LWB Luxemburger Wörterbuch
 
ustrengen bis unzegesinn (Bd. 4, Sp. 383b bis 385a)
 
-strengen trans./refl. Verb.: «(sich) anstrengen» — dazu Verbadj.: ustrengend — en ustrengenden Dag — eng u. Aarbecht; Ustrengung F.; -stronzen trans. Verb.: «anranzen» — cf. ubaupsen, uranzen, stronzen, stronzeg; -tack M. und F.: «Anfall» (Hybridform aus Präfix un- und frz. attaque) — cf. Attack sub 1); -tackéieren trans. Verb.: «anfallen, angreifen» — dazu das Verbadj.: untackéiert «berührt» — 't as nët u., wéi nei aus dem Buttéck; -topen trans. Verb.: «zufällig treffen»; — cf. (op een) topen; -trappéieren trans. Verb.: «anrühren» (lok.: Lenningen — C) — trappéier mech nët un, son ech der! -treffen trans. Verb.: «antreffen» — ech hun en doheem ugetraff (Neol.); -trëppelens. -trieden sub 2); -trëtzen trans. Verb.: «zusammenflechten» (von Seilen) — dafür auch: usäleren; [Bd. 4, S. 384] -trieden trans./intr. Verb.: 1) «durch Treten in Bewegung bringen» — e Motor u.; 2) «festtreten» — du muss de Buedem u., wann s d' e Bam gesat hues; 3)in der Redewendung: Schong, Schlappen u. (dem Fuß anbequemen); 4) «antreten» (Militär, Sport) — looss d'Leit u.! — si si mat zwéin Ersatz(leit) ugetratt, ugetrueden; -tuschéieren trans. Verb.: «anrühren» — d'Kleed wor emol nach nët untuschéiert — eise Kuch as nach nët untuschéiert — ech hun et nët untuschéiert — cf. tuschéieren; -verkënnegen trans. Verb.: «ankündigen» — ech hat der et uverkënnegt, mäi léiwe Männchen — cf. ukënnegen; -vertrauen trans. Verb.: «anvertrauen»; -wand M., Uwänner M.: 1) «Anwand, Vorgewende» — dafür auch: Antät, Hädecht (s. d.) — looss en Uwänner leien! — e breden, e gudden U. leie loossen — op den U. sin dacks Kolrawen a Kabes geplanzt gin — dazu: Uwännerwee M.: «Weg am Anwand»; 2) (spaßh.) «dicke Borte einer Torte»; -weisen trans. Verb.: «anweisen, anzeigen» — dazu: Uweisong, -sung, -séng F.: «Anweisung»; -wenneg (lok.: Mosel, Echt.: oawenig) Adj.: «kopfoben, kopfunten (im Bett liegend)» — u. am Bett leien — cf. wewels; -wennen (Part. Prät.: ugewannt) trans. Verb.: «anwenden» — do musse mer aner Mëttelen u.; -wenneren intr. Verb.: 1) «beginnen» (lok.) — wenn man jem. beim Essen zuspricht, erhält man die (spaßhafte) Antwort: ech hun eréischt gëuwennert (erst begonnen zu essen); 2) «sich der Entscheidung nähern, sich zuspitzen» (Wb.06); -werfen trans./intr. Verb.: 1) «anwerfen»; 2)s. uspillen sub 1) — cf. Uworf; -wichsen trans. Verb.: 1) «mit Wichse bestreichen, anschwärzen» — en Uewen u. — dazu: Uwichsbiischt F.; 2) «schwängern» (abfällig) — eent, e Meedchen u.; 3) «den Hochofen mit Koks füllen» (Hüttenspr.); 4) «denunzieren, verklagen» — cf. uschmieren sub 2). -wielen tr./intr. Verb.: «zuerst wählen» (beim Spiel) — wie wielt un? — cf. unzielen — dazu: Uwiel F. — mir hun d'U. (beim Kegelspiel); -wiesen N.: «Anwesen» — dafür meist: Wiesen; -winnens. ugewinnen; -wonk M.: «Anlauf» (lok.: Redingen — C) — cf. Ulaf, Unzock; -worf, -wuerf M.: «erster Wurf beim Spiel, Anwurf» — cf. Uspill, uwerfen sub 2); -wuessen intr. Verb.: 1) «anwachsen, Wurzel schlagen» — d'Planze sin alleguer schéin ugewuess — d'Praff (Propfreis) as ugewuess — e steet do wéi ugewuess (stocksteif) — du bas dach nët do ugewuess (zu jem. gesagt, der zögert, seine Stellung aufzugeben) — en hëlt alles mat, wat nët ugewuess as — Ra.: wat engem ugewuess (lok. Ton: 3) as, jeet de Wand nët ewech (cf. ugebuer) — dazu nach Ga: Uwuess M. (Forstspr.); 2) (Neol.) übtr.: «zunehmen» (bes. von Summen gesagt) — cf. zouhuelen, wuessen; -zapen trans. Verb.: «anzapfen» (Neol.). -zäächen, -zeechen N.: «Anzeichen» — en U. (d'éischt U.) vun enger Krankhät — cf. Zäächen; -zäächnen, -zeechnen trans. Verb.: «anzeichnen, markieren»; -zécker(t), -zéckeler, -zéckelek M.: 1) a. «Anfänger» (cf. Ufänger) — hie mécht de Muergen den U., hie méit (mäht) am leschten (der noch unerfahrene Mäher war der letzte in der Reihenfolge); b. «ABCschütze»; c. «Jugendlicher, Halbwüchsiger» — sou en U., en as nach nët dréchen hanner den Oueren, an e geet ewell gär bei d'Medercher; 2) «Schuhlöffel» (lok.); -zéien trans./intr. Verb.: 1) a. «anziehen» (vom Gespann, Pferd gesagt) — d'Päerd zitt nët (nëmmen eemol) un — den Auto zitt nët un — lok. Ra.: wie mech geléiert huet u., huet mech geléiert zréckhalen (ich weiß zu reden oder zu schweigen) — cf. unhiewen sub 1)b.; b. «anziehen» — eng Schrauf u.; 2) «straffen, spannen» — eng Ketten u. — eng Sät op enger Gei u. — d'Bänner vum Faass u. — d'Läinduch, d'Bett u. — zéi d'Getten un! (hau ab!); 3) a. «an sich ziehen, ansaugen» — de Magnéit zitt Eisen un — den Trëndel zitt un; b. «anlocken, anreizen» — Séissegketen zéien d'Harespelen un — schéi Kleder zéien un; 4) «überstreifen» — en huet séier eng Box ugezun (eilig übergestreift — das Hd. Kleider anziehen heißt: undon); 5) «ausbreiten» — in der Redewendung: e Bett u. (früher: Garben zum Dreschen mit dem Flegel auf der Tenne ausbreiten); 6) a. «schnell, auch gelegtl. nachlässig herankommen» — wéi kënns du dann nammel ugezunn? — en as schëtzeg ugezu komm; b. «(schnell) abhauen» [Bd. 4, S. 385] — zéi un! — cf. ublocken, ugoen; 7) «leicht frieren» (unpersönl.) — et huet hënt liicht ugezun; 8) a. «wiegen (auf der Federwaage)» — den Hiecht huet véierzéng Pond ugezun — d'Sau huet nächst sechs Zenner ugezun; b. — dës Wo zitt nëmmen zéng Kilo un (hat nur ein Wiegevermögen von zehn Kilogramm); -zegesinnin dem adverb. Ausdr.: vun U. (von Ansehen) — ech kennen en nëmme vun U. — cf. gesinn, Ugesiicht;

 

Eingabe
Wörterbuchtext:
Stichwort:
 
  

 

© 2010 - Projekt LexicoLux des Laboratoire de linguistique et de littératures luxembourgeoises der Universität Luxemburg, in Kooperation mit dem Kompetenzzentrum für elektronische Erschließungs- und Publikationsverfahren in den Geisteswissenschaften an der Universität Trier
Hinweis zum problematischen Wortgut