sinab sina(n) sinaus sinausernee(n) sinbäi sinderbäi sinderdurech sinderhannert sindurech sindo sindrëm sindru(n) sineens sinëm sinera(n) sineraus sinerdurech sinerëm sineriwwer sinerof sinerop sinewech sinfir sech sinfort sinhanne(n) sinhannendra(n) sinhannendru(n) sinhannert engem sinlass sinmat sinof sinop sinaus an u sinu(n) sinvir sinvirdru sinvu sech sinvun enee(n) sinzou sinSynagogSyndikatSyndikatsmännerSyndikatsweeSinnSinnefSinneftblummeseemchenSinneftkärSinnerSinnerstullSinsSippechtsippegsippen, suppenSippert, Sippi, SuppertSippscha(a)ftSirSirdallSirgéigendSirSirbechSireenZireenSirenSir(r)oSirropSiska, ZiskaSiss, SisiSiss-chenSystemZisteemsystematesch, -tisch, zistematesch, -tischSituatiounZituatiounsituéiertzituéiertSittsiwen, siwwensiw(w)ent(en)Siw(w)enterSiwensiw(w)enzeg, -igsiw(w)enzéngSiw(w)enzéngterSiw(w)e(n)- / siw(w)e(n)-siw(w)eburensiw(w)enekensiw(w)enerlä-erleesiw(w)egebënnsiw(w)ejäreg-igSiw(w)eméintskandsiw(w)emolsiw(w)esaachenSiw(w)esächler-säcklersiw(w)eschlëffSiw(w)eschléiferSiw(w)eschléiferschlass | sin (lok.: sën, Echt.: säin — Konjug.: Ind. Präs.: ech sin, du bas, hien as, mir sin, dir sid [sëd, säid, seid], si sin; Ind. Prät.: ech war, wor, woar; Konj. Prät.: ech wir, wiër, wär, wéier; Konj. Präs.: sief; Part. Prät.: gewiescht [lok.: gewiest, gewies, geweest, gewiässt]; Imperativ: sief [lok.: sëf, séi, Nösl.: bas], loosse mer sin, sieft [lok.: sëft, sid, sëd, séid, säid] — zur geographischen Verbreitung s. BGra. Karte 15 und LSA Karten 14, 15, 24, 40, 101, 118, 173 — Das Verb. «sin» dient im Sprachgebrauch, in Verbindung mit einem Adj. oder einem Subst., dazu eine Eigenschaft, einen Zustand, einen Stand, also ein «Sein» zu bezeichnen, auch Hilfsv.: «sein» — ech war krank, elo sin ech erëm um Dill — den Auto as futti, kapott — d'Schrauf as lass — de Kostüm as erëm ewéi nei — bas de weis? — bas de domm? — bas de gedeeft? — si as al — si as anescht (schwanger) — d'Schwäi si gefiddert — d'Grompre si geschielt — d'Mëllech as iwwergelaf — e war voll, tibi (betrunken) — en as vun näischt hier — mir waren am Leed — bas de wuel roueg! — sief dach roueg! (Nösl.: bas dach ru-ig!) — et sief (dann)! — nu sid schéi brav! — dir sid mer der! (ihr seid seltsame Käuze) — e war bei den Zaldoten, elo as en an der Douane — en as Geeschtlech(en) — séng zwéi Jonge si Professer — mir sin op dëser Welt nëmme geléint — ech sin dës (dees) midd (überdrüssig) — dat as [Bd. 4, S. 221] em gutt! (mit Schadenfreude gesagt, oft mit dem Zus.: op der [dommer] Schnëss — ihm ist recht geschehen, er hat sein Unglück selbst verschuldet) — stolz, prahlend: mir si mir (auch iron. gebraucht) — säi Mononk as an Amerika — wie war dat? — hie war et nët, wann en et gewiescht wir (wär), da géif en et soen — mir wëlle bleiwe, wat mer sin (die Devise der Luxemburger nach einem patriotischen Lied von Michel Lentz — 1859) — si si (zi: zi) béis, frou, gutt mateneen — si sin nët méi beienaner (beieneen — die beiden Ehepartner leben getrennt) cf. weiter unten: ausnernee, vunenee sin — 't as een ewéi en Handkesselchen; — in der dritten Pers. des Sg., unpersönlich angewandt: 't as geroden, gefeelt, geschass! — 't as gutt esou! — 't as näischt, manner (besser) wéi näischt — 't war hënt kal — 't as Wanter — et as mer leed (es tut mir leid, ich bedauere es — ech sin ës leed — bin dessen überdrüssig) — ablehnend: a wat (gedehnt) as! — wéi as et? (wie geht es dir?) Antwort: 't as alt esou — 't as mer schlecht, nët gutt — wat as dat e Misär! — et as wéi et as! (die Lage, das Ergebnis ist nun leider einmal so) — ironisch: as eppes? — as soss nach eppes gefälleg? — esou as et (so ist es) an nët anescht! — wann et alt as! (ich zweifle daran) — a wann et nët esou wär? — elo as et dees grad genuch! — öfters auch elliptisch: bas de? — si mer? (d. h. fertig, bereit) — bas de bal? (hörst du endlich auf damit, auch: bist du bald fertig?) — beim Spiel: bas de mat? (spielst du mit?) — u wiem as et? (an wem ist die Reihe? z. B. beim Spiel, beim Verteilen) — 't as elo un dir — beim Versteckspiel (Ruf des Suchers): as et? dazu die Antwort d. Mitspieler: (hee!) 't as (gedehnt: 't a-a-s) — beim Fangspiel, man gibt dem Partner einen leichten Schlag und sagt: du bas! — beim Spielen: wien as? (wer ist gefangen? — wer muß? z. B. suchen, fangen) — looss dat sin! (laß das bleiben!) — et ('t) si Leit (es gibt Leute), déi soen . . . — mäi Gott, 't si Leit wéi déi aner! — et as (sin) der vill (scil.: Leit, Saachen) — in Verbindung mit dem Hilfsverb gin zur Bildung der passiven Form in der Vergangenheit: si si gëschter bestuet gin — en as mat dräi Häre begruewe gin — dir waart gesi gin — auch aktive Konjug.: si si komm, gaang, bliwwen, gefuer; — in Verbindung mit Präp. ergeben sich Redewendungen mancherlei Art, oft elliptisch (hier alphabetisch geordnet, doch siehe auch unter dem jeweiligen Stichwort): ab sin (beim Spiel, beim Abzählen) — du bas ab!; a(n) sin — hien as an (ins Haus gegangen) — sin d'Kéi an? (im Stall?) — d'Kanner si schons an (scil.: an d'Schoul) — an der Mosel gebraucht: si sin an (die beiden, mehrere sind [zu einer Feier] in die Stadt gegangen); aus sin — d'Feier as aus (erloschen) — d'Schoul, den Theater as aus (beendet) — beim Spiel: ech sin aus — de Papp as bis aus (für eine Weile ins Freie, ausgetreten) — d'Freierei as aus — cf. sub u, aus an u; ausernee(n) sin — d'Schëller as auserneen (ausgerenkt) — si sin ausernee (leben getrennt — cf. vun enee sin, nët méi beienaner sin) — Nösl.: en as al ausernee gewiässt (er war sehr aufgebracht); bäi sin — mir si vir bäi an hanne widder (in der Klemme) — lo sin ech bäi mat der Aarbecht (nicht mehr im Rückstand); derbäi sin — natiirlech woren si zwéin erëm derbäi (bei einem Streich, einer Missetat) — muss du dann iwwerall mat der Nues derbäi sin? — deen as nun awer bei alles derbäi — e wor guer nët derbäi (geistig abwesend); derdurech sin — de Jhang as derdurech (ausgerissen); derhannert sin — wann een nët ëmmer derhannert as (nicht immer antreibt, daran erinnert), gët et näischt — elo sin ech endlech derhannert (scil.: komm — cf. derhanner[t]); durech sin — en as durech (er hat das Examen bestanden) — d'Glas as durech (entzwei) — de Kéis as gutt durech (reif); do sin — as de Chef do? (anwesend) — e wäerd dach nët do sin! — ech si bestëmmt do — en as déck do (er ist reich, hat viele Mittel) — wien as do? — ech sin och nach do (mit mir ist noch zu rechnen, beim Spiel: ich habe noch zu spielen) — fir dech sin ech ëmmer do (trete immer für dich ein, bin dir stets behilflich) — ech si jo ëmmer nach do (um dir beizustehen); drëm sin — do bas de drëm (z. B. dieses Geld hast du verloren) — beim Sauspiel: eemol, zwemol, ronderëm, wie kee Lach (Stack) huet, deen as drëm; dru(n) sin — mir waren drun ewéi d'Pan an der Fuesent (sehr beschäftigt) — ech sin de ganzen Dag drun — beim Spiel: du bas drun (du bist verloren, auch: du bist an der Reihe) — mir sin drun ewéi d'Mëtsch am Buttéck (sind unweigerlich verloren, sehr beschäftigt, haben [Bd. 4, S. 222] viele Arbeit); eens sin — si zwee ware séier eens (einig) — si sin sech eens — hien as sech nach nët eens (noch nicht im Reinen) — oneens sin — mir sin nët oneens; ëm sin — d'(méng) Zäit as ëm (abgelaufen, vorbei) — d'Mëllech as ëm (die Milch ist sauer) — du bas ëm! (nicht recht bei Trost!); era(n) sin — d'Kanner sin nach nët eran (noch nicht zu Hause) — übtr.: den Entrepreneur as eran (bankrott); eraus sin — mir sin den Owend eraus (gehen heute abend aus) — hien as vill eraus (viel unterwegs) — übtr.: mir sin elo eraus (haben unsere Schulden alle bezahlt) — du hues gutt schwätzen, du bas fein eraus (weil du viel verdienst, eine Stütze hast) — beim Spiel: sid dir eraus (aus dem Schneider)?; erdurech sin — de Bréifdréier, de Mëllechmann as scho laang erdurech (schon lange passiert) — d'Fra as erdurech (hat geboren); erëm sin — mir sin ewell laang erëm (von einer Reise, einem Ausflug zurück) — mir sin ewell laang (vun) do erëm, wou dir wëllt higoen; eriwwer sin — déi Zäite sin eriwwer (vorbei) — 't as eriwwer (es ist aus damit, die [guten] Zeiten sind vorbei); erof sin — d'Hänk as erof (of) (der Henkel ist ab) — si sin al erof (scil.: komm); erop sin — beim Kartenspiel: mir sin erop (haben genügend Stiche, Punkte); ewech sin — de Fleck as ewech (weg) — d'Meedche war ganz ewech (an dee Jong — verzückt); fir sech sin — hien as ëmmer fir sech (für sich allein) — 't as eng Saach (eppes) fir sech; fort sin — den Zuch, de Bréif as fort — ech hu knaps am Bett geleën, du wor ech fort (eingeschlafen) — d'Meedchen as fort (verzückt — cf. ewech sin) — deen as wäit fort (heruntergekommen, auch: mit den Gedanken weit weg); hanne(n) sin — mir sin hanne mat der Aarbecht — en as hannen an der Klass; hannendra(n) sin — hien as h. (mit der Arbeit, mit der Bezahlung im Rückstand); hannendru(n) sin — wire mir nach eng Kéier hannendrun! (hätte es erst zu geschehen!) — ech sin hannendrun (verfolge die Angelegenheit weiter); hannert engem sin — si sin ëmmer hannert him (halten ihn dauernd zur Arbeit an, beaufsichtigen ihn dauernd, kritisieren ihn dauernd, machen ihm Schwierigkeiten); lass sin — d'Schrauf as lass (die Schraube ist gelockert) — si ware gëscht schéi lass — wat as hei lass?; mat sin — sid der mat? (spielen Sie mit?) — bas de sou mat? (einverstanden); of sin — ech sin of (beim Spiel: ausgeschieden) — en as bis of (hinunter); op sin — d'Fënstere waren all op (standen alle offen) — d'Juegd as op (ist eröffnet) — d'Sonn as op (aufgegangen) — de Kuch (den Deeg) as schéin op (locker, aufgegangen) — d'Mamm as muerges déi éischt op (aufgestanden); aus an u sin — beim Kegelspiel: 't as aus an u (scil.: gespillt, gaangen); u(n) sin — d'Feier as un (ans Brennen gekommen) — d'Mass wor schons laang un (die Messe hatte längst begonnen) — mir wore vill ze fréi un — hien as un (ausgerissen); vir sin — deen Éischten as vir (wer zuerst kommt, mahlt zuerst) — mir sin e puer Käle vir (haben einige Kegel Vorsprung) — hien as vir an der Klass, an der Course; virdru sin — ech wëllt mir wären erëm virdrun (könnten es ungeschehen machen, noch einmal von vorne beginnen) — wär ech nees virdrun! — d'Leit sin elo (gutt) virdrun (cf. eraus sin); vu sech sin — hien as vu sech (ohnmächtig) — e war wéi vu sech (von Sinnen); vun enee(n) sin — de Motor as vun eneen (auseinandergenommen, -gebrochen) — si si vun eneen (leben getrennt, sind geschieden); zou sin — d'Dir as zou (geschlossen) — lo as et awer zou! (jetzt langt es aber!) — d'Wise sin zou (für den freien Weidegang geschlossen) — d'Wéngerte sin zou (das Betreten der Weinberge ist zur Zeit der Traubenreife, auch für den Besitzer, verboten).
Synagog (zinA/go:x, -/gox, auch: s-, ts-) F.: «Synagoge» — 't mengt een 't wir een an enger S. (bei viel Krach) — cf. Juddekirech. | |