Luxemburger Wörterbuch

woen (Konjug.: Ind. Präs.: du wos, hie wot; Part. Prät.: gewot, Echt. gewoacht [-x-] — dafür meist: rëskéieren, sech [ge]trauen, sou kéng sin) trans. Verb.: «wagen» — Ra.: deen näischt wot, deen näischt wënnt, deen näischt sicht, deen näischt fënt — andere Zusätze: a wien sech nët plot, dee sech nët schënnt; ween nët haspelt, deen nët spënnt; deen nët schäisst, deen nët sténkt — lok.: en huet nët gewot mer an d'Aen ze kucken — alles dru w. — Echt.: en hoat et gewoacht (alles dru gesat) — cf. gewot.

woëwäit, woën(h)affen Adv.: «sperrangelweit» — d'Dir as w. op — cf. weidenhaffen.

woffeg — s. moffeg.

Wogen, Wogel (vo·γən) M. — lok. Var. Grevenmacher von Won (s. d.).

Vogesen — wie hd. oder auch nach dem frz. Voojhen.

Vogesendänn F.: «Weißtanne» (Abies alba).

Wok M. — s. Wo III.

voilà (wie frz.) Interj.: «hier, bitte, zu Diensten» — oft wiederholt: v., v.!

Voile (wie frz.) M. — s. Wuel.

Voilette (wie frz., Ton: 1) F.: «leichter Gesichtsschleier».

Voiture (wie frz., Ton: 1) F.: «Eisenbahnwagen» — 't gin nach dräi Voituren ugehaang(en) — Ruf des Zugschaffners: en v.! (wie frz., endbetont).

wokeleg, -ig (lok.) Adj.: 1) «wackelig» — Echt.: en wokelig Affäiër— cf. quokeleg, quacke(r)leg; 2) «heikel» — cf. heikeleg.

wokelen (lok.) intr. Verb.: 1) «wackeln» — cf. wackelen, wibbelen; 2) «sich mühsam fortbewegen»; 3) «wedeln» (mit dem Schwanz) — C: den Hond huet nach mam Schwanz gewokelt a fort (tot) war en (wéi en iwwerfuer as gin); 4) (lok.: Lenningen) «fackeln, zögern» — en huet eng Zäit gewokelt a wosst nët wat ufänken — Abl.: Gewokels N.

Wol M. — Öslinger Var. von Won (s. d.); Woler M. — s. Woner;

Wolang (/volAŋ), Volant (wie frz., Ton: 1) M.: 1) «Falbel, Volant» — e Rack mat Wolangen (Volaën); 2) «Steuerrad» (Auto); 3) «Schwungrad» (Wb.06); 4) «(Tür-)Flügel» 5) «Federball» — cf. Fiederballeg; 6) «Hochsteiger» (Taube).

Volée (wie frz., Ton: 1) F.: «Sprengsalve» (Bergbauspr. — eine größere Anzahl Sprengschüsse, die gleichzeitig gezündet werden).

Volet (wie frz., Ton: 1) M.: «Fensterladen» — d'Voleën erofloossen.

Volière (wie frz., Ton: 1) F.: «Voliere, Vogelhaus».

Wolker (Westen: Woulker) ON.: «Wolkringen» — Dorf in der belgischen Provinz Luxemburg — B 52.

Woll (Dim. Wëllchen) F.: 1) «Wolle» — d'W. gët gepléckt, geschlompt, gegeert, gebaucht; kënnt a besonnesch Formen (nach C): eng Schlouch, eng Flä, eng Gäertchen — eng Plott, e Strank W. — W. fir e Kleed, fir Moulen — lok. Echt. (C): duddig W. (voan duddige Schof — von toten Schafen), as nët gout fir an d'Deken — eng reng Wëllchen (feine Wolle, feiner Wollstoff) — Ra.: deen as nët esou e Scheefchen ewéi e W. dréit — W. (hänke) loossen — e kuckt dran, wéi wann en e Pond W. am Monn hätt [Bd. 4, S. 458] (betreten, verärgert) — e Mond wéi e Pond W. (dicke Lippen) — an der W. sëtzen (gut situiert sein) — Zussetz.: Lamer-, Schof-, Schoofswoll — cf. wëllen I, wolleg; 2) «dichter Haarwuchs» — wat hues du eng W., géi emol bei de Coiffeur! 3) (lok.: Mosel) «schwellende Knospe» — am Wéngert sin d'Patten ewell an der W. (die Knospen schwellen schon);

Woll- -blumm F.: 1) «Wollgras» (Eriophorum); 2) «Königskerze» (Verbascum) — dafür auch: Dausendblumm, Kartausseblumm, Kinnekskäerz, Kinnekskraut, Takeblumm, Wollefsstrupp, Wollkraut, Wullech; -decken F.: «Wolldecke» — dafür auch: wëllen (wollen) Decken; -dëschtel F.: «stachelige Eselsdistel» (Onopordon acanthium) — dafür auch: Wollefsdëschtel, Ieselsdëschtel; -fra, -frächen F.: «ambulante Wollverkäuferin»; -gras N. — s. Wollblumm sub 1) — cf. Flockegras; -holz † N.: «Haareisen, Streicheisen» (le peloir — Weißgerber [Ga] — nach Wb.06: Streicheisen — Spinnerei); -kapp M.: 1) «Wuschelkopf»; 2) (iron.) «Kahlkopf»; -kraut N. — s. Wollblumm sub 2); -maart M.: «Wollmarkt»; -spënner M.: 1) «Wollspinner» (Handwerker); 2) «Scharteke, Wälzer» — en ale W. — cf. Schartéik sub 1); -tommes (lok.: Martelingen) M.: 1) «Wuschelkopf» — kuck do dee W.! 2) (lok.: Arsdorf) «jem., der nicht rasiert ist»; -wiewer, Wolle- M.: «(Woll-)Weber» — cf. Léngewiewer I, Wiewer sub 1).

Wollbierg ON.: «Wolberg» (Stellenbez. bei Arlon).

wolleg, -ig Adj.: «wollig» — e Stoff as w., muusseg — e wollege Kapp — cf. walleg sub 1).

Wollef (phV. Westen: Woulef, Wolef — Pl. Wëllef, Westen: Wéilef — Dim.: Wëllefchen — s. d.) M.: 1) a. «Wolf» — ausgesi wéi e W. — wëll wéi e W. — e frësst wéi e W. — de W. an déi siwe Gäässercher (Kindermärchen — der Wolf sagt beim Anklopfen: Tock, tock / maach d'Diirchen op / ech hu mäin Aiderchen / voll Kraiderchen (Daiderchen) / méng Härercher / voll Spackeldärercher / tock, tock / maach d'Diirchen op) — de Wëllefchen an de Fiiss-chen (Gedicht von Dicks) — wenn jem. etwas Naheliegendes nicht findet, sagt man: wann et e W. wir, dann hätt en dech ewell laang gebass, gefriess — e Gesiicht maachen ewéi e W., deen Hä frësst (unzufriedenes Gesicht) — dat Stéck läit do fir W. an Hond (lok. auch: Hond a Kaz — lok. Arsdorf: hie léisst de W. driwwer lafen — das Feld liegt brach, ist nicht beackert) — Raa.: de W. verléiert séng Hoër, awer séng Naupen nët — d'Wëllef friessen sech nët ënnert sech — de W. frësst och déi gezeechent Schof — wann een nët ka W. sin, da muss ee (een alt) Fuuss sin — 't muss een dem W. säi Pelz nët verkafen, dees 't hätt een en — wann ee vum W. schwätzt (Zus.: as de Schwanz nët wäit ewech — cf. Däiwel) — deen huet nach kee klenge W. (auch: Bier — Bär) gesinn — mat de Wëllef haulen (s. d. sub 1) — de W. am Bauch hun (sehr hungrig sein) — dat Meedchen huet de W. scho gesin (ist nicht mehr unberührt) — Wetterregel: léiwer e W. am Mäerz wéi Kuerfreideg Räif — de W. huet de Wanter nach nët gefriess (erbass — es ist immer noch Winter) — vum Faaschte gin d'Honn futti, sot de W., du huet en dem Bauer d'Fleeschbidde gebotzt — alles déngt, sot de W., du huet en eng Méck gefriess — Kinderspiel (Fangspiel): Dräimol ëm de W., W., W., schléift (Ksp. Nr. 74) — 't as kee (ganze) W. am Bësch (Ksp. Nr. 18) — den Donkelser W. — bekannt sin wéi den Donkelser W. (sehr bekannt sein) — cf. haulen, Honger, hongereg sub 1), schlofen (Kinderreim); b. «habgieriger, gefräßiger, flegelhafter Mensch» — d'Wëllef léisst een am Bësch (von einem unmanierlichen Menschen gesagt) — de W. erausloossen (unersättlich sein) — 't as e W.; 2) sachlich: a. «sperriger Brunnenhaken» — cf. Riech, Reech II sub 1) (zum Bergen von Eimern, die in den Ziehbrunnen gefallen sind); b. «verkohltes Ende des Lampendochtes» — dafür auch: Lampekuel — cf. Déif I sub 2); c. «Traubenkorb»; d. «Wollspinnmaschine»; e. «Gußeisenballen im Hochofen, in der Sandform» — cf. Sau sub 4); f. «krebsartige Erkrankung» (Baum, Mensch) — de Bam huet de W. — de W. un de Lëpsen hun; g. «Wolf» (Med.) — de W. hun (cf. Koppaasch); h. «Mauerfraß, Mauerschwamm»; i. «Wildwuchs»; j. — C: e feel geschnidde Briet; k. — C: de Steen iwwert enger Dir; l. «Fleischwolf»; m. «Staubknäuel» (lok.); n. «verhärteter Nasenschleim» (lok.); o. «Ohrenmütze» (Ouerekap — lok.) [Bd. 4, S. 459] — in Zussetz. von Flurnamen, z. B.: Wollefsbësch, -griecht, -heck, -hiel, -lach, -kaul, -schlucht;

Wollefs- -bam M.: «Baum, der den Wollef (Krebskrankheit) hat» (R X 103);