|  Uerz, Uurz (meist im Pl. Uerzen, Uurzen, lok.: Uëz, lok. dafür auch: Uerten, Uurten) F..: 1) «Speise-, Futterrest(e), Kartoffelschalen» — Uerze man (nicht alles aufessen) — iess schéi propper a maach keng Uerzen! — Echt. (C): hei gët kän Uerze gemaacht, awer reenlich Pletelen; 2) (nur im Sg.) «Restmenge» — Echt.: mir hoa kän U. Flääsch am Rest — kënns de mat su ër U. an der Fläsch gezogen — 't as kän U. méi an der Fläsch — cf. Batz III sub 2) (Bëtz maachen), Rescht.
Uerzekréimer (Echt.: Oarzekrimmer) M.: 1) «wer Essen auf dem Teller läßt» (C); 2) «Kleinigkeitskrämer».
uerzelen intr. Verb.: «Reste lassen» (Wb.06).
Ueschdref, -tref (lok. Wiltz: Oaschtref) ON.: «Arsdorf» — Dorf und Gemeinde Arsdorf, Kanton Redingen — 152.
Uespelt ON.: «Aspelt» — Dorf der Gemeinde Frisingen, Kanton Esch-Alz. — 532 — Neck-, Spottreim auf die Einwohner von Aspelt: déi Uespelter Bomeranzen, se stranzen iwwer eng doudeg Maus, si hu gemengt et wär e Botterweck, du woar et en ale Kazendreck (MKr., Nr. 607) — déi Uespelter am Lach hun der Däiwel erstach, se hun eng Bidde voll Blutt, 't as nach nët genuch (MKr., Nr. 606) — Uespelter am Lach, der Däiwel hëlt iech dach (MKr. Nr. 605).
Uess I (phV. s. Ltb. 35, LSA Karte 37) M.: «Ochse» (cf. Ochs) — e Kapp wéi en (nidderlänneschen) U. — iron.: dat gesäit ee schon um U., datt Kappaarbecht déi schwéierst as — Raa.: wat en U. méi laang an e Päerd méi kuurz, desto besser (C) — et deet dem U. alt nach gutt, wann e bei der Kou steet;
Uesse- / uesse- (weitere Komp. s. sub Ochse[n]-) -bauer M. — s. Ochsebauer — cf. Kéibauer; -biz M.: «Ochsenziemer» — cf. Far(e)schwanz; -kapp M. — s. Ochsekapp; -käppesch Adj.: «störrisch, querköpfig»; -rimm M.: «Riemen zum Befestigen des Ochsenjoches»;
véi M.: «jed. störrige Vieh» (Wb.06).
Uess II (Nösl.: a:s, Mittelösl.: o·s, O·s [z. B. Wiltz], Südösl. und Untersauer: ọ·s, ə·s, Vianden: O·s, mittleres Gutland strichweise: ə·s, heute auch: Achs) F.: 1) «Achse, Wellbaum» 2) «Tragjoch» — cf. Schëlleruess;
Uessen- -dréier M.: «unschlüssiger Mensch, Opportunist»; -kapp M.: «Kopf der Wagenachse»; -stack M.: «Achsstock, Achsenlade» (Räderachse — Wb.06).
uesseg — s. ochseg sub 1) und 2), spilleg sub 1).
uessen intr. Verb.: «besprungen werden» (von Kühen gesagt) — cf. spillen sub 3).
Uesselscheier, Uesselscheierhaff, Aasselscheier Hofname: «Asselscheuerhof» — Gemeinde Lorenzweiler, Kanton Mersch.
Uesweiler ON. — s. Osweiler — cf. Danz sub 1) — Ortsneckerei: déi Uesweiler Brakonnieën.
ueter — s. uechter — dazu lok. Mosel: ueter-halen intr. Verb.: «stehenbleiben» — hal emol u.!
uetesch, uechtesch Präp. — cf. zréckuetesch, zeruetesch; u.-eent — s. uechtereent.
uewen (phV. s. LSA, Karte 74) Adv.: «oben» — lok. steigernd: uew(en)échen (ganz oben — ähnlich: ënnéchen — cf. iewescht I, iewenzeg I, II) — zur Ortsbez.: do (hei, vun do) u. am Éislek, am Duerf — hei u. um Bierg — no u. zou — ee vun u. erof (be-) kucken (hochnäsig ansehen) — ganz u. um Daach — u. un der Spëtzt — u. um Kapp vum Bett — u. an der Kiirch — et reent u. eran (durchs Dach) — ech hun him et vun ënne bis uewe gesot (ich habe ihn ausgeschimpft, zurechtgewiesen) — ech hun em gesot, wou ënnen an u. steet (dsgl.) — en huet mech vun u. bis ënne bekuckt — en as nët ganz richteg u. (am Kapp) — déi Saach läit him u. (bereitet ihm ständig Sorge, Unbehagen) — d'Saach läit him bis u., steet him bis u. (er ist dieser Sache überdrüssig) — ech hun dees bis u. — d'Glas as voll bis u. (bis zum Rande gefüllt) — vun u. hier — de Wand as u. (zur Ostseite) — Spw.: u. blénken, ënne sténken — cf. Ënn [Bd. 4, S. 366] (Zwiebel), Millen sub 1) — in mehr oder weniger festen Verbdg. mit anderen Adv.:
uewen- -an «nach oben»; -aus, -aussen, -ausser «nach oben» si leie wäit (héich) u. — ech gin nach bis u. (aufs Stockwerk) — «Aufforderung zum Schlafengehen» (an Kinder): lo geet et u.! -draus — hien as u. (er hat den Verstand verloren); -driwwer «darüber, ein Stockwerk höher» — de Stack u. as ze verlounen — si wunnen u.; -drop «(oben-)drauf, zu oberst» — hien as erëm u. (er ist wieder obenauf, ist genesen, hat es geschafft) — e krut eng u. (demütigende Abfertigung) — lee de Kabes u.! -drun «weiter oben» — dat Haus u. — e Fändel mat enger schwaarzer Flätsch u. — si leie mat hirem Stéck u.; -eran «oben hinein» — eppes u. schidden (schütten) — vun u. bas de verluer (von vorne herein — cf. vu vireran); -erduurch, -erduurjer «oben(hin)- durch» — mir sin u. gaang; -ënner «obenhin» — voll getässelt bis u. — d'Waasser steet bis u. (bis an die Decke) — en as voll (sat) bis u. — ech hun ës bis u.; -eraus «oben heraus» — u. goen (den Verstand verlieren) — cf. -draus; -erëm «obenherum» — Ra.: u. e Spëtzekranz, ënnenerëm de Läpp nët ganz — dong dech u. gutt waarm un! — ech sin u. gaang; -eriw(w)er «oben(her)über» — übtr.: «oberflächlich, flüchtig» — en as u. gefall (kopfüber) — u. as de Buedem nach gefruer, ënnen as et mëll — e geet u. (gebückt) — si mécht hire Stot nëmmen u. — botz nët nëmmen esou u.! — ech hun nëmmen esou u. gerechent (auf ungefähr); -erof «(von) obenherab» — e kuckt mech sou u. (auch: vun u.). | |