Luxemburger Wörterbuch

Segd (zekt, zεkt) — nord- und westöslinger Form für: Seid (s. d.).

Segel (/ze:jəl) M. und N.: «Segel».

Segel- -duch N.: «Segeltuch»; -duch(s)schlapp F.: «Pantoffel aus Segeltuch»; -duch(s)schong M.: «Schuh aus Segeltuch»; -schëff N.: «Segelschiff».

segelen, seeglen (ze:jələn, ze:jlən) intr. Verb.: 1) «segeln»; 2) «lässig daherkommen» — hei op eemol koum hien och nach (dohier) gesegelt (ugesegelt).

Segen, Sägen (lok.: Seën) M.: 1) a. «Segen, kirchliche Segnung» — den Här Bëschof huet (hinnen) de S. gin — de Primiziant huet den éischte S. gin — éier déi jong Leit (Brautleute) an d'Kiirch goungen, huet d'Mamm an de Papp hinnen de S. gin; b. «Sakramentsegen» — bei Prozessionen wird an den Ruhealtären de S. gin — en as virum S. fortgaang (er verließ die Kirche vor Schluß der Messe) — hautdësdaags as (gët) kee S. (Sakramentsegen) méi no der Houmass — op Plaze pénkt d'Klack beim S. an an der haalwer Mass; übtr.: c. lo hoan [Bd. 4, S. 207] ich mäi S. fir haut (Rüge — ich wurde gescholten — cf. Britt sub 3) — ech gin der mäi S. (ich bin damit einverstanden) — ech hu mäi S. (cf. Kont sub 5) — deen huet säi S. (ist betrunken — cf. Kont sub 5) — abweisend: mäi S. hues de, maach wéi s de wëlls (ich bin damit einverstanden, tu was du willst) — dat Klengt huet der Mamm de S. op de Schouss gemaacht (wenn das Kleinkind der Mutter den Rock näßt — cf. Drénkgeld) — ech hun de ganze S. an d'Gesiicht kritt (die ganze Bescherung) — in der Ra.: an den ale S. (schlofe) goen (ins ungemachte Bett), da brauch een nët ze bieden; 2) «Segens-, Abendandacht» — den Owend as S. — d'Leit kommen aus dem S. — 't as Rousekranz den Owend a kee S. — cf. Andacht sub 2); 3) «Glück, Gedeihen» — et as e S. fir d'ganzt Haus — dat do bréngt hinne kee S. — et as e (bore) S., datt et Reen gët — dorop läit kee S. — Ausruf: Gott gief säi S.!

Segens- -duch N.: «Velum, Segentuch»; -mass F.: «Segensmesse» (Wb.06).

séi, séif, sief, säif, sëf Imperativ zu sin (sein) — s. d.

Séi I M.: «See» — de ganzen Dall stoung ënner Waasser, 't wor eppes wéi e grousse S. — Zussetz.: Stauséi.

Séi- / séi- -adler M.: «Seeadler» (Haliaeëtus albicilla); -af M.: «Seeaffe» (Schimpfwort) — du roude S.! -draach M.: «Seedrache» (Schimpfwort) — cf. sub Draach; -fank M.: «Tiefgang des Schiffes, des Nachens»; -gras N.: 1) «Seegras» (Sostera marina) — S. gët geholl fir a Matrassen ze maachen — du fëmms eppes wéi S. — dazu: séigraassen Adj.: «aus Seegras»; 2) «zittergrasartige Segge» (Carex brizoïdes); -hond M.: «Seehund» — dazu: Séihondspelz M.; -kallef N.: «Seekalb» (Schimpfwort); -krank Adj.: «seekrank» — en as s. (spaßh. von einem Betrunkenen gesagt, der sich erbricht).

Séi II, Séit (Pl. nur Séiten, lok. Echt.: Si, lok.: Sich, Nösl. dafür-: Souch [-ç-], Kanton Redingen: Sou, Westen: Sout) F.: «unterirdischer Ablaufkanal, Abzugsgraben, Gosse» — bei Überschwemmungen: d'Atert (Attert) huet d'Waasser duurch d'Séiten eropgedréckt — Stellenbez. z. B. in Echt.: an der Mockesi, Mockeséi (schmaler Durchgang) — cf. Suckelséi(t).

Sei F.: «Seiher, Seihe» (für Flüssigkeiten; für feste Körper: Sift, Saft — s. d. — der Boden der Milchseihe bestand aus einem Leinenlappen, später aus feinem Drahtgeflecht) — schëtt de Kabes an d'S., da kann en oflafen;

Sei- -bar F.: «Seiher» (größere Schüssel aus glasiertem Ton oder aus emailliertem Blech, jetzt aus Aluminium oder Kunststoff, mit Löchern); -becken F., M. u. N. — s. d. Vor. (lok. Untersauer: Seibeck — Pl. Seibecken; lok.: Seibeggel, Seibeggen) — 't rënnt wéi eng S. — cf. Durechschlag sub 2), Gewëssen sub 1), Gesiicht sub 3), Verhalt, lächereg; -déch F.: 1) «Seiher» (lok.: Manternach — s. -becken); 2) (lok.) «Saugkorb der Pumpe»; 3) (lok.) M.: «Zwickel» — dafür meist: Géier; -duch N.: «Seihtuch» (zum Milchseihen); -schossel F.: «Milchseiher»;

Seid (phV. s. PaStu. Karte Nr. 13) F.: «Seide» — dat as richteg, natiirlech, pur S. — 't as gelleg S. — en as a S. a Samett gekleet — e stolséiert a S. a Samett dohier — 't as reng wéi S. — ech hu mech aus der Affär gezunn an dat reng wéi S. — do wäerd en sech keng reng S. spannen (nichts dabei gewinnen) — cf. kafen sub 1) — Zussetz.: Konscht-, Naturseid.

seideg, -ig (phV. s. sub Seid) Adj.: «seidig» — seidegt Hoër (Haare);

seiden (phV. s. sub Seid) Adj.: «aus Seide» — e seide(nt) Kleed — an engem seide(ne) Kleed — seide Strëmp — e seide(ne) Fischi — eng seide Kap (veraltet) — eng pur seide Blus — et geet e seide Fuedem derduurch (durch das Gewebe, den Stoff);

Seideneil F.: «Schleiereule» — cf. Schleiereil;

Seidepabeier M.: «Seidenpapier».

Seideschwanz M.: «Seidenschwanz» (Bombycilla garrulus) — cf. Peschtvull.

Séidraach, Zéi- M.: «Zedrach» (Melia azedarach) — cf. Siw(w)ebam.