1) | LWB Aarm, Arem |
| ... Aarm, Arem (phV. des Tonvok. s. Ltb. 2; pl. Äärm, Ärem, Äärmen, Äremen; in Wiltz gilt |
2) | LWB Aart |
| ... M. (F. unter Anlehnung ans Hd.), (phV. s. Ltb. 2): 1) «zunächst eine durch Abstammung und infolge |
3) | LWB aart(e)lech |
| ... aart(e)lech Adj. (phV. für die Tonsilbe ähnl. Ltb. 2; spor.: u·ərtleç): 1) «niedlich», |
4) | LWB Alaun |
| ... Alaun M. (phV. des Hpttonvokals cf. Ltb. 79); Abl.: |
5) | LWB Alter |
| ... Alter (phV. des Hpttonvok. cf. Ltb. 3) M.: 1) Eigenschaftsbezeichnung (zu al 1) |
6) | LWB Ampel |
| ... Ampel (phV. d. Hpttonvok. cf. Ltb. 4) F.: 1) urspr. «eiserne od. |
7) | LWB Andéiven |
| ...Andéiven (phV. d. Hpttonvok. cf. Ltb. 5; die 2. Silbe erscheint im NO spor. als |
8) | LWB Anker |
| ... Anker M. (phV. des Hpttonvok. cf. Ltb. 5): 1) «Anker»; bei der Moselschiffahrt |
9) | LWB Annäis |
| ... (Ton: meist 2) (phV. des -äicf. Ltb. 66) M.: 1) (bot.) «Anis, |
10) | LWB Auer |
| ... Auer (phV. des Hpttonvok. cf. Ltb. 74) F.: 1) «Uhr»; |
11) | LWB aus |
| ... aus Adv. (phV. cf. Ltb. 79): 1) in wenigen Resten entspricht es einem |
12) | LWB Auschelt |
| ...Auschelt (Mos.: Ausselt) M. (phV. Hpttonvok. cf. Ltb. 79); «Frühling», dafür gewöhnlich (z. B. in |
13) | LWB Aussenzäit |
| ... Aussenzäit (phV. d. Hpttonvok. cf. Ltb. 79) F.: 1) Zeit, wo man wieder |
14) | LWB ausser |
| ... ausser (phV. d. Hppttonvok. cf. Ltb. 79) Präp. mit Dat.: 1) urspr. lokal, |
15) | LWB Äärd |
| ... Äärd (phV. cf. Ltb. 13) F.: 1) «Erde», als |
16) | LWB Äärz |
| ... Äärz M. (phV. cf. Ltb. 13; dazu im Südwesten 'eiərts): «Erz» — |
17) | LWB Äifel, Äfel, Eifel |
| ... Eifel F.: «Eifel» (phV. cf. Ltb. 66). |
18) | LWB Äifer |
| ... Äifer M. (phV. cf. Ltb. 66): 1) «Zorn, Erregung» — an den |
19) | LWB Äis |
| ... Äis (phV. cf. Ltb. 66) N.: 1) «Eis» — |
20) | LWB Ämer |
| ... Ämer (phV. cf. Ltb. 82) M.: «Eimer» im Oesl. oft |
21) | LWB Äschen |
| ..., Echt.) als Sing. F. empfunden wird (phV. cf. Ltb. 12): «Asche» — das Sing. bes. als |
22) | LWB Baarf |
| ... Baarf M. (phV. cf. Ltb. 2): «Barbe, Barbus fluviatilis» (Fisch); übtr.: |
23) | LWB Baart |
| ... Baart (phV. cf. Ltb. 2) M.: «Bart» — 1) |
24) | LWB Baart(e)l(e)méis, -mës |
| ...Baart(e)l(e)méis, -mës (phV. d. 1. Silbe cf. Ltb. 2): «Bartholomäus», Name u. Fest des Hl. |
25) | LWB Bam |
| ... Bam (phV. cf. Ltb. 88), Pl. Beem, Bäm M.: 1) « |
26) | LWB Batteralzem |
| ...-alzem (phV. cf. Ltb. 3) M.: «Wermut, artemisia absynthum» (auch: |
27) | LWB Bau |
| ... (Pl. Bai, Dimin. Baichen — phV. cf. Ltb. 81) M.: 1) allgem.: «Gebäude |
28) | LWB Bauch |
| ... (Pl. Bäich, Dimin. Bäichelchen — phV. cf. Ltb. 81) M.: 1) «Bauch» beim |
29) | LWB bäiluecht |
| ...-luecht (phV. cf. Ltb. 6) lok. bes. Mos.: |
30) | LWB bäissen |
| ... bäissen (phV. cf. Ltb. 66) trans./ intr. Verb.: «beißen» — |
31) | LWB Bäizchen |
| ...dafür lok. 'bε:itsən — phV. d. Tonvokals cf. Ltb. 102) M.: Dim. von Bauz (s. d.) |
32) | LWB Bänk |
| ... Bank, s. d.) Pl. Bänken (phV. cf. Ltb. 16) F.: 1) «Bank» als |
33) | LWB bedenken |
| ... bedenken (phV. cf. Ltb. 16): 1) trans. Verb.: «bedenken» |
34) | LWB bedreiwen |
| ... bedreiwen (phV. s. Ltb. 63) trans. Verb.: «betreiben». |
35) | LWB beduecht |
| ... beduecht (phV. cf. Ltb. 6) Verbadj.: 1) «bedacht, bedächtig, überlegt» |
36) | LWB begruewen |
| ... begruewen (phV. cf. Ltb. 7) trans. Verb.: «begraben» — gestuerwen a |
37) | LWB bestueden |
| ... bestueden (phV. cf. Ltb. 7) Verb.: 1) trans. «verheiraten, trauen |
38) | LWB Besuch |
| ... Besuch (phV. cf. Ltb. 72) M.: «Besuch» — mir gin, kommen |
39) | LWB betruechten |
| ... betruechten (phV. cf. Ltb. 6) trans. Verb.: «betrachten» — nu betruecht |
40) | LWB bezuelen |
| ... bezuelen (phV. cf. Ltb. 7) trans. Verb.: «bezahlen» — 't |
41) | LWB Beilen |
| ... Beilen (phV. cf. Ltb. 104) N.: «Beil» — 't as |
42) | LWB Bierg |
| ... Bierg (bi:ərç, b'i·əreç, phV.: s. Ltb. 23), Pl. Bierger (bisw. Bierg) M.: « |
43) | LWB Biesem |
| ... Biesem (phV. cf. Ltb. 24 — Pl. Biesemen, Nord. u. O.: ' |
44) | LWB Bläi |
| ... Bläi (phV. cf. Ltb. 66) N.: 1) «Blei» — schwéier |
45) | LWB bleiwen |
| ... bleiwen (phV. cf. Ltb. 63) intr. Verb.: «bleiben» — Gebrauch: |
46) | LWB blond |
| ... blond (phV. cf. Ltb. 45) Adj.: «blond»; |
47) | LWB bluddeg |
| ... bluddeg (lok. phV. cf. Ltb. 71) Adj.: «blutig» (eigtl. u. übtr. |
48) | LWB bludden |
| ... bludden (lok. phV. cf. Ltb. 71) intr. Verb.: «bluten» (eigtl. u. |
49) | LWB Blutt |
| ... Blutt (lok. phV. cf. Ltb. 71) N.: 1) «Blut» (bei |
50) | LWB Boun |
| ... Boun (phV. s. Ltb. 96 — Dim. ibid.) F.: 1) « |
51) | LWB Brand |
| ... Brand (phV. cf. Ltb. 4) Pl. Bränn (Osten: Breen) M.: |
52) | LWB Brauch |
| ... Brauch (phV. cf. Ltb. 79) M.: «Brauch, Sitte» — 't |
53) | LWB brauchen |
| ... brauchen (phV. cf. Ltb. 79) trans. Verb.: 1) «benutzen, verwenden» |
54) | LWB Braut |
| ... Braut (phV. s. Ltb. 81), Dim. Braitchen, Pl. Bräit, Brait F.: |
55) | LWB Bräi |
| ... Bräi (phV. cf. Ltb. 66) M.: «Brei» — Spw.: |
56) | LWB Brautemännchen |
| ...Brautemännchen (Rammeldingen), (phV. s. Ltb. 81) M.: «Bräutigam». |
57) | LWB Brëll |
| ... Brëll (brəll — phV. cf. Ltb. 30) M.: 1) «die Brille» — |
58) | LWB bréngen |
| ...bréngen (Part. Prät. bruecht — dazu phV. cf. Ltb. 6) trans. Verb.: «bringen» (immer auf |
59) | LWB brennen |
| ...bre:nən) Part. Prät. gebrannt (dazu lok. phV. cf. Ltb. 5) Verb.: 1) intr.: wie hd, |
60) | LWB Bridderchen |
| ... Bridderchen (phV. s. Ltb. 71) M.: «Brüderchen», häufig zu Kindern: |
61) | LWB briechen |
| ... briechen II (phV. cf. Ltb. 23) Verb.: A) trans.: «in |
62) | LWB Briet |
| ... Briet (phV. cf. Ltb. 24) Pl. Brieder N.: 1) allgem. |
63) | LWB Britt |
| ... Britt (phV. cf. Ltb. 73) F.: 1) «Fleischbrühe» — eng |
64) | LWB brong |
| ... brong (phV. s. Ltb. 80) Adj.: «braun» — de Brongen |
65) | LWB Brout |
| ... Brout (phV. cf. Ltb. 95 — Pl.: Brout; Echt. neben Brutt |
66) | LWB Brudder |
| ... Brudder (lok. phV. s. Ltb. 71 — Pl. Bridder u. Var. — Dim. Bridderchen, |
67) | LWB brueden |
| ... brueden (phV. d. Hpttonvok. cf. Ltb. 7) Verb.: 1) trans.: a) |
68) | LWB Buch |
| ... Buch II (phV. cf. Ltb. 72) Dim. Bichelchen, Pl. Bicher (cf. die Kompos. |
69) | LWB Buch |
| ... Buch III (phV. cf. Ltb. 72) = Bich (s. d.); dazu das Adj. |
70) | LWB Buecht |
| ... Buecht (lok. phV. cf. Ltb. 6) F.: «Nutzen, Vorteil, kleiner Beitrag» — |
71) | LWB Buedem |
| ... Buedem (phV. cf. Ltb. 7) Pl. Biedem M.: 1) «Erdboden |
72) | LWB Bunn |
| ... Bunn (phV. cf. Ltb. 8) F.: «Bahn» — 1) |
73) | LWB Damp |
| ... Damp (lok. phV. cf. Ltb. 4) M.: 1) «Rauch, Dampf» — |
74) | LWB Dank |
| ... Dank (lok. phV. cf. Ltb. 4) M.: «Dankgefühl, Danksagung» (meist in |
75) | LWB Danz |
| ... Danz (lok. phV. cf. Ltb. 5) M.: 1) «Tanz» — si |
76) | LWB danzen |
| ... danzen (lok. phV. cf. Ltb. 5) trans./ intr. Verb: 1) «tanzen» |
77) | LWB Daum |
| ... Daum (lok. phV. cf. Ltb. 77 — cf. Palgen, Studien zur Lautgeogr. Lx. S. 33) |
78) | LWB dauschen |
| ... dauschen (lok. phV. cf. Ltb. 74) intr. Verb.: 1) «rauschen» |
79) | LWB dausend |
| ... dausend (lok. phV. cf. Ltb. 74) Num.: «tausend» (Grundzahl) — häufig |
80) | LWB dämpen |
| ... dämpen (phV. s. Ltb. 14) Verb.: A. intr.: 1) |
81) | LWB dëmpen |
| ... dëmpen (lok. phV. cf. Ltb. 30) trans. Verb.: «schmoren, in geschlossenem Topf braten |
82) | LWB déngen |
| ... déngen (lok. phV. — s. Ltb. 100) — intr. Verb.: 1) «dienen» |
83) | LWB Doud |
| ... Doud (lok. phV. s. Ltb. 95) M.: «Tod» (gebraucht mit dem |
84) | LWB dräi |
| ... dräi (phV. cf. Ltb. 66) Num.: «drei» — zu dräi an |
85) | LWB dreiwen |
| ... dreiwen (phV. s. Ltb. 63 — Nord. u. Osten Praet.: ech druff, |
86) | LWB drénken |
| ... drénken (lok. phV. s. Ltb. 29) trans. Verb.: «trinken» — Part. |
87) | LWB dreschen |
| ... dreschen (lok. phV. — s. Ltb. 20) trans./intr. Verb.: 1) «dreschen |
88) | LWB Dronk |
| ... Dronk (lok. phV. cf. Ltb. 45) M.: 1) «Trunk» (das |
89) | LWB du |
| ... du (phV. cf. Ltb. 49) betont |
90) | LWB Duch |
| ... Duch (lok. phV. des Tonvokals — cf Ltb. 72; Endkonsonant überall erhalten: Gutland -x, Nordösling: |
91) | LWB Dueref |
| ... Dueref (lok. phV. Ltb. 36) |
92) | LWB Duuscht |
| ... Duuscht (s. Ltb. 47 — Südosten: 'dorəSt, 'duərSt, 'do:ərSt) |
93) | LWB ech |
| ... Untersauerknie mäich (mε:iç, unbetont miç) — s. auch Ltb. 32 — ech versti mech, sot de Bauer, ech kann |
94) | LWB äis |
| ... eiser nët — dat as eiser keen; cf. auch Ltb. 46. |
95) | LWB éischter |
| ... éischter (phV. s. Ltb. 86) Adv.: 1) «früher» — du |
96) | LWB Eisen |
| ... Eisen (phV. cf. Ltb. 63) N.: 1) «Eisen» (Metall) |
97) | LWB eluer |
| ... eluer (phV. des Tonvokals cf. Ltb. 7) Adv.: «dahin, auf jene Stelle hin» |
98) | LWB erfanken |
| ... erfanken (phV. cf. Ltb. 4 u. 5; dazu -fa·uŋ:kən Westen) « |
99) | LWB Erfënt |
| ... Erfënt (phV. cf. Ltb. 30) F.: «Finte, Vorstellung, List» — |
100) | LWB eraus |
| ... eraus (Kurzform: raus) lok. phV. cf. Ltb. 79 Adv.: «heraus, hinaus» — eraus mat |
101) | LWB erun |
| ... erun (phV. cf. Ltb. 8; dazu Stadtlux: eruen) Adv.: «heran, dran |
102) | LWB Faarf |
| ... Faarf (phV. des Vokalismus cf. Ltb. 2, außerdem Ostsaum um Echt.: fO:Af, im Zentrum |
103) | LWB Faart |
| ... Faart (phV. cf. Ltb. 2) F.: 1) «Fahrt, Lastenbeförderung» — |
104) | LWB Fank |
| ... Fank (phV. cf. Ltb. 4), Pl.: Fanken I M.: «Fink |
105) | LWB Fank |
| ... Fank (phV. cf. Ltb. 4), Pl.: Fäng, Fänk II M.: |
106) | LWB faul |
| ... fAul — Ostrand fε:ul — sonstige phV. cf. Ltb. 76) Adj.: 1) «faul» im |
107) | LWB faulen |
| ...faulen (kurz 'fAulən — lok. phV. cf. Ltb. 76, bzw. die Karte 7 bei Palgen, Stud. z. Lautgeogr. |
108) | LWB Fauscht |
| ... Fauscht (A:u) phV. -st cf. Ltb. 79) Pl. Fäischt F.: «Faust» — |
109) | LWB fautelen |
| ... fautelen (lok. phV. cf. Ltb. 81) intr. Verb.: 1) «betrügen (bes. beim |
110) | LWB fäerdeg, fierdeg, feerdig |
| ... fäerdeg, fierdeg, feerdig (Osten) (lok. phV. cf. Ltb. 13; dazu im Südwesten vereinzelt fäerden) Adj.: |
111) | LWB fäerten, fier(e)chten, feerchten |
| ... fäerten, fier(e)chten, feerchten (phV. cf. Ltb. 13/23), Part. Praet.: allgem. gefaart, Stadtlx. |
112) | LWB fäin, fein |
| ... fein (allgem. unterschiedlos ε:i/Ai; phV. cf. Ltb. 67) Adj./Adv.: 1) von der |
113) | LWB fäl, feel |
| ... fäl, feel (lok. phV. cf. Ltb. 83) Adj.: «feil, verkäuflich» — verbale |
114) | LWB fänken |
| ... fänken (phV. s. Ltb. 16), Part. Praet.: gefaang(en), Ösl. gefongen, trans. |
115) | LWB Feier |
| ... Feier (lok. phV. cf. Ltb. 63) N.: 1) «Feuer» (eigtl. |
116) | LWB Feil |
| ... Feil (fAil — phV. des Tonvokals cf. Ltb. 65) F.: «Feile» — dräikanteg (zum |
117) | LWB versaumen |
| ... versaumen (phV. cf. Ltb. 77) trans. Verb.: «versäumen» — elo hues |
118) | LWB fiddereg, féid(e)reg |
| ... fiddereg, féid(e)reg (lok. phV. cf. Ltb. 71) Adj.: «ein Fuder fassend» (cf. |
119) | LWB fidderen |
| ... fidderen (lok. phV. cf. Ltb. 71) Verb.: A. trans. «füttern» |
120) | LWB Fiedemchen |
| ... Fiedemchen (lok. phV. cf. Ltb. 23) M.: «kleiner Faden» (Dim. zu |
121) | LWB Fieder |
| ... Fieder (lok. phV. cf. Ltb. 23) F.: 1) «Vogelfeder» — |
122) | LWB Fiels |
| ... Fiels (phV. cf. Ltb. 23 — Pl. Fielzen, Fielsen, Feelsen), F. (im Norden |
123) | LWB fierwen |
| ... fierwen (lok. phV. cf. Ltb. 23) Verb.: 1) «färben» — looss |
124) | LWB Fieschter |
| ... Fieschter (phV. s. Ltb. 41) M.: «Förster» (auch: Bësch- |
125) | LWB Villchen |
| ... Villercher im Gemeinlx. sonstige phV. cf. Vigelchen u. Ltb. 50) M.: Dim. zu Vull (s. d.) |
126) | LWB fillen |
| ... gefullt, neben geféilt — für den Tonvokal cf. Ltb. 70/71): Verb. A. trans.: |
127) | LWB Virbräitchemann |
| ... Nordöslings: /fi:rbregdjəm /firbrigdər (cf. auch Ltb. 81) — s. Virhouchzäider. |
128) | LWB Flääsch, Fleesch |
| ... Flääsch, Fleesch (s. Ltb. 82, Wellenstein: Blääsch) N.: 1) «Fleisch |
129) | LWB fléien |
| ... fléien (phV. des Inf. s. Ltb. 99, dazu spor. im westl. Ösling: flingen — Prät. |
130) | LWB Fluch |
| ... Fluch (lok. phV.: cf. Ltb. 72) M.: «Fluch, Verwünschung» — et as |
131) | LWB fluchen |
| ... fluchen (lok. phV.: cf. Ltb. 72) intr. Verb.: 1) «fluchen» — |
132) | LWB Flued |
| ... Flued (lok. phV. cf. Ltb. 7) Plur. Flueden, Dim. Fliedchen (s. d.) |
133) | LWB Fluess |
| ... Fluess (lok. phV. cf. Ltb. 7) M.: «Flachs» — Hoer ewéi Flooss |
134) | LWB Vollek |
| ... Vollek (lok. phV. cf. Ltb. 39) N.: 1) «Volk» — |
135) | LWB Fra |
| ... Fra (lok. phV. cf. Ltb. 89), Dim.: Frächen (s. d.), Pl. Frächercher |
136) | LWB Fräsch |
| ... Fräsch (lok. phV. cf. Ltb. 33) lok.: Pl.: Frääschen (Lieler) M.: |
137) | LWB fréi |
| ... fréi (phV. cf. Ltb. 69) Adj.: «früh, frühzeitig»; Spww.: |
138) | LWB Freideg |
| ... Freideg (lok. phV. s. Ltb. 65, Bruch, Grdleg., Karte 47/I, N) M. |
139) | LWB fréieren |
| ... fréieren (Part. Praet.: gefruer cf. dazu Ltb. 33), Ösling: et frurr (es fror, selten), intr. Verb. |
140) | LWB frieden, frëdden |
| ... Part. Praet.: gefrueden mit den phV. entsprechend Ltb. 37, sowie gefrëtt, gefrott, -dden — Praet. |
141) | LWB frou |
| ... frou (phV. cf. Ltb. 94) Adj.: 1) «froh» |
142) | LWB Fudder |
| ... Fudder I (lok. phV. cf. Ltb. 71) N.: «Fuder», und zwar: |
143) | LWB Fudder |
| ... Fudder II (lok. phV. cf. Ltb. 71) N.: 1) «Futter», und |
144) | LWB Fudder |
| ... Fudder III (lok. phV. cf. Ltb. 71) N.: «Futtertuch, Unterfutter» — de Stofft |
145) | LWB Fuedem |
| ... Fuedem (lok. phV. cf. Ltb. 7 — Knaphoscheid: Fodem — Dim. Fiedemchen) M. |
146) | LWB Vueder |
| ... Vueder (lok. phV. cf. Ltb. 7) M.: 1) «Vater, der Alte» |
147) | LWB Fuel |
| ... Fuel (lok. phV. cf. Ltb. 37) M.: «Fohlen» — wéi e F. |
148) | LWB Fuer |
| ... Fuer (lok. phV. cf. Ltb. 7) N., F.: 1) «Fähre» |
149) | LWB fueren |
| ... fueren (lok. phV. cf. Ltb. 7) Nösl.: ich furr (ich fuhr) ich firr |
150) | LWB Fues |
| ... Fues, Echt.: Foas (lok. phV. cf. Ltb. 7, dazu Pl. Fuesen, Fies(en), Foasen) F. = Fies |
151) | LWB vun |
| ... vun (lok. phV. cf. Ltb. 8) Präposition: «von» — in Verbindung mit |
152) | LWB Gaart |
| ... Gaart (lok. phV. s. Ltb. 2 — Pl.: Gäert/Gaarden, Dim.: |
153) | LWB Gank |
| ... Gank (lok. phV. cf. Ltb. 5) M.: 1) «das Gehen, die Gangart |
154) | LWB ganz |
| ... ganz (lok. phV. s. Ltb. 5) Adj./Adv.: 1) «heil, unversehrt |
155) | LWB Gefor |
| ... Gefor (lok. phV. cf. Ltb. 54) F.: «Gefahr» — e kennt, gesäit |
156) | LWB Gestalt |
| ... Gestalt (lok. phV. cf. Ltb. 3) F.: «Gestalt» — wat traureg Gestalten |
157) | LWB Gestank |
| ... Gestank (lok. phV. cf. Ltb. 5) M.: 1) «Gestank» — de |
158) | LWB Gewalt |
| ... Gewalt (lok. phV. cf. Ltb. 3) F.: 1) «Kraftanstrengung, Kraftaufwand» |
159) | LWB gewuer |
| ... gewuer (lok. phV. cf. Ltb. 10) Adj.: «gewahr» — ech sin eppes |
160) | LWB Giewel |
| ... Giewel (lok. phV. cf. Ltb. 24) M.: «Giebel» — den ënneschte G. |
161) | LWB Grond |
| ... Grond (lok. phV. cf. Ltb. 45 — Dat. am Gronn, Pl. Grënn) M. |
162) | LWB Gued |
| ... Gued (lok. phV. cf. Ltb. 37 — Ostrand neben go,t auch go·di) F. |
163) | LWB gueden |
| ... gueden (lok. phV. cf. Ltb. 7 — allg. veraltet oder ländlich) Verb.: |
164) | LWB Gueder |
| ... Gueder (lok. phV. cf. Ltb. 7) M.: 1) «zweiteilige Türe, Gittertor, Gattertor |
165) | LWB guer |
| ... guer (lok. phV. cf. Ltb. 7) Adv.: «gar sehr» (superlativisch) — |
166) | LWB Guet |
| ... Guet (lok. phV. cf. Ltb. 7) M. (gelegtl. F.): 1) «Gegenstück, Gegenpart |
167) | LWB Ha |
| ... Ha (cf. Ltb. 89 — Pl. Hä, Hee) M.: 1) |
168) | LWB haapt- |
| ...- / Haapt- (lok. phV. cf. Ltb. 88, daneben häufig auch haup(t)-) Präf.: |
169) | LWB Haart |
| ... Haart (lok. phV. cf. Ltb. 2, Echt. hO·Art) F.: «waldiger Höhenzug» |
170) | LWB haart |
| ... haart (lok. phV. cf. Ltb. 2, Echt. hOArt) Adj.: 1) «hart, |
171) | LWB hal(l)ef |
| ... hal(l)ef (flektiert haalwen, halwen — cf. Ltb. 4) Adj.: 1) «halb» (in |
172) | LWB Halt |
| ...Halt I (Pl. Halten — lok. phV. cf. Ltb. 4) F. (lok. auch M.): 1) «Haltestelle |
173) | LWB Hambier, Hamper, Hampel |
| ... Hambier, Hamper, Hampel (lok. phV. cf. Ltb. 4) N.: «Himbeere, Himbeerstrauch» — dafür |
174) | LWB Hand |
| ... Hand (lok. phV. cf. Ltb. 5 — Pl. Hänn, Echt. Heen, Mosel Hän |
175) | LWB Hank |
| ... Hank (lok. phV. cf. Ltb. 5) M.: 1) «Abhang» — d' |
176) | LWB Har |
| ... (dafür stadtlux. Huer — sonstige lok. phV. cf. Ltb. 38 — Pl. Haren, Hierner, Hueren (Ösl.) u. |
| ... Haren, Hierner, Hueren (Ösl.) u. Var., cf. Ltb. 41) N.: 1) «Horn des Hornviehs» |
177) | LWB Haus |
| ... Haus (lok. phV. cf. Ltb. 79, Pl. Haiser — Dim. Hais-chen, |
178) | LWB haut |
| ... haut (s. Ltb. 75) Adv.: «heute, heutzutage» — en as |
179) | LWB Haut |
| ... Haut (s. Ltb. 78 — Pl. Hait, Ösl. Heckt) F.: |
180) | LWB hänken |
| ... hänken (lok. phV. cf. Ltb. 16 — Ösl. Präs.: ich hänken, du hëngs, hën |
181) | LWB Här |
| ... Här (lok. phV. cf. Ltb. 22) M.: 1) «Dienst-, Brotherr, |
182) | LWB hidden |
| ... hidden (lok. phV. cf. Ltb. 73 — Part. Praet.: gehitt, gehutt, lok. gehéit, |
183) | LWB Hiem |
| ... Hiem (s. Ltb. 17 — Pl. Hiemer, Himmer. Hemer), N.: « |
184) | LWB Hies-chen |
| ... Hiessen — dafür auch: Hiesi — phV. cf. Ltb. 24) M.: Dim. zu Hues (s. d.) |
185) | LWB Huesel- |
| ... («Hasel-», nur in Kompositis; phV. cf. Ltb. 24): |
186) | LWB hiewen |
| ... hiewen (lok. phV. cf. Ltb. 24; Flexion: Ind. Präs. heute du hiefs, hien hieft, |
187) | LWB Holz |
| ... Holz (cf. Ltb. 43 — Pl. Hëlzer) N.: 1) « |
188) | LWB Hond |
| ... Hond (s. Ltb. 45 — die dort vermerkte velarisierte Form hõ·ŋt aus |
189) | LWB Hong, Hung |
| ... Hong, Hung Pl. Hénger, Hinger — s. Ltb. 70 und bes. PALGEN, Studien zur Lautgeogr., Karte 11 |
190) | LWB Houer |
| ... Houer (cf. Ltb. 69) F.: 1) «Hure»; |
191) | LWB Houscht |
| ...Houscht (-st) (lok. phV. des Tonvokals cf. Ltb. 69, -scht/-st, cf. Ltb. |
| ... Ltb. 69, -scht/-st, cf. Ltb. 24) M.: «Husten» — bloen H. « |
192) | LWB huel |
| ... huel (lang — lok. phV. cf. Ltb. 37) Adj.: 1) «hohl» (eigtl. |
193) | LWB huelen |
| ... huelen (cf. Ltb. 37, aber Osten weitgehend hollen — Ind. Präs.,: |
194) | LWB Hues |
| ... Hues (lok. phV. cf. Ltb. 7, dazu auch: ho:s — Dim. Hies-chen |
195) | LWB Hues |
| ... Hues (lok. phV. cf. Ltb. 37) F.: «Strumpf» — nur lok. |
196) | LWB Huewer |
| ... Huewer (lok. phV. cf. Ltb. 7) F.: 1) «Hafer» — |
197) | LWB Hummer |
| ... Hummer (cf. Ltb. 10 — Pl. Himmer, Hiemer, Hemer, Hämer — lok. |
198) | LWB hun |
| ... hun (Infinitiv, Indikativ Präsens s. Ltb. 8 und 9 hun, hues, huet, dazu Bruch, Grdleg. |
199) | LWB Hunn |
| ... Hunn (lok. phV. cf. Ltb. 8 — lok. Südwesten hu:n, Knaphoscheid ho:n, Nösl. |
200) | LWB Hutt |
| ...s. d. — lok. phV. zu Sg. u. Pl. cf. Ltb. 71) M.: 1) «Hut» — |
201) | LWB Iel(en) |
| ... Iel(en) (phV. cf. Ltb. 23, 24) F.: «Elle» — hierzulande |
202) | LWB Ierbes, Ierbs, Ierz |
| ... Ierbes, Ierbs, Ierz (phV. des Tonvokals cf. Ltb. 23, 24 — dazu lok. auch Ers, Erz) Pl. |
203) | LWB Iergen, Ierger |
| ... Iergen, Ierger (phV. cf. Ltb. 23,24) M.: «großer Holzbohrer mit Quergriff» |
204) | LWB Ierger |
| ... Ierger (phV. cf. Ltb. 23,24 — nördl. Ösl. eher durch andere Raa. ersetzt) M. |
205) | LWB ierwen |
| ... ierwen (lok. phV. cf. Ltb. 23,24) trans./intr. Verb.: 1) «erben |
206) | LWB Iesel |
| ... Iesel (phV. cf. Ltb. 23,24) M.: 1) «Esel» — |
207) | LWB iessen |
| ... iessen (phV. cf. Ltb. 23,24 — außerdem regional: /ε:sən etwa im |
208) | LWB jäizen |
| ... jäizen (lok. phV. des Tonvokals cf. Ltb. 66 — im Ösling sporadisch jeksən, jεksən; Praeteritum im |
| ... Praet.: gejaut — lok. phV. des Tonvokals cf. Ltb. 78) intr. Verb.: 1) «schreien» |
209) | LWB jonk |
| ... — phV. des -o- cf. Ltb. 45; unflektiert meist -ŋ:k, in flektierten Formen |
210) | LWB Juegd |
| ... Pl.: Juegten — phV. des Tonvokals cf. Ltb. 6) F.: 1) «Jagd» — mer |
211) | LWB Kaart |
| ... Kaart (überlang — Var. des Tonvokals cf. Ltb. 2, aber Echt. kO:Art; Pl. Kaarten, Dim. Käertchen |
212) | LWB Kach |
| ... phon. Var. des Hpttonvok. im Sg. u. Pl. cf. Ltb. 33) M.: 1) «Koch» — |
213) | LWB kachen |
| ... kachen (s. Ltb. 33) Verb: A. intr.: 1) |
214) | LWB Kaf |
| ... Kaf (lok. phV. des Tonvok. cf. Ltb. 88) M.: «Kauf» — K. a Verkaf |
215) | LWB käfen, kefen |
| ... S. 165); lok. phV. des Tonvokals in kafen s. Ltb. 88: das Ösling nördlich einer Linie Allerborn-Eisenbach, sowie |
| ...(lok. kif), Part. Prät. kaf, kaaft mit den Ltb. 88 vermerkten lok. phV. des Tonvokals, mit Ausfall des |
216) | LWB Kallek |
| ... Kallek (phV. des Tonvokals cf. Ltb. 3 — Ostrand: Kallik) M.: 1) « |
217) | LWB Kamäin |
| ... kA/meŋ: — sonstige Var. des Tonvokals cf. Ltb. 67; lok. bisw. Komäin) M.: 1) « |
218) | LWB Kamp |
| ... Kamp I (kAm:p — lok. phV. s. Ltb. 4; Pl. lautgerecht Kämm, Osten Keem, bisw. dem |
| ... angeglichen auch Kämp — lok. phV. des Tonvok. cf. Ltb. 12; Dim. Kämpchen, Pl. Kämmercher, bisw. Kämpercher, |
219) | LWB Kan |
| ... Dim. Kännchen mit den entspr. lok. phV. cf. Ltb. 12) F.: «Kanne» — (das Simplex |
220) | LWB Kand |
| ... Kand (lok. phV. des Tonvokals cf. Ltb. 4, vereinzelt im Nordösl., etwa Ober-/Niederbesslingen, |
221) | LWB Kapp |
| ... Kapp (lok. phV. des Tonvokals cf. Ltb. 33, Echt.: kOOp — Pl. Käpp, Dim. |
| ... phV. des Tonvokals von Pl. und Dim. cf. Ltb. 40) M.: 1) «Kopf» als |
222) | LWB Kar |
| ... Kar I (lok. phV. cf. Ltb. 2 — Pl. Karen — Dim. Käerchen s. |
223) | LWB Kascht |
| ... Kascht I (lok. phV. des Tonvok. cf. Ltb. 33, Echt. kOOst — lok. phV. der Gruppe |
| ... lok. phV. der Gruppe -scht cf. Ltb. 24) M.: «Kost» — more, schlechte, gudde, |
224) | LWB katzen |
| ... katzen (lok. phV. des Tonvokals cf. Ltb. 33) intr. Verb.: 1) «sich erbrechen» |
225) | LWB Kaul |
| ...Kaul, dafür Koll in ländlichen Mundarten — s. Ltb. 76 — (Dim. Kailchen, Këllchen —s. d.) F. |
226) | LWB kaum |
| ... kaum (lok. phV. cf. Ltb. 79) Adv.: «kaum» — und zwar: |
227) | LWB Kaz |
| ... Dim. Kätzchen, phV. des Tonvok. zum Dim. cf. Ltb. 12) F.: 1) zunächst das Muttertier der |
228) | LWB Kächen |
| ... Kächen (s. Ltb. 33) F.: «Köchin» — und zwar: |
229) | LWB Käerchen |
| ...Käerchen (alt: -jε:-; cf. Ltb. 13) F.: = Dim. zu Kar (s. |
230) | LWB Käertchen |
| ... Käertercher, alt: -jε:-; cf. Ltb. 13) F.: = Dim. zu Kaart (s. |
231) | LWB Käerz |
| ... Käerz (Stadtlux. Kierz — cf. Ltb. 13) F.: 1) «Kerze» — en |
232) | LWB kämmen |
| ... kämmen (lok. phV. cf. Ltb. 12) trans. Verb: 1) «die Haare kämmen» |
233) | LWB Käppchen |
| ...Käppchen II (Pl. Käppercher — lok. phV. cf. Ltb. 12) M.: = Dim. zu Kapp (s. |
234) | LWB Kär |
| ... erhalten: Kären, Kiären, Kiärren — im übrigen cf. Ltb. 22 — Dim. Käerchen, Pl. Kärercher) M.: |
235) | LWB Kéier |
| ... Kéier (lok. phV. cf. Ltb. 87) F.: 1) «Biegung, Kurve in einem |
236) | LWB Kéifer |
| ... Kéifer (lok. phV. cf. Ltb. 87) M.: «Küfer» — überwacht häufig |
237) | LWB Kéil |
| ... Kéil (lok. phV. cf. Ltb. 98) M.: «Kohlsetzling» — meist im |
238) | LWB keimen |
| ... vergleichbar für die Verteilung von Diphthong und Monophthong ist Ltb. 77) intr. Verb.: «stöhnen, ächzen, klagen» — |
239) | LWB Kéis |
| ... Kéis (lok. phV. des Tonvokals cf. Ltb. 59) M.: 1) «Käse» (und |
240) | LWB Kieler |
| ... Kieler (lok. phV. cf. Ltb. 17) M.: 1) «Kummet, Pferdegeschirr» — |
241) | LWB Kiem |
| ... Kiem (lok. phV. des Tonvokals cf. Ltb. 17) M.: «alter Weg», an vielen |
242) | LWB kieren |
| ... kieren (lok. phV. des Tonvokals cf. Ltb. 17) trans. Verb.: 1) «kehren, fegen» |
243) | LWB Kierper |
| ... Kierper (lok. phV. des Tonvokals cf. Ltb. 17) M.: «Körper» — und zwar: |
244) | LWB kill |
| ... kill (phV. des Tonvokales sf. Ltb. 73) Adj.: «kühl» — und zwar: |
245) | LWB Klack |
| ...Klack I (Ostrand Klook, Kloak, Gloak — entsprechend Ltb. 33) Pl. Klacken, Dim. Kläckelchen F.: |
246) | LWB klappen |
| ... klappen I (lok. phV. cf. Ltb. 33 — ostlux. Nbform klipen) trans./intr. Verb. |
247) | LWB Klatz |
| ... Klatz (lok. phV. cf. Ltb. 33 — Pl. Klatzen, Dim. Klätzchen — Osten: |
248) | LWB Kläd, Kleed |
| ... Kläd, Kleed (Pl. Kläder; lok. phV. s. Ltb. 83, dazu im Westösling, um Wiltz vereinzelt klεkt / |
249) | LWB Kléi |
| ... Kléi (lok. phV. des Tonvokals cf. Ltb. 87) M.: «Klee» — gängigste Arten: |
250) | LWB Kléischterchen |
| ... Kléischterchen (lok. phV. des Tonvokals cf. Ltb. 96-98) N.: Dim. zu Klouschter (s. |
251) | LWB kleng |
| ... kleng (lok. phV. cf. Ltb. 84; längs der Ostgrenze also klän, kleen — in |
252) | LWB Klierf |
| ... der Westgrenze bis nach Echt. Kleref, Kleerf — cf. Ltb. 23): 1) ON.: «Clerf, Clervaux» |
253) | LWB kliewen |
| ... kliewen (lok. phV. cf. Ltb. 24) Verb.: A. in der urspr. intr. |
254) | LWB kloër, klor |
| ... kloër, klor (lok. phV. cf. Ltb. 54, genauere Angaben sub Joër II/240; in |
255) | LWB Klomp |
| ...Klomp (Pl. Klëmp, Klompen — lok. phV. cf. Ltb. 44) M. u. F.: 1) «Klumpen» |
256) | LWB Klouschter |
| ... Klouschter (lok. phV. des Tonvokals cf. Ltb. 93, der Anlaut an der Untersauer um Echternach: Gl- |
| ... -st- gespr. entsprechend dem Wortauslaut von Ltb. 24 — Pl. Kléischter, Dim. Kléischterchen (s. d. |
| ... Dim. Kléischterchen (s. d.) mit phV. wie Ltb. 96-97) F.: «Kloster» — |
257) | LWB Kluef |
| ... Kluef (lok. phV. des Tonvokals cf. Ltb. 36-38; Pl. Kluewen, Klief, Dim. Kliefchen — |
258) | LWB Knuer |
| ... Knuer (phV. cf. Ltb. 38) F.: 1) «Knorren, grobes, dickes Stück |
259) | LWB kommen |
| ... komm, West.: koume (veraltet)); Part. Prät. s. Ltb. 39, dazu Luxbg.-Stadt: kompt(en) (veraltet) — intr. |
260) | LWB kromm |
| ... kromm (s. Ltb. 112) Adj./Adv.: «krumm» — k. |
261) | LWB Krou |
| ... Krou (cf. ph. Ltb. 48 — Echt., Nösl. Krouch — Pl. Kréi, |
262) | LWB Kuch |
| ... Kuch (phV. s. Ltb. 72, Dim. Kichelchen s. d.) — freides vir |
263) | LWB Kuer(e)f |
| ... Kuer(e)f (ph. Ltb. 36, Pl. Kieref, Dim. Kierefchen, Nösl. Pl. Kiärref, |
264) | LWB Läib, Leib |
| ... Hd. gebildete Nebenform zu Läif s. d. — cf. Ltb. 63) «Leib» — Ra.: Mann a |
265) | LWB leën |
| ... leën (s. Ltb. 19 - LSA Karte 163) Konj.: ech léig, |
266) | LWB léien |
| ... léien (lok. Esch-Alz. lineren s. Ltb. 99 - LSA Karte 92) — Ind. Präs. du |
267) | LWB Leit |
| ... Leit (phV. Ltb. 103, Dativ: Leiden neben Leit, Lëdden, Lädden, Lägden, Lëgden, |
268) | LWB liesen |
| ... liesen (cf. Ltb. 24 — Nösl. Ind. Präs. ich liäsen, du liäss, hä |
269) | LWB muer |
| ...muer (LSA Karte Nr 69 — cf. Ltb. 38) — Adv.: «morgen, am morgigen Tag» |
270) | LWB Mauch |
| ... Mauch (Nösl.: Mau — phV. cf. Ltb. 81) M.: 1) «Mauke» (Fußgeschwulst |
271) | LWB Mauer |
| ... (Pl. Maueren. Dim. Maierchen — phV. cf. Ltb. 74 — LSA Karte 131) F.: «Mauer, Wand |
272) | LWB Maus |
| ... Maus (lok. phV. cf. Ltb. 79-LSA Karte Nr. 126 — Pl. Mais, |
273) | LWB mäin |
| ... mäin Poss. Pron. (s. phV. Dativ Ltb. 64 — LSA Karte Nr. 115/116 — für |
274) | LWB mengen |
| ... mengen (phV. s. Ltb. 84 — Pa.St. Karte Nr. 9 — weiter s. |
275) | LWB midd |
| ... midd (s. Ltb. Nr. 73 — LSA Karte Nr. 161) Adj.: |
276) | LWB Mudder |
| ... Mudder (cf. Ltb. 71 — Brudder) F.: 1) a. |
277) | LWB mussen, missen |
| ...Modal-, Hilfsverb.: «müssen» (s. Ltb. 110/111 — LSA Karte Nr. 166 — müsst, |
278) | LWB Mutt |
| ... Mutt (cf. Ltb. 71) M.: «Mut, Kühnheit, Zuversicht» — |
279) | LWB Näid |
| ... Näid (cf. Ltb. 68) M.: «Neid» — Spw.: |
280) | LWB Nuecht |
| ... (Pl. Nuechten — s. LSA Karte 25 — Ltb. 6) F.: «Nacht, Finsternis» (Ggs. Dag |
281) | LWB Nuef |
| ... Nuef (cf. Ltb. 6, Echt.: Noaf, Nösl.: Naf) F. |
282) | LWB Nues |
| ... Nösl.: Nääs-chen — phV. cf. Ltb. 7 und 9) 1) «Nase» — |
283) | LWB Ochs |
| ... Ochs (Dim. Ëchselchen — phV. s. Ltb. 35 — weiter LSA, Karte Nr. 37 — cf. Uess) |
284) | LWB oi |
| ... gedrounk hues, as e kal — cf. zum Vokal Ltb. 99 — weiter s. Kou. |
285) | LWB ons |
| ...II Poss. Pron. — s. eis, äis II cf. Ltb. 46, LSA Karte Nr. 84, Pa.St. Karte Nr. 6. |
286) | LWB Ouer |
| ... (Pl. Oueren, Dim. Éierchen — cf. phV. Ltb. 94 — weiter LSA, Karte 188) 1) «Ohr |
287) | LWB Paart |
| ...Dim.: Päertchen, Piertchen, Peertchen, Piäärtchen, Puäärtchen — cf. Ltb. 38) F.: 1) «Tor, Stadttor, Pforte» |
288) | LWB Päerd |
| ... Päerd (phV. — s. Ltb. 13 und LSA Karte 38 — Pl. Päerd — |
289) | LWB plaimen, plëmmen |
| ... plaimen, plëmmen (cf. Ltb. 77 — wo Plaum, da plaimen, wo Plomm, |
290) | LWB Plaum, Plomm |
| ... Plaum, Plomm (s. Ltb. 77 — Dim. Plaimchen [s. d.], Plëmmchen) |
291) | LWB Reen |
| ... Reen (phV. s. Ltb 25) M.: «Regen» — viele Vorzeichen |
292) | LWB Salz |
| ... Salz (phV. s. Ltb 3, LSA Karte 6) N.: «Salz» — |
293) | LWB Säit |
| ... Säit (cf. Ltb. 68 — Zeit) F.: «Seite» — |
294) | LWB Scheefchen |
| ... Scheefchen (phV. s. Ltb. 58, LSA Karte [Pl.] 102) N.: |
295) | LWB schéin |
| ... schéin (phV. s. Ltb. 97 — LSA Karte 123) Adj./Adv. (allgemein): « |
296) | LWB schléi |
| ... schléi (Osten: schli — cf. Ltb. 87) Adj.: 1) «etwas feucht, nicht ganz |
297) | LWB schmëlzen |
| ... schmëlzen (Part. Prät. s. Ltb 34, BGr Karte 14, Seite 119 — Westen: schméilzen) |
298) | LWB Schnéi |
| ... Schnéi (s. Ltb. 87) M.: 1) «Schnee» — |
299) | LWB Schold |
| ... Schold (phV. s. Ltb. 43, meist als Kollektiv. — Pl. Scholden, lok. Luxemburg |
300) | LWB Schouschter, Schouster |
| ... Schouster (-scht-, -stcf. Ltb 24 — Dim.: Schéisterchen — oft abfällig) M. |
301) | LWB Schräin |
| ... Schräin (phV. cf. Ltb. 67 — Wein) M.: «Truhe, Schrein» |
302) | LWB Schwäin, Schwéng |
| ... Schwéng (-ng als Schwebelaut — phV. cf. Ltb. 67 — Wäin) — Dim. Schwäinchen, Schwéngchen (im |
303) | LWB schwätzen |
| ... schwätzen (phV. s. Ltb. 12, LSA Karte 30 — Konjug. Ind. Präs. (z. B. |
304) | LWB soen, son |
| ...], ech géif, déit soen; Part. Prät. [cf. Ltb. 11]: gesot, lok. [bes. Luxemburg- |
305) | LWB Stauch |
| ... Stauch (phV. cf. Ltb. 81) F.: 1) «Pulswärmer» — |
306) | LWB Staut |
| ... Staut (phV. cf.Ltb. 81 — Pl. Stauten, lok. z. B. Vianden: Stauden) |
307) | LWB Suel |
| ... Suäll, Südösl. und nördliches Gutland: Söl — cf. Ltb. 37) F.: 1) «Fußsohle» — ech |
308) | LWB Tromp |
| ...Tromp (Pl. Trëmp, Dim. Trëmpchen — cf. Ltb. 44) F.: «Trumpf» (eigtl. |
309) | LWB Truecht |
| ...: Weiswampach: Draït M. — cf. auch Ltb. 6) F.: 1) — s. Druecht, Droécht; |
310) | LWB Uess |
| ... Uess I (phV. s. Ltb. 35, LSA Karte 37) M.: «Ochse» |
311) | LWB Uucht, Ut |
| ... (Mittel- u. Südösl.: uuçt — cf. Ltb. 48) F.: 1) «Abend, Abendstunden» — |
312) | LWB Wäin |
| ... Wäin (phV. s. Ltb 67, LSA Karte 111. PaSt. Karte 9 — Dim. Wéngchen, |
313) | LWB wëllen |
| ... Prät.: wollt; Konj. Prät.: wëllt [cf. Ltb. 42], lok.: willt; Part. Prät.: |
314) | LWB Wues |
| ... Wues (phV. cf. Ltb. 7 — Dim. lok.: Wies-chen) M. |
315) | LWB wuessen |
| ... wuessen III (phV. s. LSA Karte 26, Ltb. 7 — Konjug.: Ind. Präs.: du wiiss, hie |
316) | LWB Zam |
| ... Nösl.: tso:m, SW: tsO:am, tsa:m — cf. Ltb. 88) M.: 1) «Zaum» — |
317) | LWB Zäit |
| ... Zäit (phV. s. Ltb. 68) F.: «Zeit» — d'Z. vergeet |
318) | LWB zéng |
| ... zéng (phV. s. Ltb. 28) Num.: «zehn» (Kardinalzahl) — déi |
319) | LWB Zill |
| ... Zill II (phV. s. Ltb. 62) F.: «Ziegel» (Bau-, |
320) | LWB Zuucht |
| ... Nösl.: tsu:t, Mittelösl.: tsu:çt — cf. Ltb 48, Luucht) F.: 1) «Wurf der |