Luxemburger Wörterbuch

Reglement (rə- — Pl. Reglementer) N.: «Reglement» — nom R. as et esou an nët anescht — mir mussen äis un eis Reglementer halen — hie päift op all Reglementer (setzt sich über alle Vorschriften hinweg) — as dat hei R.? (Vorschrift) — Zussetz.: Autos-, Bau(te)-, Déngscht-, Gemenge-, Schoulreglement.

Regret (wie frz., Ton: 1 — Pl. Regreën) M.: «Bedauern, Reue» — du brauchs keng Regreën ze hun.

regrettéieren (rə-) trans. Verb.: «bedauern, bereuen» — ech r. nëmmen eppes, datt ech em keng op d'Maul ka schloen.

Regulator (rə- — Ton: 3 oder 4), Regulatör M.: «Regulator».

reguléieren trans. Verb.: «regulieren» — eng Baach r.

Rëgull F. — s. Ragull, Gargull.

Réi (regional: Ri) N.: 1) «Reh» — sou fléck, flénk wéi e R. — e leeft, spréngt wéi e R. — e jongt R. — et geet op d'R. (Rehjagd); 2) «Rehgericht» — mir hun haut R.

Réi- -a N.: 1) «Rehauge»; 2) (meist Pl. -aën) «große braune Augen»; -bock M.: «Rehbock» — auch kurz: Bock (s. d. sub 1); -bounen Pl. F.: «Rehkot» — dafür auch: -këttel(en); -brot M.: «Rehbraten»; [Bd. 4, S. 32] -gääss, -geess F.: 1) «weibliches Reh» — fléck wéi eng R.; 2) «schlankes Mädchen»; -gigot M.: «Rehkeule» — cf. -brot; -kapp M.: «Rehkopf» (als Jagdtrophäe); -kallef N.: «Kitz»; -kitz N.: «Kitz»; -lieder N.: «Rehleder»; -pad M.: «Rehwechsel»; -posten Pl. M.: «Rehposten» — dafür auch: Chevrotine; -réck M.: «Rehrücken»; -wiessel M.: «Rehwechsel».

réi (regional: ri) I Adj.: «roh, in natürlichem Zustand, unverarbeitet» — eng r. Gromper — e réit Ä — r. Ham, Mëllech — e réie Biffdeck — réie Wäin (unreifer Wein) — d'Fleesch as nach hallef r. (nur halb gar) — ech hätt dat (scil.: Meedchen) léiwer r., wéi dech gebroden (s. broden) — beim Kartenspiel: fir wat geet et? Antwort: fir eng r. Gromper — d' Wonn as nach r. (die Wunde ist noch blutig, nicht vernarbt) — Echt.: d' Wonn as ä Wolper an ä rit Fleesch — de ganze Réck wor ee réit Fleesch (der ganze Rücken war mit blutenden Wunden bedeckt) — an d'réit Fleesch schneiden — eng r. Haut (unverarbeitetes Fell) — wann een op engem Päerd séngem réie Réck reit (ohne Sattel), kritt ee gär de Koppaasch (s. d.) — eng r. Mauer (eine Mauer ohne Mörtel, auch ohne Bewurf, Verputz — cf. Mauer) — de réie Buedem — e réit Briet (ungehobeltes Brett) — eng r. Séit (Abflußgraben mit Steinen ohne Mörtel).

réi II (regional: ri) Adj./Adv.: 1) «rauh, naß und kalt» — et as zevill r. fir dës Zäit; 2) «heiser» — ech sin esou r. an der Strass, am Hals; 3) «empfindlich» — ech hun de Mo esou r., ech hat eppes giess wat nët gutt wor — et as mer nach ze r. (am Mo) fir elo Wäin de drénken (der Magen verträgt so früh am Morgen noch keinen Wein); 4) «gefühlsroh» — dat as e réie Kärel — cf. rau.

Réi- / réi- -bau M.: «Rohbau»; -faul Adj.: «rohfaul» (von Trauben) — Ggs. edelfaul; -failnes, -failzecht F.: «Rohfäule» (beim Obst, bes. Trauben); -fleck M.: «die nicht ausgebrochene Pocke, Hautfleck» (Wb.06); -lieder (Echt.: Rileder) M.: «gefühlloser Mensch»; -liedereg Adj.: «gefühllos»; -mo(c)kel, Rimo(c)kel M.: «Rohling»; -mo(c)kelzeg, rimo(c)kelzeg Adj.: «roh, grob».

Rei I F.: «Reue» — R. a Leed erwecken — cf. Rau — dazu: reimiddeg Adj.: «reumütig».

Rei II F.: 1) a. «Reihe, Linie, Zeile» — en Heft mat (zwanzeg) Reien — ech muss nach Reien op d'Blat zéien (Linien ziehen) — du muss an d'Reie schreiwen — looss eng R. aus — du hues eng R. iwwersprongen — a Reie planzen, setzen, séien — laascht d'Strooss stin (steet) eng R. Beem — d'Zaldote stin an enger R., a R. a Glidd — si kommen an der R. (im Gänsemarsch) — eng duebel R. (Doppelreihe) — setzt iech an d'R.! — ech liesen nach déi puer Reien, da kommen ech — ech hun nach e puer Reien ze schreiwen — d'Kanner hun eng R. Buschtawen ze maachen; b. «Reihenfolge, Ordnung» — am Jon kritt jidderee séng R. — lo as d'R. u mir, an da kënnt se eréischt un dech — tréischt dech, mir kommen (och) all (eng Kéier) un d'R. (eigtl., auch: wir sterben alle einmal) — alles der R. no, wéi am Beichtstull — hei geet et der R. no, wéi bei der Äppelfra — lo kënnt d'R. (Lux.-Stadt: jetzt kommen die Kinder in geschlossener Reihe) — d'R. halen (anhalen) — ech muss déi Saach nach an d'R. bréngen (in Ordnung bringen) — dat do as nu glat a guer nët an der R.! (gehört sich nicht) — kräisch nët, dat kréie mer rëm an d'R. (bringen wir wieder in Ordung) — eppes an der R. halen (in Ordnung halten) — hien hält sech glat nët an der R. — du hues se nët méi der R. no — du hues se nach all, mä si kommen nët méi der R. no, bei dir kommen se nët méi der R. no (du bist nicht ganz bei Trost) — du bas ganz aus der R. (verwirrt) — ech si ganz aus der R. geroden (dsgl.) — et goung him nët an d'R., wéi hie gemengt hat (es ging ihm nicht nach Wunsch) — ech sin nët ganz an der (a ménger) R. (ich bin unwohl) — ech sin nees an der R. (wieder hergestellt, genesen) — ech sin aus der R. (unwohl, verwirrt) — een erëm an d'R. bréngen (versöhnen, auch: kurieren) — den Dokter huet en an d'Rei kritt — dat (déi [betont] Saach) as an der R.! (ist schon gut, neuerdings: ganz einverstanden, darüber sprechen wir nicht mehr) — an der Rei! (einverstanden!) — si mer an der R.? (Frage z. B. in Gaststätten: haben wir alles bezahlt?) — [Bd. 4, S. 33] as alles an der R.? (dsgl.) — dee Bouf as aus der R. geroden (mißraten) — hien danzt ëmmer aus der R. — maach du d'Zalot (Salat) an d'R., ech maachen d'Iessen — ech muss mech nach an d'Rei maachen (zurechtmachen), éier mer erausgin; 2) «große Menge» — si hun eng R. Kanner — hien huet eng ganz R. Haiser — Wb.06: aus Kannereie gi Reie Kanner — zeitbestimmend: virun enger R. vu Joren — 't as ewell eng R. Joren hier.

Rei III F.: «Fußbiege» (Wb.06) — iwwer d'R. — op der R. — dafür auch: Kuppjee, Virfouss, Foussreil, Reil II.

Rei- -holz N.: «Rillen-, Reihenzieher» (beim Säen); -lach (Pl. Reilächer, lok.: Räilach) N.: 1) «Öse am Schuh» (Ösenstreifen) — e Mond ewéi e R. (sehr kleiner, feiner Mund); 2) «Flußneunauge» (Petromyzon fluviatilis) — cf. Steebësser;