| roden I (Konjug.: Ind. Präs.: ech roden, du réits, hie réit — Nösl.: du ricks, hä rickt neben ritts, ritt, Echt.: ritts, ritt — Ind. Prät. Nösl.: rutt — Konj. Prät.: réit — Nösl., Echt.: ritt — Part. Prät.: geroden, Westen stellenweise: gerot) trans./intr. Verb.: 1) «raten, einen Rat geben» — ech r. der nët derzou — (zu) wat réits de mer? — drohend: ech wëll der dees nët geroden hun (nët r.) — ech réit him dat nët — Ra.: wiem nët ze r. as, deem as (och) nët ze hëllefen; 2) «erraten» — rot emol wien ech begéint sin (hun)? — du hues et richteg geroden — iron.: du hues et geroden odder gewousst — du kanns dräimol r. — im Kinderspiel: häss de fënnef geroden, da wiirs de nach vun dane komm — Rätsel: rot emol dit, rot emol dat, rot emol wat nach keen hat? (Antwort: e koffert Aaschlach — C) — substantiv.: Roden N.: «Erraten» — sech op d'R. verloossen, verleën — Abl.: Geroots N., Roderei F. — Zussetz: be-, of-, u-, ver-, zerroden.
roden II — phV. zu rueden (s. d.).
rodelen (Neol.) intr. Verb.: «rodeln» — dazu: Rodelschlitt M.: «Rodelschlitten».
Rof, Roff I (Echt.: Roaf) F.: «Kolkrabe» — cf. Ramm III.
Roff II (Pl. Rëff, lok. Rëff auch als Sing.) M.: 1) a. «Kruste, Borke, Schorf (einer heilenden Wunde)» — Ra.: äerdeg wéi d'Laus am (um) R. — et geet em wéi der Laus am (um) R. — hien huet de Kapp, d'Gesiicht voller Rëff an Ausschlag — d'Rëff bäissen (jucken) — hie mécht sech ewéi eng Laus um R. (scheinheilig) — nu pléck dach nët esou un dénge Rëff! — spaßh.: e Kichelche mat Rëff (Streuselkuchen — cf. Kichelchen sub 1); b. — s. Draff; c. «Baumschorf»; d. «Abzeichen der Volksdeutschen Bewegung (V.D.B.) im Kriege 1940-1945» (verächtlich); e. (Druckerspr.) «abgenutztes altes Klischee»; 2) übtr.: «unfreundlicher Mensch» — du ale R. do!
Roff- -kaul F.: «Vertiefung unter dem Wundschorf»; 2) «widerlicher Mensch»; -kichelchen (lok.: Luxemburg-Stadt) M.: «Streuselkuchen».
roffeg, rëffeg Adj.: 1) «schorfig»; 2) «unfreundlich, widerlich» — du rëffege Kärel!
Roger (wie frz., Ton: 1), Rojhi männlicher Vorname: «Rüdiger» — dafür auch: Rosch.
Rokamboll M.: «Rockenbolle, Schlangenlauch, Perlzwiebel» (Allium ophio scorodon).
Rokoko (Ton: 1 oder 2) M.: «Rokoko als Bau-, Möbelstil»; 2) «veraltetes Gerät, Geschmeide».
Rôle (wie frz.) M.: 1) «Prozeßregister»; 2) «ein auf beiden Seiten beschriebenes Blatt» (Ga); 3) «Steuerregister» — Zussetz.: Waasserrôle.
Rolf männlicher Vorname — s. Rudd(i).
Roll (Dim. Rëllchen — s. d.) F.: 1) a. «Rolle» — dafür meist: Rull, Rullo, — eng R. Pabeier, Lieder; übtr.: b. «Rolle» (Theater) — hie weess, hie kennt séng R. gutt — an där R. as e gutt; c. — en as aus der R. gefall — dat spillt keng R. — spaßh. Zus.: sot de Bauer, du as d'Scheiwenéig iwwer e gaang — bei dene Leit spillen d'Sue keng R.; 2) a. «Teigrolle»; b. «Ackerwalze» — eng hëlze, eise, gosse R. — Zussetz.: Wiseroll, aber Réngelwalz; c. (lok.) «Straßenwalze» (C); 3) «Bierwagen, Rollwagen» — e fiirt mat der R. — cf. Rollefax; 4) (lok. Nösl.) «Eisbahn» — andere Bez. s. unter Schläich. [Bd. 4, S. 58]
Roll- -kuch M.: «Rollkuchen»; -lued F.: «Rolladen» — si hu Rollueden un de Fënsteren — looss d'R. erof! — dafür auch lok.: Jalousie (wie frz. — s. d. sub 2); -luedeschnouer F.: «Zuggurt der Rollade»; -luedewéckler M.: «Federrolle zum Aufwickeln des Zuggurtes der Rollade» — dafür auch: Opwéckler (s. d.); -mops M.: «Rollmops» — 't as een ewéi e R. (dickbauchiger Mensch) — deen huet e Gesiicht ewéi e R. (so dick); -mopsgesiicht N.: «aufgedunsenes Gesicht»; -schaf M.: «Schrank mit Rolltür»; -schong M.: «Rollschuh» — e fiirt (mat de) R. — übtr.: en hat d'R. erëm un (er war etwas betrunken); -stull M.: «Rollstuhl»; -trap F.: «Rolltreppe»; -tubak M.: «Rolltabak» — cf. Strolles, Drottubak.
Rollefax M.: «Bier-, Rollkutscher».
rollen trans. Verb.: 1) «walzen, mit der Ackerwalze ein Feld walzen» — äm d'Bunne r. (jem. einen Schabernack spielen — C); 2) «auf der Eisbahn gleiten» (Nösl.) — cf. rullen, glëtschen, schläichen sub 2), schliddeden, schludderen.
Rolléng I, Rouléng ON.: «Rolling» — Dorf der Gemeinde Bous, Kanton Remich — 517.
Rolléng II ON.: «Rollingen» — Dorf der Gemeinde Petingen, Kanton Esch-Alz. — frz. Lamadelaine — 470 — heute meistens Lamadelaine (Ton: 2).
Rolléng(en) III ON.: «Rollingen» — Dorf der Gemeinde und des Kantons Mersch — 316.
Rolléngergrond ON.: «Rollingergrund» — frühere Gemeinde, heute Stadtteil von Luxemburg — 405 — mir gin an de Rolléngergrond — e wunnt am Rolléngergronn — die Einwohner heißen: déi Rolléngergrënnesch, kurz: Grënnesch, wo keine Verwechslung besteht, sonst z. B.: méng Mamm wor eng Grënnesch awer keng Rolléngergrënnesch — cf. Grond sub 3).
Roluucht F. — s. Trauliicht sub 1).
Rolz F. — s. Rolzesch sub Rolzert. | |