StärStärerches-, Stäererchers-, StärenzoppStäre(n)- / stäre(n)-Stärenannäisstäreblëtz-blëtzvollStäreblummStärekickert-gickertStärekrautStäreschnäizStäreschnupp-schuppStärenzoppStärStäsel, SteselStäselerStëbsStëbs- / stëbs-StëbsämerStëbsbiischtStëbsblechStëbsduchStëbseckStëbsfank-fänker(t)StëbsfrësserStëbskampStëbskäer(chen)StëbskëschtStëbskläpperStëbskummerStëbslausStëbslompStëbsmantelStëbsmaschinStëbsreenStëbsschëppstëbsvollstëbseg, -igstëbsenStëbsertStéchStéch-StéchbamStéchbeesselStéchblatStéchdagStéchdréckerStéchflamStéchlachStéchproufStéchseeStéchwalStéchwonnStéchwuertStéchelstécheleg, -igstéchelenGestéchelsStéchelerStécheleschStéchelried, StécheleiStécherStechheberStéchlek, Stéchléngstéchléngendäischter(-nuecht)StéckSteckdousStéckechtStéckeisenStéckielenstéckweisStéckel, StéckelekStéckelchenStéckelchesbuttéckStéckelcheswuerstéckelenSteckenSteckebamuelegstéckengestéckt(op-)gestécktevollGestécksSteckerStéckereistéckeren, stéckelengestéckertGestéckersStéckerm(e)reiStéckersäfStéckerzockerStécksstéckseg, -igstécksenStécksertSteeSteeSteebamSteeholz | Stär I (Dim. Stäerchen — phV. Luxemburg-Stadt: Stier, Nösl. [Sg.]: Stären, veraltet Nösl.: Stiär[en], Wiltz: Steër) M.: 1) «Stern» — den Himmel as (steet) voller Stären — d'Luucht as voller Stären, spaßh. Zus.: an d'Welt voller Efalten — et wor esou klor (kal), d'Stären hu gefonkelt, gefénkelt — e gesäit d'Stären danzen (s. d.) — d'Stäre vum Himmel erofléien (lügen) — lok.: ech méich et a wann all Stäre vum Himmel trillen (s. sub trëllen) — ech hu mech mam Kapp widdergestouss, ech hun d'Stäre gesinn — im Kinderlied: am Himmel stin déi Stären . . . — für Sternschnuppe: e St. mat engem Schwanz (auch: Komet), et as e St. gefall, gestuerwen, et huet e St. geschoss, d'Stäre falen (rennen), de Stär schnäizt sech, daher lokal: Stär(e)schnäiz, auch dem Hd. angeglichen: Stäreschnupp — Folkl.: wenn Sternschnuppen fallen, soll man sich etwas wünschen, der Wunsch geht in Erfüllung; man soll auch ein Vaterunser beten, well et fiirt eng Séil an den Himmel, dann as d'Gebiet fir déi aner, déi erléist solle gin oder man muß dreimal sagen: «Zu Gott!», dann hat man eine arme Seele erlöst; 2) «Sonne» — de St. stécht (dréckt) haut ellen; 3) «Sternartiges»: a. «Rangabzeichen» (Mil.) — en huet e (en zwete) St. kritt; b. «sternförmiges Teiggebilde» (als Suppeneinlage) — meist das Dim. Stäercher, Stärercher — dazu: [Bd. 4, S. 267] Stärerches-, Stäererchers-, Stärenzopp F.; c. «Komfort- oder Gütezeichen» — en Hotel mat dräi Stären; d. «sternartiger Farbflecken auf der Stirn» (Kuh, Pferd — daher auch als Name für Rind oder Pferd); e. «Augenstern» — Zussetz.: Aëstär; f. — Stär vu Bethleem M.: «Stern von Bethlehem» (Ornithogalum umbellatum);
Stäre(n)- / stäre(n)- -annäis M.: «Sternanis» — cf. Annäis; -blëtz, -blëtzvoll Adj.: «sternhagelvoll»; -blumm F.: «Studentenblume, weiße Narzisse» (Narcissus poeticus); -kickert, -gickert M.: «Sterngucker, spaßh. für Astrologe» (der St. war eine Figur in der Amecht [s. d.]; nach De la Fontaine [Dicks]: St. werden scherzhaft Leute genannt, die auffallend mit den Augen blinzeln); -kraut N.: «Ruprechtskraut» (Geranium robertianum) — cf. Sténkert; -schnäiz F.: «Sternschnuppe» — cf. Stär sub 1); -schnupp, -schupp F.: «Sternschnuppe»; -zopp F. — s. Stär 3)b.
Stär II M.: «Ster» (1 cbm) — zwéi Stär maachen eng Kouert.
Stäsel, Stesel ON.: «Steinsel» — Dorf und Gemeinde Steinsel, Kanton Luxemburg — 336 — als attrib. Adj.: Stäseler — St. Äerdbier — St. Millen (Mühle zwischen Steinsel und Walferdingen) — St. Kränkt (s. Péiter-Melens-Kränkt).
Stëbs (lok. Mosel: Stibs — Dim. Stëbs-chen, Stibs-chen) M.: 1) «Staub» — de Wand huet de St. opgejot — 't as elauter (näischt wéi) St. — ech hu St. an d'A kritt — hatt leit (leidet) kee Stëbs-chen u sech — Mäerkelser St. (feingemahlene Steine aus dem Steinbruch von Merkholz) — de St. as esouguer erëmkomm (von guter Saatfrucht gesagt) — den Himmel wor schwaarz vu St. — d'Bäm hänke voll ewéi St. (cf. stëbsvoll) — übtr.: hien huet sech aus dem St. gemaacht — hie wor gëscht al am St. (angeheitert) — deen hat St. an den Aen, soss hätt en deen Handel nët gemaacht — Zussetz.: Mäerz-, Miel-, Tubaaks-, Zement(e)- stëbs; 2) «feiner Bleischrot» (Jägerspr.) — ech hat nëmme St. an (der Flënt), dofir konnt ech nët schéissen — Zussetz.: Vullestëbs; 3) (lok.) «kleine Zuwendung bei Aufträgen»; 4) «Thomasschlacke» — ech hun e bëssche St. drop geséint — cf. Tommesmiel;
Stëbs- / stëbs- -ämer M.: «Staubeimer»; -biischt F.: «Handfeger» — cf. Drecksbiischt, Handbiischt; -blech M. u. N.: «Handschaufel» — cf. -schëpp; -duch N.: «Wischlappen, Staubtuch» — cf. -lomp; -eck M.: «verwahrloste Ecke in einem Raum» — dat Haus huet vill Stëbsecker; -fank, -fänker(t) M.: «Staubfänger» — en opgestoppt Déier as nach jhust e St.; -frësser M.: «Absaugvorrichtung in der Mühle»; -kamp M.: «Staubkamm» — cf. Kamp I sub 1), Laiskamp; -käer(chen) M.: «Staubkorn, -körnchen»; -këscht F.: «Staubkasten»; -kläpper M.: «Staubklopfer»; -kummer F.: «Raum in großen Mühlen, wo die Kleie aufbewahrt wird» — dafür auch: Krëschkummer; -laus F.: «Bücherlaus» (Tractus pulsatorius); -lomp F. — s. -duch — d'St. ausrëselen; -mantel M.: «Staubkittel» — cf. Schipp; -maschin F.: «Vorrichtung zum Dekantieren in der Nagelfabrik» — cf. Klautchen sub 1); -reen M.: «Sprühregen» — dafür auch lok.: Stëbsert; -schëpp F.: «kleine Schaufel zum Aufsammeln des Staubes»; -voll Adj./Adv.: 1) «übervoll» — d'Bäm hänke st.; 2) «stark betrunken» — hien as st. (zur Aussprache s. voll).
stëbseg, -ig Adj.: «staubig» — d'Mëllere sin ëmmer st.
stëbsen (lok. Mosel: stibsen, Ind. Präs. lok. Hof Remich: et stëbscht) trans./intr., oft unpersönliches Verb.: 1) «stauben» — wann s de kiers, da maach de Buedem naass, soss stëbst et zevill — de Buedem as esou dréchen, e stëbst — d'Hä stëbst de Wanter, wann et nët dréchen erakënnt (eingescheuert wird) — si hun erausgesinn ewéi Moueren, sou hat et gestëbst — d'Lämmercher st. (Blütenkätzchen) — spaßh.: deen as esou kleng, wann en ee léisst (Bauchwind streichen läßt), da stëbst et um Buedem; 2) «stäuben» (von feinem Regen und Schnee gesagt) — lok. Mosel: et stëbscht eng Grimmel — Jonge, wéi dat stëbst, mar de Muerge sin d'Weër zougejot — eng Taart st. (mit Puderzucker bestäuben); 3) «eilig herankommen, [Bd. 4, S. 268] weglaufen» — en as (koum) ëm den Eck gestëbst wéi en Donnerwieder — stëbs dech! (hau ab!); 4) «entlassen, fortjagen» — hien as op sénger Plaz gestëbst gin — si hun e gestëbst; 5) «einen tollen Streich spielen» — wat huet deen der ewell (a séngem Liewe) gestëbst! — wann déi jong Kärele beienee sin, da mussen s' ëmmer eng st. — cf. stiichten, liwweren I sub 4)b.; 6) a. «Prügel, Schelte, Raufereien absetzen» — wann ech dech kréien, da stëbst et! b. — in dem Ausdruck: engem den Ducksall st. (jem. verprügeln); 7) «Staub wischen» — ech hun de ganze Muerge gestëbst an et as nach nët richteg propper — ech hun all Miwwel eenzel gestëbst — Zussetz.: of-, verstëbsen.
Stëbsert M. — s. Stëbsreen.
Stéch M.: 1) — wie Stach (s. d. — in allen Bed.); 2) a. «Spalte, Kluft» (im Gebirge, Bergbau) — e blanne St. (Bergbau: unsichtbarer Spalt) — de Mineur as frou, wann de St. sech nët verdréckt — e braséierte (s. d.) St.; b. «weiche Schicht in einem Stein»; 3) a. «Leiter (Vorrichtung), um (gefüllte) Fässer in den Keller oder auf den Wagen zu bringen»; b. — s. Stéchbam; 4) a. «Absatz beim Bauen»; b. «Teil einer Wagenladung» — ee St. vum Holz wor fir den Noper — cf. Lo; 5) † «Name des so und sovielten Teiles, auf den der Küfer beim Faßbau den Zirkel eingestellt hat» — cf. den Zerkel schlon; 6) «Stechheber» — dafür auch: Senkel, Wäipompel;
Stéch- -bam M.: «Schrotbaum» — cf. Schréider-, Schrotbam; | |