Luxemburger Wörterbuch

Wat, Wuet F. (lok.: M.): «(niedergetretenes Gras oder Getreide als) Grenzstreifen» — Luxemburger Land (S. 476 und 548, Jahrgang 1883): wer vormäht, darf die Wot (den durch niedergetretene Halme bezeichneten Grenzstrich zwischen zwei Wiesen) mitmähen; wer vorschneidet, darf die Grenzfurche mitschneiden, daher: wie virméit, erhält e Rand, wie virschneit, erhält e Kand (Moes) — adverb. lok.: du gees Wuet (die Grenzmarken aufsuchen).

Vote (wie frz.) M.: «Abstimmung» — mir kommen elo zum V. — cf. (Of-) Stëmmong — dazu: votéieren trans. Verb.: «stimmen» — e Gesetz v. — cf. wielen, stëmmen.

Votivaltor M.: «Votivaltar».

Votivmass F.: «Votivmesse».

wott, à la (nach dem frz.: à la vôtre): «Prost» — a wott santé (à votre santé).

wou I (phV. s. LSA Karte 95) Adv.: «wo» — a. Frage- und Relativadverb des Ortes: w. as en? — w. soll e sin? — w. kritt deen dat Geld hier? — w. as déng Mamm? — w. wunnt dir? — w. läit dat Duerf? — so mer wou s de bas? — wou s du bas, wëll ech och sin — dat Duerf, wou ech doheem sin — Ra.: w. näischt as, do brennt de Spass (s. d.) — spaßh. (abweisend): a w. reent et? — ech weess nët w. an a w. aus, w. aus a w. an — w. kënns de hier? (von wo kommst du, auch: wie kannst du sowas denken?) — manchmal flektiert (cf. BrGra 27, S. 87): wou-en se schaffen — do wou as e schafft; b. Relativadv. der Zeit: an deem Jor, w. et gudde Wäin gouf — ech géing gär hëllefen, mä ech weess nët w. a wann — 't gouf Zäiten, w. et nach méi schlëmm war; c. Relativpron. (Süden, dafür sonst: deen, deem, déi, dat) — de Jong, w. ech begéint hun — d'Meedchen, w. séng Mamm dout as — d'Suen, w. op der Strooss leien — d' Leit, w. een do gesäit.

wou II Konjunkt.: «wenn, so» — wou Gott wëllt! — gewöhnlich: wann, sou.

wou III Frageadv.: «wie» — w. konnst de dat son? — a wou soll ech dat wëssen? — dafür meist: wéi.

wou- (in den Zussetz., durchwegs Frageadv., als Relativadv. seltener gebraucht) -an, -annen, wouenannen (lok.: wouenaunen) Adv.: «worin»; -bäi Adv.: «wobei» — w. bas de lo grad?; -duerch, -durech, -duurch Adv.: «wodurch» — dat as w. et geschitt as — aber auch: w. as dat geschitt? -fären Konjkt.: «wofern»; -fir, wofir, wuerfir Adv.: «weshalb, warum, wofür» — w. wëlls de dat hun? — w. hues de de Mond nët gehalen? — w. hun ech dat misse soen? — 't as jhust dat, w. ech komm sin — ech weess nët, w. s de mer dat sees — w. hues de (dann) däi Mond? (konntest oder kannst du nicht sprechen?); -géint Adv.: «wogegen» — w. as dat Mëttel?; -hier Adv.: «woher» — w. hëls de dat? (wie kommst du auf eine solche Vermutung?) — abweisend, ablehnend: a w.!; -hin, -hinner (cf. LSA, Karte 57, LSA Karte 24) Adv.: «wohin» — ech weess nët w. dermat — ech weess nët w. mat him — ech kennen en, mä ech weess nët wouhi mat em — ech weess scho w. (weiß Bescheid); -mat, -matten, -matter, -madder Adv.: «womit» — w. kann ech Iech hëllefen?; -méiglech Adv.: «womöglich» — ech komme w. nach haut; -no Adv.: «wonach» — w. frees de?; -ran, -ranner Adv.: «worin» — w. schëdde mer d'Mëllech?; -raus, -rausser Adv.: «woraus» — w. as dat gemaacht?; -rëm, -rëmmer, wuerëms Adv.: «worum, um was» — w. geet et? -rëmmer Adv.: «wo» — ech weess nët w. e stécht — w. wunns de? (wo, in welcher Gegend wohnst du?) — cf. wou I; -rënner Adv.: «worunter» — dat do as eppes w. ech mer näischt virstelle kann — w. läit dat?; -riw(w)er Adv.: «worüber» — w. entsënns de dech? — ech kann der eppes erzielen, w. s de déch wonners! -rop, ropper, -robber Adv.: «worauf»; -run, -runner, -un, -unner Adv.: «woran» — w. hält et, läit et? — w. denks de? — w. schaffs de?; -vun, -vunner Adv.: «wovon» — w. schwätz de? — w. lieft deen?

wouderen, Wouderes — s. wudderen. [Bd. 4, S. 463]

wouer (Nösl. und Mittelwesten: wuër) Adj./Adv.: «wahr» — da's säi (sénger) Liewen nët w. — as dat wiirklech (sécher) w.? — 't as nawell w.! (stimmt tatsächlich!) — soll dat w. sin? — dat kann (betont) nët w. sin — maach, datt et w. as! — wann dat alt w. as? — nu so mol een, 't wir nët w. — du wäers mech w. fannen — 't as al w. (lok.: Grevenmacher) — 't as esou w. wéi Gott Vatter am Himmel (as), wéi ech hei stin (sin) — Redefloskel: (gelt, gediirt) nët w.? (nicht wahr?) — w. gin (sich bewahrheiten) — hie wëllt et nët w. hun (wahr haben) — Zussetz.: gass-, gattswouer.

Wouer M.: «Wahrheit» (cf. Wourécht) 1) M. — Ra.: engem de gudde W. son (unverblümt die Wahrheit sagen); 2) (lok.) F. — eng al W. (C).

wouermaachen trans. Verb.: 1) «gerichtlich beweisen»; 2) «verwirklichen» — ech hu mäi Wuert w. gemaacht; 3) «Versprechen halten» — en huet nach vill w. ze maachen.

Wou(e)récht (Nösl.: Wurricht, Mittelosten: Wuricht, Wuëricht) F.: «Wahrheit» — bleif bei der W.! — so d'W. a léi (lüge) nët! — dee kennt d'W. nëmme vum Héiereson! — dee ka keng W. soen — e geet der W. aus der Wee — do hues d'emol eng W. gesot, wann eng Kéier — iron.: du hues eng grouss W. gesot (Banalität) — Raa.: d'Kanner an d'Gecke son d'W.! — wien d'W. geit, kritt de Strécher op d'Kopp — e verdréit (verträgt) keng W. — e verdréit (verdreht) d'W. — wat hun ech deem d'W. gesot (geblosen), an dat nët ze knaps (cf. Wouer sub 1) — ech hun em am Laachen (laaches Monns) d'W. gesot.

Wouerwuert N.: «Wahrwort, Wahrheit» — in dem Ausdruck: Spréchwuert, W.

Woul F. — s. Wull.

Wöump (lok.: Grosbous) F.: «Hummel» — cf. Bommel.

Woun (lok., bes. Ostrand, Echt. selten: Woan, Mosel: Wuën, Wun, Wunn) M.: «Wahn, Zweifel, Irrtum» (Ga: Unschlüssigkeit) — Mosel: een am Wuë loossen (im Wahn lassen) — C: do sid der aus dem Wun, nëdir? — verzei, datt ech dech esou laang am Woun gelooss (Wa).

Wouscht, Woust M.: 1) a. «Wust, Unrat» — raum dee W. emol ewech! — wat läit do en ale W.!; b. «große Menge» — wat mir dëst Joër e W. Quetschen hun!; 2) Schimpfwort: «unflätiger Mensch» (lok.) — dou W.! (Wüstling — C) — esou e W. — Kollektiv.: hal dech nët mat esou engem W. op (Gesindel, Pack)! — Zussetz.: Onwouscht.

wouwen — s. wiewen.