schéissenGeschëssSchéissendëmpelSchéisse(r)schlaangscheiwenScheiwe(n)-ScheiwebremsScheiwebuerScheiwenéichScheiwendauScheiwendauschekerenSchëldSchëld-SchëldkrautSchëldnolSchëldwuechtSchëldenerSchellSchelle(n)-SchellebamSchelleblummSchellekapSchellekranzSchellenzockSchellSchellSchellackSchellekschëlleg, -igSchëllegenSchëllegkät, -keetSchellemSchellem--har, SchellemenharSchellemstéckSchellemstreechSchellemwochSchelleme(n)--aart, Schelmen--duucht, Schellems--hand, Schelmen-SchellemenharSchellememanéierSchellememielSchellemepaangechschellemenschellemzegSchellemzegkät, -keetschellenGeschellsschellenschëllenGeschëllsschëllenschellen, schälenschëllenSchëllerSchëller-SchëllerblatSchëllerrimmSchëllerstéckSchëlleruessschëllerenschëllerengeschëllertSchëllerhais-chenSchëllesSchellfëschSchëllkrautSchëllkrott, SchillkrötSchelloSchellrousSchelp, SchalpSchemikerChemin (de) ferChemin (de) feris(t)CheminotChemiserieCheminéeSchëmmelSchëmmelSchammelSchëmmelSchimmelSchëmmelschëmmeleg, schammeleg, -igSchëmmerechtSchëmpSchëmpechSchëndelsSchëndmierSchénkSchennespillSchéng(el)chen, SchingchenSchengenschéngenschéngenChenilletteSchenkel | schéissen (Konjug., Part. Prät.: geschoss(t) — Ösling: Ind. Prät.: schoss, Konj. Prät.: schëss, schéisst — lok. Mosel: schiss) trans./intr. Verb.: 1) «schießen» — fir d'éischt biichten an dann eréischt sch. — een dout sch. — eng Blumm, eng Päif bei der Schéissbud sch. — hien huet feel, laanscht geschoss — Lächer an d'Loft sch. — en huet d'Réi mat Schroude geschoss — op (an) d'Scheif sch. — et huet geschoss — d'Hoke (Böller) sch. — ech gi mer nach en Hues sch. — e Bock sch. (auch übtr.) — esou séier sch. d'Preisen nët — Kinderspruch: bal (a bal) as nach laang keen Hues geschoss — Folkl.: d'Jonge gi sch. (wenn ein auswärtiger Bursche ins Dorf freien kommt, versammeln sich die Dorfburschen und gehen him sch.; der Liebhaber muß sich mit einer Geldspende loskaufen; es heißt dann: hie krut geschoss [cf. Rousegäertchen] — bei der Verlobung und bei der Hochzeit wird, sowohl dem einheimischen wie dem fremden Burschen, geschossen; der Brauch besteht heute noch mit örtlichen Var.) — dee schéisst sech d'Fett (d'Gréiwen nach) vun de Grompren (gesagt von jenen, bes. Bauern, die ihre Arbeit vernachlässigen und zur Jagd gehen) — Scherzrätsel: wat kritt de Jeër allzäit, wann e schéisst? (eng eidel Flënt — MKr Nr. 750) — de Bockel sch. (Purzelbaum schlagen) — en as geschoss (er ist närrisch — cf. sub tucken, getuckt); 2) a. «schieben, werfen, schnellen» (Kegel-, Knickerspiel, Fußball) — ech hu laanscht geschoss — e schéisst näischt (er trifft keine Kegel) — hues du ewell geschoss? — hie schéisst (gutt) op d'Säit, op d'Mëtt, op d'vollt Spill — duurch d'Lach sch. (zwischen den Kegeln hindurch) — d'Meedchen aus dem Bett sch. (die mittlere Kegelreihe umwerfen — dafür auch: d'Groussmamm aus dem Bett) — an de Kulang sch. (Kegelrinne) — hien huet e Goal geschoss — et heescht sch. an nach emol sch.! (Aufforderung an die Fußballspieler) — wéi dacks muss een d'Schëffelche (Weberschiff, Schießspule) sch., éier e Meter Duch fäerdeg as! — schéiss mer de Ball eriwwer! — schéiss mer en Apel heihinner! — e Steen iwwer d'Waasser sch. — cf. geheien, rennen, schëllen, scheiwen, spillen, werfen, Käl; b. «schieben» — d'Brout an de Bakuewe sch. — Kinderspiel: an de Bakuewe (s. d.) sch. — cf. aschéissen; 3) «sich rasch bewegen, fließen» — e koum do geschoss wéi d'Kugel aus der Flënt — d'Waasser as aus dem Rouer geschoss (komm); 4) «in die Höhe schießen» — d'Zalot as an de Som geschoss — wat as dee Bouf an d'Luucht geschoss, 't as eppes wéi eng Happstaang — riicht wéi geschoss (von schlankem Wuchs) — Zussetz.: a-, be-, dout-, ëm-, er-, erof-, lass-, no-, of-, op-, ver-, vir-, u-, zerschéissen — Abl.: Geschëss N.: 1) «andauerndes, lästiges [Bd. 4, S. 123] Schießen» — wat as dat fir e G. haut de Muergen dorëmmer; 2) «Munition, Schießmaterial» — ech froe mech, wou déi Bouwen un dat G. kommen.
Schéissendëmpel M.: «Schießentümpel» (kleiner Wasserfall im Müllerthal).
Schéisse(r)schlaang F.: «Ringelnatter» (lok.: Mosel, Fels) — e koum op mech duer wéi eng Sch. (schnell und aufgebracht) — cf. Schéissonk.
scheiwen (lok. — Part. Prät.: geschiwen) trans. Verb.: «(Kegel) schieben» — en as esou rond et kënnt een e bal sch. — cf. schëllen; 2) «mit der Scheibenegge fahren».
Scheiwe(n)- (cf. Scheif und Komp.) -brems F.: «Scheibenbremse»; -buer M.: «Scheibenbohrer»; -éich F.: «Scheibenegge»; -dau F.: «Daube mit Zapfen»; -lach, Scheiflach N.: «das kleine Loch im Faßboden».
schekeren intr. Verb.: «schäkern».
Schëld (Pl.: Schëlder, Schëlter) — (Westen: Schéild, Wiltz: Scheeld, Westösl.: Schëëlt, Südosten: Scheëld) N.: 1) a. «das Schild» (Platte, Tafel mit Inschrift) — e(n) bleche, hëlze, koffer(t), eise Sch. — et hänkt e Sch. um Haus (Türschild) — du muss e Sch. op déng Bréifkëscht maachen — d' Schëlder op enger Kräizong — hie muss iwwerall eragoen, wou e Sch. op der Dir as (in jedes Wirtshaus) — e krut d'Sch. erofgerappt (die Schankerlaubnis wurde ihm aberkannt) — Zussetz.: Brandschëld; b. «der Schild» — wat huet deen nees am Sch.? c. «Bruderschaftsschild» (früher); d. «Etikette» — e Schëld(chen) op engem Heft — huel d'Schëldche mam Präis erof (Preisangabe)! 2) «häßlicher, lächerlicher Mensch, Gegenstand» — wat as dat e Sch.! — en aalt, grot, gräisslecht Sch. — wat hues du e Sch. vun engem Hutt! — dafür in Nieder-, Oberbeßlingen: Pëlt.
Schëld- -kraut N.: «Helmkraut» (Scutellaria); -nol M.: «Fensternagel, der halbe Schloßnagel (Ga), Nagel mit runder Kuppe; beim Schuster: dicker Absatznagel»; -wuecht F.: 1) «Schildwache»; 2) «Haufen Menschenkot» — en huet an eng Sch. getrueden, getratt.
Schëldener (lok.: Bodange) M.: «Schuldner».
Schell I (lok. Untersauer, Mosel: Scheel, Dim. Scheelchen, Dim. Pl. Schelercher, Scheelcher — lok. Südosten: Schäl) F.: 1) «Schelle, (Tür-)Klingel» — d'Sch. as gaang (un der Dir — es hat geläutet) — d' Kanner gin d'Schellen drécken (die Türklingeln drücken) — hie geet iwwerall (bei Jann a Mann) d'Schellen (Klenschen) drécken — bei äis geet alles op d'Sch. — 't geet nët op d'Sch. (nicht auf die Minute) — si kréien d'Sch. virun d'Dir oder de Mann mat der Sch. kënnt (es wird zwangsversteigert) — Echt.: si hoan em d' Scheel geloss (als Zeichen seiner Amtswürde — cf. Kap sub 3) — lok.: an der Karwoch gët mat der hëlze Sch. (hölzerne Rassel) geschellt — eng gin ëmfaang (empfangen) mat Klackeknäll, déi aner mat der hëlze Sch. (Goe) — Zussetz.: Buttécks-, Telëfonsschell; 2) «große Brand-, Haut-, Wasser-, Wundblase» — 't huet Schelle gezunn.
Schelle(n)- -bam M.: «Schellenbaum» — cf. Rësel sub 2); -blumm F.: «Glockenblume» (Campanula sp.); -kap F.: «Narrenkappe»; -kranz M.: «Schellenkranz» (Musikkapelle, am Pferdegeschirr Kranz mit Glöckchen); -zock M.: «Klingelzug».
Schell II F.: «in Längsstücken abfallende Rinde».
Schell III F.: «Schelle» (Ring zum Befestigen von Röhren).
Schellack (Ton: 1) M. — wie hd.
Schellek † M.: «Schilling» — wéi en erëm komm as, hat e kee Sch. opweises — cf. Steiwer.
schëlleg, -ig Adj.: «schuldig» — Raa.: den Däitschen an de Welsche, all gudde Krëscht, Gott an der Welt, all Mënsch, Jann a Mann, Land a Leit sch. sin — du bas mir nach eppes (nach Sue) sch. — ech si kengem näischt sch. — hatt bleift kengem eng Äntwert sch. — en as sch. gesprach gin — du bas dem Papp Respekt sch. — du bas virum Herrgott sch. (verantwortlich) — cf. Schold.
Schëllegen M.: «der Schuldige» — den Onschëllege muss dacks fir de Sch. béissen, bludden — sichs de no engem Sch.?
Schëllegkät, -keet F.: «Schuldigkeit» — dat as déng Flicht an déng (verfluchte) Sch.!
Schellem (Pl. Schellemen) M.: 1) «diebischer, betrügerischer Mensch» — si hu mech Sch. an Déif vernannt — Ra.: déi kleng Schelleme gi gehaangen, déi grouss loossen se lafen — Spw.: hues de Suen, da bas de mer [Bd. 4, S. 124] léif, du siefs (e) Sch. oder (en) Déif — et as kee Sch. esou verluën, e gët alt ëmol bedruën; 2) «Schalk» — 't as e Sch. séng Been aus — de Sch. am B(o)usem hun — Ellespill, du grousse Sch.! — als Kosewort zu Kindern: du klenge Sch.! — du aarme Sch., hun se dech nët matgeholl? — im Kinderreim (Fingernamen): an de klenge Sch. (der kleine Finger) huet der Mamm et gesot (alles verroden); 3) «Milzbrand» (Wb.06); 4) — in der Redewendung: de Sch. hun. — d'Mëllech huet de Sch. (die Milch ist entrahmt) — d'Drauwen hun de Sch. (sind überreif) — de Sch. hun (ganz blau sein vor Kälte oder vom vielen Branntweintrinken) — d'Grompren hun de Sch. (die Kartoffeln sind blau) — de bloe Sch. (Keuchhusten) — cf. Déif, Geld — Zussetz.: Äerzschellem.
Schellem- -har, Schellemenhar N.: «Stinkmorchel» (Phallus impudicus) — e sténkt wéi e Sch.; -stéck, -streech M.: «Schelmenstreich» — Ra.: deen engem Bauer e Gefalen deet, spillt eiser Herrgott e Sch. (der Bauer ist undankbar); -woch F.: «Woche vor Palmsonntag, auch Karwoche» — im Spruch: Pällemwoch, Sch.
Schelleme(n)- -aart, Schelmen- M.: «Schelmenart» — no Sch.; -duucht, Schellems- F.: «Betrug»; -hand, Schelmen- (lok.: Redingen) F. — in der Ra.: Sch. gwéi (wehe) bekannt; | |