig) — e reajhéiert nët méi (von einem Todkranken) — cf. erfanken.

Reaktioun F.: «Reaktion».

Reaktionär Subst. und Adj. — wie hd.

Realitéit F.: «Realität, Wirklichkeit» — d'Realitéite sin anescht — [Bd. 4, S. 25] et muss ee mat de Realitéite rechnen — du liefs nët an der R.

realiséieren trans. Verb.: 1) «verwirklichen»; 2) (Neol.) «verstehen, begreifen» — du realiséiers nët, wat ech mengen — hien huet et nach nët realiséiert.

Rebäämchen (Ton: 1, — re-) M.: «großes Ruder» — cf. reien I.

Rëbell, Rëbeller M.: «Rebell».

Rëbellerei F.: «Empörung» (Wb. 06).

rëbellesch — s. rabellesch.

Rëbellioun F.: «Rebellion».