1) | LWB abee merci |
| ...abee merci: «ich danke» (iron., mit dem Gedanken: «ich bin nicht einverstanden, das |
2) | LWB A |
| ... en huet véier Aen (Brillenträger); d) Echt. iron. für «Spiegeleier» — an de Faaste, wu et |
3) | LWB Akäik |
| ...-käik F.: iron. u. Kindspr., eigtl. «Augenluke» (Simpl. gebräuchlicher; |
4) | LWB Aachen, Aacher |
| ...M.: lok. Variante für Naacher «Nachen», iron. gebraucht für große Schuhe (ähnl.: Geiekëschten) — Echt. |
5) | LWB Aarm, Arem |
| ... des Eisenbahnsignals (s. Dicks), Ackerzunge, Nebenarm eines Flusses (Hagen: iron. d'Äisch as en Aarm vum Mier), Kleiderbügel; Spww. |
| ... um die Schultern legen) — op den A. huelen (iron.: verspotten, veräppeln) — du gës him de Fanger, an |
6) | LWB aarm, arem |
| ...(meist zu einem Kind, um es zu bedauern, sonst auch iron. zu einem Wehleidigen), auch: du a. Wiermchen, ernsthaft: du |
7) | LWB Aarmebiro |
| ...gemeindl. Wohltätigkeitsverwaltung, bureau de bienfaisance»; 2) iron. «Hypothekenamt»; 3) euph. bei einer |
8) | LWB Aarmutt |
| ...») — mäin A. räächt nët esou wäit (iron. für Aarm) — e langen Armukt («Arm», |
9) | LWB aart(e)lech |
| ... emol a. (das wäre doch sonderbar); 3) iron. «redselig, angeheitert» — nom zéngte Patt huet en |
| ... Patt huet en ugefaang a. ze gin; 4) iron. für jede schäbige Leistung: eppes Aartleches. |
10) | LWB Aasch |
| ... — wann d'Vullen nei Ääsch kréien; passen — iron. dat passt wéi A. op Fridrech; Prügel — du |
| ...schmeicheln — e kräicht em an den A. — iron. ech blosen der Zocker an den A. (cf. ablosen); |
11) | LWB Aaxestill |
| ...Aaxestill M.: der Stiel, die Handhabe (iron. von den Studenten gebr. für «Accessit») — |
12) | LWB abgestuerwen |
| ...» — Echt.: en hallef Dotzend A. (iron. für «Häringe»); Abl.: |
13) | LWB abiméieren |
| ... mäin neien Hutt — e war uerg abiméiert (mitgenommen, iron.: angeheitert); cf. frz. abîmer. |
14) | LWB Abrëll |
| ... en ass aus dem A. (verrückt); 2) iron. für Brëll (Brille). |
15) | LWB adeleg |
| ... — Adeleg si mer all, wa mer um Troun (iron. für W. C.) sëtzen (Vianden). |
16) | LWB Adjudant |
| ... -dA:unt) M.: «Adjutant» iron. mäin A. (meine Frau). |
17) | LWB Affekot |
| ...(wenn die Frau ihrem Mann über den Mund redet) — iron. für A.: Wisefrësser (auf dem Lande). |
18) | LWB affektéiert |
| ...» — déi a. Kaffisdämmercher aus der Stad — iron.: en affektéierte Langage ('lÕ:ŋga:S) (von jem. der |
19) | LWB Akkont |
| ...Abschlagszahlung, Vorschuß» — ech gin der än A. (iron. auch auf Prügel bezogen); Vianden hat eine besondere Form gebildet: |
20) | LWB abierden |
| ...trans. Verb.: «verbrämen, borten, besetzen» — iron. du kriss d'Oueren agebäärd (wirst geprügelt) — auf |
21) | LWB abréngen |
| ...-bréngen trans. Verb.: iron. wat bréngt dat mer an? Kappbrieches a Kommer; |
22) | LWB Agebäärds |
| ... N.: «Verbrämung, Borte, Saum» — iron.: d'A. fiert ewech, an d'Fudderduch mat; |
23) | LWB areiwen |
| ...-reiwen trans. Verb.: 1) iron. mat Méckefett (um stark zu werden); 2) |
24) | LWB arummen |
| ...(Stadtlux.) trans. Verb.: «einrahmen» — iron. du wärs gutt agerummt (sonderbarer Kauz); |
25) | LWB asalzen |
| ...-salzen trans. Verb.: iron. «strafen» bes. mit Arrest; |
26) | LWB aseenen |
| ... trans. Verb.: z. B. eng Kiirch, Nonnen, iron. wie -weihen (s. d.); |
27) | LWB aweihen |
| ...-weihen wie hd. iron. en neie Kostüm a. (draufkehren); Abl.: |
28) | LWB Apdékt, Apdikt |
| ...: 1) «Apotheke»; 2) iron. für eine geheimnisvolle oder kunterbunte Kramanhäufung — wat hues de |
29) | LWB Appostel |
| ...-poStəl) M.: «Apostel», bes. iron. gebr.: en deieren A. (wie Apdékter) — en |
30) | LWB Arch |
| ... Arch F.: «Arche», nur iron. gebr.: an deem Haus as et déi rengsten Arch |
31) | LWB arrangéieren |
| ... trans. «in Ordnung bringen, zurichten, begleichen», iron.: «übel zurichten»; 2) refl. |
32) | LWB Artickel |
| ... Echt.: «wichtige Sache», im Ernst od. iron.; 3) euph. in den Raa.: en |
33) | LWB Artist |
| ... Artist, bisw. Artistert (bes. iron.) M.: «Gaukler, einer, der Kunststücke, Akrobatenstücke (Konschten) |
| ... vollbringt» (nicht aber «Künstler»); iron.: e gelungenen, glaten A. |
34) | LWB Ascht |
| ... schlechte Vull, dee säin egent A. beschäisst; 3) iron. für «Nacken» (Ak) — du kriss eng an |
35) | LWB au, aua, au(t)sch(i), auscher |
| ... zum Ausdruck des plötzlichen Schmerzes od. einer unangenehmen Überraschung; auch iron. nach Anhören einer Dummheit od. eines faulen Witzes. |
36) | LWB Auer |
| ... kal Ierbëssen, esou vill ewéi gëschter em dës Zäit; iron.: Gromper (meist, schlechte, große Taschenuhr). |
37) | LWB August |
| ...(dazu die frz. Formen 'o:gyst, 'gygyst) — iron.: du (dommen) A. (Tölpel). |
38) | LWB aus |
| ...-gelafe Kar, -geléiert, -gelueft (iron.: mit Tadel überhäuft), -gekoschtert, -geknuselt |
39) | LWB aushalen |
| ... in jeder Art) — dat hält sech aus — iron.: dat hält sech beim Léngent aus (gemäß den |
40) | LWB ausklappen |
| ... de Pelz a. (prügeln) — d'Päif a. (iron.: «austreten»); |
41) | LWB auskrazen |
| ...krazen 1) urspr. z. B. de Kamäin (iron.: in der Nase wühlen); 2) «ausradieren» |
42) | LWB auslueden |
| ...: d'Wieder (Gewitter) huet ausgelueden; 3) iron. Hüllwort für «niederkommen»; |
43) | LWB ausstacken |
| ... trans.: Wangerten, Louhhecken (mit den Wurzeln ausgraben); iron.: de Baart; |
44) | LWB Ausstellong |
| ...-stellong F.: auch iron. wenn jemand allerhand Zeug vor sich ausgekramt hat; |
45) | LWB Ä, Ee |
| ... heißen auch geläufig: Spigeläer, Äer um Plättel, in Echt. iron. Auen = «Augen» sonst bisw. auch: Ochsenaen, |
| ... — lo hues du däin Ä geluegt (fir haut) (iron. nach einer schlechten Leistung, einem unbrauchbaren Rat, bisw. mit dem |
46) | LWB Äerkuerf |
| ...: 1) «Eierkorb»; 2) iron. «Gesäß»; |
47) | LWB Älterhällegen |
| ...» — du wiers och nach gutt fir Ä. (iron.). |
48) | LWB ätta |
| ... der Ammensprache — ätta soen, goen, maachen; 2) iron.: Adj. «verloren, verschwunden, entzwei». |
49) | LWB Balkon |
| ... «Altan, Gittergeländer am Fenster»; 2) iron.: weiblicher Busen. |
50) | LWB Barrikad |
| ... eigtl.: «Straßensperre»; 2) iron.: «wackliges Gerüst» (dafür auch: eng faul |
51) | LWB Bauchpéng |
| ... «Bauchpein» (häufiger: -wéi) — iron.: en huet B. am Réck (er weiß nicht |
52) | LWB Bäilo |
| ..., Fleisch- . . . Einkauf; 2) iron.: «kleiner Mensch»; 3) «Nesthäkchen |
53) | LWB bäimaachen |
| ... sputen, vordrängen, hinzudrängen» — dajee, maach dech bäi; iron.: en huet sech bäigemaacht wéi d'Nuesen, d'Oueren |
54) | LWB Bän, Been |
| ... de B. (Echt.: Bänen), bisw. mit dem iron. Zus.: a wibbel mam Hënner — e buschtawéiert mat |
55) | LWB Bäflapp |
| ...-flapp M.: iron. für das gebräuchlichere «Redingote» (Gehrock) — en |
56) | LWB beaarbechten |
| ... «bearbeiten, sich zu schaffen machen an» — iron.: durchbläuen — ech hun der e beaarbecht no den |
57) | LWB bedaueren |
| ...bedaueren trans. Verb.: «bedauern» — iron.: ech géing dech nawell b., wann ech Zäit |
58) | LWB bedéngen |
| ... bedéngt (abgefertigt) — e wäärd e scho b. (iron.: ihm schon richtig aufwarten, heimleuchten) — an deem Geschäft |
59) | LWB befielen |
| ...: «befehlen» — wat befiels de dann? (iron.: was willst du denn?) Zussetz.: ubefielen — |
60) | LWB beglécken |
| ...beglécken trans. Verb.: «beglücken» (meist iron. gebraucht). |
61) | LWB begowen |
| ...: a) «eine Gabe geben», meist iron. u. pejor. gebraucht — lo si mir schéi begooft |
62) | LWB begooft |
| ...»; 2) «gesegnet mit», meist iron. od. pejor. — déi aarme Fra war mat dräizéng Kanner |
63) | LWB beméien |
| ...: «(sich) bemühen» — beméi dech nët (iron.: verlorene Liebesmüh) — du hues dech fir näischt beméit |
64) | LWB bestëmmt |
| ... b. — du hues dech b. gëiirt — bisw. iron: «wohl kaum, keineswegs, doch gewiß nicht» |
65) | LWB Besuch |
| ... mir hun d'Engelen, d'Englänner am Haus — iron. Hüllbez. für die Katamenien) — mir sin, bleiwen . . |
66) | LWB besuergt |
| ... war ganz besuergt (aufgeregt) — wéi besuergt! (oft iron.). |
67) | LWB Bevölkerong |
| ...», dafür lieber: Leit («Leute») — iron.: «Läuse, Flöhe». |
68) | LWB bewanneft |
| ... bewanneft Adj.: «bekleidet» (iron., aus dem Jenischen). |
69) | LWB beienaner, beieneen (-än) |
| ... einer Versteigerung eine lächerlich niedrige Summe bietet, heißt es bisw. iron.: beieneen? |
70) | LWB beichten |
| ... — ech hun em alles misse b. (eingestehen) — iron.: bei den Notär b. goen (Geld leihen); |
71) | LWB Béier |
| ... Ga.: engem de B. ausruffen (einen ausschimpfen) — iron.: en zaapt (zapft) B. (er hat einen |
72) | LWB béis |
| ... b. — dat kann nach b. gin (ausarten) — iron.: en as b. (eingeschlafen) — en as e |
73) | LWB bescht |
| ... gebr.: du bas de(e) Beschten (häufig mit dem iron. Zus.: deen an dénger Haut stécht — wa soss |
| ... gout genouch — dat B. könnt eréischt (eigtl. und iron.: in cauda venenum); 3) adverbial gebr. mit |
74) | LWB Bicherbuttek |
| ...buttek M.: «Buchhandlung» — bisw. iron. für Unordnung auf Schreibtischen; |
75) | LWB Biro |
| ... komm op mäi B. (abschlägiger Bescheid); 2) iron.: «Abtritt» — en as (e sëtzt) um |
76) | LWB Biskuitt |
| ... (trockenes Feingebäck — cf. Läffelbiskuitt); 2) übtr. (iron.) auch: |
77) | LWB Blärert |
| ... «Schreihals (bes. von Kindern)»; 2) iron.: «schlechter Sänger». |
78) | LWB Bléiser |
| ...» (auch das Kompos.: Heebléiser); 4) iron.: «Schießgewehr». |
79) | LWB Blummefrënd |
| ...-frënd M.: «Blumenfreund» (iron. auch: -geck M.); |
80) | LWB Bluttstuurz |
| ...-stuurz M.: «Blutsturz» — iron. für «Erbrechen» in der Ra.: en |
81) | LWB Bonjour |
| ... Weggehen gebraucht) — ech wäärd em scho b. soen (iron.: ich werde ihn zurechtweisen, hart anfahren) — mir kommen |
82) | LWB bor, boër |
| ... Geld (eigtl. zu jem. der sehr gut spielt, dann iron. zu einem Verlierer) — als Adv.: ech hun alles |
83) | LWB botzen |
| ... schielend, wie ein Hund, der zur Kirmes geht»); iron.: wat as dee gebotzt (was ist der betrunken) |
84) | LWB bounen |
| ...: «schweren Stuhlgang haben»; 3) iron.: «bezahlen» — en huet mech b. gedon |
85) | LWB Brandämer |
| ...: 1) «Feuerlöscheimer»; 2) iron.: «großer Hut»; |
86) | LWB Brannt(e)wäin |
| ... B. kritt (als Belohnung nach getaner Arbeit), übtr. und iron.: du kriss de B. (du wirst getadelt, steckst |
| ... — dee kann och kee B. am Monn verleiden (iron. von einem Schnapstrinker) — bei der Doudenuucht («Totenwache» |
87) | LWB brav |
| ... gute Gänse gehen beizeiten heim oder schlafen» — iron.: b. bis un d'Knéien — b. ewéi d' |
88) | LWB Brëllaf |
| ... 1) «Brüllaffe, Schreihals»; 2) iron.: «Brillenträger» in dieser Bedeutung nur brəll |
89) | LWB Brëtellen |
| ... Damenunterwäsche»; 3) «Traggurt» — iron.: e Piano mat Brëtellen (Ziehharmonika); Zussetz.: |
90) | LWB Brëtsch |
| ...B. (jetzt gehen wir zu Bett); 2) iron.: «Operationstisch» e läit op der B. |
91) | LWB Briechmëttel |
| ...mëttel N.: «Brechmittel» — auch iron.: «unausstehlicher Mensch». |
92) | LWB Broscht |
| ...(auch einfach: d'Zigaretten op d'B. zéien) — iron.: sech een op d'B. zéien (= sech ee |
93) | LWB Broutgewënner |
| ... für den Unterhalt der Familie sorgt» (häufig auch iron. gebraucht); |
94) | LWB Daler |
| ... Daleren — en D. Zoossiss (eine Scheibe Hartwurst) — iron.: d'Meedchen huet Daleren (Zusatz: awer méi Muertendaleren); |
95) | LWB danken |
| ...statt einfach: merci) — ech d. der Nofro (häufig iron. Absage) — 't muss ee Gott fir alles d. |
96) | LWB dann, da |
| ... d) — da jo! (ich bin einverstanden — od. iron.: das ist ja nett) — stärker als dajee, |
97) | LWB dap(p)er |
| ...2) lok. (in Münsbach belegt): unempfindlich (gegen Schmerzen) — iron.: Ma dou bas mer en daperen, en dapere Borscht. |
98) | LWB Deiwel |
| ... an den Himmel, wann der D. kee Stroossereiwer as (iron.: der Teufel erwartet dich unterwegs); Zu Miedernach am Kazelach, |
99) | LWB Dëf(fe)rent |
| ... d'D. vum Ënnerschäd (darin liegt der Unterschied — iron.: gar kein Unterschied — oder auch: das ist das |
100) | LWB dervun |
| ... — et bascht ee ma secher nët d.! (iron.: wenn wenig aufgetischt wird) — e gät nët d. |
101) | LWB derwärt |
| ... do wor d. (je nach dem Tonfall bewundernd oder iron.); |
102) | LWB D.Mierréidech |
| ...D.Mierréidech M.: «Klügling», auch iron. für Quacksalberei treibende Person im Dorf. |
103) | LWB Dunn, Duën |
| ... 06) †; c. kugeliger Steifhut — auch iron. für Hut im allgem. — a wuefir hues du haut |
104) | LWB éierlech, iërlich |
| ... zustehenden Anteil) — en huet säi Geld é. dropgemaach (iron.: sachgerecht) — 't huet mol kän en éierlecht |
105) | LWB Eisebunn |
| ... de fer — e schafft op der Eisebunn — iron. Zwischenfrage: wat huet dat mat der E. ze din?; |
106) | LWB ëmpeg |
| ... schlank» — en ë. Taille (schlanker Körperumfang) — iron.: du gës all Dag méi ë. (du wirst |
107) | LWB Engel |
| ... en E. am Himmel (von einem verstorbenen Kind — iron. auf Erwachsene übtr.: dat gët och e schéinen, aartlechen |
| ... Kleinkind) — du bas der Bomi hiren E. — iron. auf Erwachsene bezogen: jo, mäin E. (Antwort auf hartnäckiges |
108) | LWB enthalen |
| ... der Abstimmung) — do kann ech mech gutt ë. (iron.); |
109) | LWB Entrepreneur |
| ... Entrepreneur s. Anterprënner — iron.: Entreprendrier. |
110) | LWB Epistel |
| ... (in der Kirche); 2) «Brief» (iron.) auch für Mahnbrief — da's nawell eng laang |
111) | LWB erfräën, -freën |
| ... nach der Bedeutung) — än mat eppes erfräen (auch iron. in abfälliger Bedeutung). |
112) | LWB ergären, ergä(e)rden, ergierden |
| ... — en huet eis mat Mëllech ergäert; 2) iron.: «durchprügeln» — si haten en al ergäert |
113) | LWB ergräifen |
| ...(da sonst nichts da war, haben wir Schinken gegessen — iron.) — wéi säin Haus verbrannt wor, wor e frou, |
114) | LWB erhalen |
| ... erhalen (konserviert) — hien as nach gutt erhalen (iron. von einem Mann). |
115) | LWB erhänken |
| ... erhaangen (Ösl.: erhungen, erhongen) — erhänk dech (iron.) — e kënnt do wéi en Erhaangenen. |
116) | LWB erhiewen |
| ... nët vum Stull erhuewen (er wollte nicht fortgehen — iron.) — erhief dech = stéi op!; 2) « |
117) | LWB ermuerksen, -mu(u)rksen |
| ...mu(u)rksen trans. V.: «ermorden» (meist iron.). |
118) | LWB eraus |
| ... eraus (aus einer mißlichen Lage heraus sein — auch iron.). |
119) | LWB erëmgoën |
| ... — d'Zäit gät erëm a Jann stirreft nët (iron. Ösl.); |
120) | LWB esou |
| ... erëm! (bessere dich) — e. gesäi! (Anerkennung, auch iron.) — 't as alt e. eng Saach |
121) | LWB Fachleit |
| ...-leit; 2) iron. zu fachen (sub 1/a): «jem. der |
122) | LWB Fakultéit |
| ... Fakultéit F.: «Fakultät» — iron.: e kënnt vun der F. (aus dem Prisong — |
123) | LWB Fal |
| ... kréiën (in die erwünschte Falle locken und ertappen) — iron.: eng al Fal (eine alte Frau). |
124) | LWB falen |
| ... Rosenkranzes für ihn fallen d. h. bete für ihn, auch iron.) — e fällt an d'Knéiën (auch Echt. |
125) | LWB Fassad |
| ... auch: Face (s. d. sub 3); 2) iron.: «Gesicht» — 't hat d'ganz |
126) | LWB Faulféiwer |
| ...-féiwer F.: «Faulheit» (iron. Bezeichnung) vor allem bei Kindern, welche die Schule schwänzen möchten; |
127) | LWB Faulenzia |
| ...Faulenzia F.: 1) «Faulheit» (iron., wie Faulféiwer, Schoulkränkt); 2) «Influenza» |
128) | LWB Fausse-couche |
| ... huet eng F. gemaacht (cf. auch: Butsch) — iron.: e Gesiicht ewéi eng F. (anormales, unschönes Gesicht); |
129) | LWB fäerten, fier(e)chten, feerchten |
| ... äntweren (warte nur, ich werde ihm schon antworten) — iron.: ech f. nët, a wann och kee kënnt — |
130) | LWB Véidokter |
| ...Tierarzt», auch: Veterinär (s. d.) — iron.: ech gin nët bei dee V. (ich lasse |
131) | LWB Feierchen |
| ... schon e F. verdroen; 2) «Feuersbrunst» (iron.: «große Feuersbrunst») — dat war der |
132) | LWB Feier |
| ...Feier F.: «Feier, Fest» — iron.: 't war erëm eng schéi F. (es |
133) | LWB Féiwer |
| ... «Fieber» — hues de F.? (auch iron. auf eine närrische Frage) — d'Schwëster huet em d' |
134) | LWB felen |
| ... méi alles (das Maß ist fast erreicht, oft auch iron.: noch weit entfernt davon) — du weess jo nët, |
135) | LWB féngerches |
| ...Kanner spille f. (Fingerspiele der Kinder); 2) iron.: «durch Diebstahl» — dat meescht, wat en |
136) | LWB féngeren |
| ... richtig getroffen, war mit knapper Not einer Unannehmlichkeit entronnen — iron.: er ist hereingefallen, ähnlich: en hat et grad geschnauft). |
137) | LWB Fënster |
| ... dech kënne mer an d'F. stellen; 3) iron.: «Brille» — méng Fënstere sin ugelaf. |
138) | LWB verbannen |
| ... schlimmer Szenen) — dee sicht mat verbonnen Aën — iron.: ma verbann der d'Aën (wenn einer etwas |
139) | LWB verbauen |
| ... Mittel, über den Kostenanschlag bauen»; 2) iron.: «sich zuviel auf den Teller nehmen». |
140) | LWB verbesseren |
| ...sich eine bessere Lebensstellung verschaffen»; 2) iron.: «mehr bieten, zahlen» (s. besseren) — |
141) | LWB verbléien |
| ... «verblühen» — d'Meedchen as verbléit — iron.: eng verbléite Rous. |
142) | LWB verdanken |
| ... verdanks mir däi (oder: d') Liewen — iron.: wann et mir schlecht (er)gaangen as, dann hun ech |
143) | LWB Verdross |
| ... (sans rancune) — du méchs mer vill V. (iron. beim Spiel zum Gegner) — Spww.: Den éischte V. |
144) | LWB verfänken |
| ... es eine gewohnte Extraspeise, etwa Zucker, nicht bekommen hat), auch iron. von Menschen: verfänk dich nët! (wenn Speise begehrt wird, |
145) | LWB verfréien |
| ... refl. Verb.: «sich verfrühen» — iron.: du hues dech ower nët verfréit (zu einem |
146) | LWB vergin |
| ... ech kënnt em v. (ich könnte ihn vergiften), oft iron. beigefügt: mat enger gliddeger Kniddel; C. refl.: |
147) | LWB vergoen |
| ... Reen, de Botter (de Schnéi) an der Sonn — iron. zu jem., der zusehends dickleibiger wird: du vergees bis |
148) | LWB vergräën, vergreën |
| ... e vergrät ewéi de Gréif an der Pan (oft iron. beim Beleibtwerden). |
149) | LWB vergräifen |
| ... hu mer d'Hand vergraff (durch falsche Handhabung) — iron.: en hat sech bal d'Zong vergraff fir sech |
150) | LWB verhantéieren |
| ... trans. Verb.: «verarbeiten» — auch iron.: du hues mer dat gutt, schéi verhantéiert (= verakkommodéiert). |
151) | LWB verläscht |
| ...schal, abgestanden» — staark ewéi verläschte Branntewäin, Esseg (iron.: nicht sehr stark) — dafür auch: schiele Béier. |
152) | LWB verloossen |
| ...sich verlassen auf» — verlooss dech drop (häufig iron.: wohl kaum) — wie sech op déi aner Leit |
153) | LWB vermengen |
| ... ist» — vermeng dech nët esou — häufig. iron.: vermeng dech! (häufig auch: du kanns dech mengen |
154) | LWB verriichten |
| ... (cf. stiichten) — e verriicht säi Gebiet — iron.: hues de déng Andacht verriicht? (z. B. = |
155) | LWB verrouschten |
| ...» — de Kamäin, d'Uewepäif as verrouscht — iron.: ech hun de Kamäi verrouscht (meine Nase ist |
156) | LWB versaumen |
| ...» — elo hues d'eppes Schéins versaumt (gew. iron.) — du versaums näischt, wann s de nët kënns |
157) | LWB Verstand |
| ... V. mam Schaumläffel kritt, gefriess (geringer Verstand — od. iron.: überlegener V.) — de V. bleift mer stoën |
158) | LWB verstoën |
| ... versti mech, od.: mäint (bisw. mit dem iron. Zus.: ech kann esou lues schwätzen ewéi ech wëll |
159) | LWB verwéckelen |
| ...Kallef huet sech an der Kundel verwéckelt; 2) iron.: «prügeln». |
160) | LWB fëschen |
| ... geet doërëmmer f. fir Suën ze kréien; 3) iron.: «prügeln» — e kritt der gefëscht |
161) | LWB Fëscher |
| ... — D'F. an d'Jeër schwätzen eng Sprooch (iron. auch. léien nët — verstehen sich aufs Lügen). |
162) | LWB fett |
| ... dovu gët keng (nët emol eng) Maus f. — iron.: wie wääss, wat f. mécht (bei schlechtem Essen, |
163) | LWB féx, fix |
| ... — hien as f. mam Monn (vorlaut, wahnwitzig) — iron.: ma du bas mer e Féxen (auch: e |
164) | LWB fidderen |
| ...füttern» 1) «Futter geben» — iron.: e fiddert d'Fësch, d'Hénger (er erbricht |
| ... Mädchen) — hues de de Portefeuille gutt gefiddert — iron.: en huet den Hënner gutt gefiddert (gepolstert); |
165) | LWB Fieder |
| ... hänken (er wird noch bittere Erfahrungen machen müssen) — iron.: en huet séng (bescht) Fiedere verluer (er hat |
166) | LWB Fieschter |
| ...Fuercht hitt de Bësch méi ewéi de F. — iron.: mäi F. doheem (meine Frau). |
167) | LWB Finanzminister |
| ...: 1) «Finanzminister»; 2) iron.: «Ehefrau» — mäi F. (sagt der |
168) | LWB Virschäin |
| ... Messer koum nët méi zum V.; 2) iron.: «Flaumbart, der sich ankündigt» (cf. Aarmeschäin). |
169) | LWB virun |
| ... esou v. (betrage dich weiterhin so gut, bisw. auch iron.) — e kënnt nët v. (er macht |
170) | LWB virun, vrun |
| ...vergleichend — vrun allem suerg fir e gudden Numm (iron.: a fir e gudde Stullgank) — doëranner as ee |
171) | LWB Viz |
| ... nach léiwer Drauweviz (scil.: als dieses Getränk) — iron. von minderwertigem Wein: da's gudde V., wou hut |
172) | LWB Fléichen |
| ... Rücken, indem man die Finger rasch schreiten tut) — dann iron. übtr.: da kriss de d'Fléicher gesicht (ich |
173) | LWB Flemm |
| ... ze kréien — ech hun d'F. (dermat) — iron.: hätte mir gutt d'F. — hie klappt, schléit |
174) | LWB Fräd, Freed |
| ... nawell F. dermat — wat eng F.! (oft iron.) auch: looss em séng F.! — eng heemlech |
175) | LWB fréi |
| ... meiner Arbeit) — en as ze f. gestuerwen (auch iron.) — fir e Bauer eranzeleë muss de f. opstoën |
176) | LWB freien |
| ... huet ewell laang un engem Auto gefriën — auch iron.: ech mengen, du freis un enger Ouerfei. |
177) | LWB Freier |
| ... (Dicks); Raa.: d'Freiere sin am Haus (iron.: Spinngewebe im Wohnzimmer) — de F. denkt un dech |
178) | LWB Frënd |
| ...(verfeindet) — hien as kenges (éierleche) Mënsche F. — iron.: dat verdanken ech ménge gudde Frënn; 2) |
| ... mäi léiwe F., huel dech an uecht! — iron.: mäi léiwe F., wa's du nët mengs!; |
179) | LWB frësch |
| ... f. — Mosel: f. ewi en mees Gääss (iron.); 4) adverbial: «gerade erst» — |
180) | LWB Friddensapostel |
| ... der überall versöhnend einzugreifen sucht»; 2) iron.: «Hasenfuß». |
181) | LWB friem |
| ...ausländisch, auswärtig» — frieme Botter, Wäin usw. — iron.: e friemen Étranger (bes. auf die vorwitzige Frage: |
182) | LWB Vueder |
| ...» (meist verächtl., in Stadtlux. auch spaßh. u. iron.), aber: Gott (der) Vatter (unter Anlehnung an die |
183) | LWB Fuite |
| ...Leck (bes. in einer Leitung)»; 2) iron. Hüllwort für «Bauchwind» — hm, ech mengen, ' |
184) | LWB Vullegaass |
| ...-gaass F.: «iron. Bezeichnung einer Straße des Bahnhofsviertels in Luxemburg» (zu |
185) | LWB Vulleschä(r) |
| ... lok. dafür: Péiter-, Pittermännchen; 2) iron. auf häßliche oder klapperdürre Menschen bezogen — 't as |
186) | LWB galant, -länt |
| ... «galant, zuvorkommend» (bes. den Damen gegenüber) — iron.: du bas mer e Galanten; 2) «leicht |
187) | LWB Gaus |
| ...I F.: 1) «Ziege» (meist iron. oder pejor. statt Gääss — s. d.). — |
188) | LWB Gääss, Geess |
| ... Gääss, Geess (dafür iron. auch Gaus — s. d.) F.: |
189) | LWB Gäässebaart |
| ...: 1) «Ziegenbart»; 2) iron.: «Spitzbart»; 3) «Druck auf |
190) | LWB Gäässenhandel |
| ... vum G. «das wäre ein schlechter Handel» (iron.), (s. auch: Fock I); |
191) | LWB Gëaiders |
| ... Gëaiders N.: «dralle Euterbildung» (iron. auf starke Frauen übtr.). |
192) | LWB gebilt |
| ... und seelisch gebildet» - e gebilte Geck (iron.); 2) «gemustert, mit eingewebter roter oder blauer |
193) | LWB gebogen |
| ... brüsten» — des elo kanns de dech g. (iron. — darauf kannst du stolz sein) — geboej(h)en as mi |
194) | LWB Gehäng, Gehänk |
| ... Fläel); 2) «Türgehänge»; 3) iron. in der Ra.: en as futti am G. |
195) | LWB gekraiderecht, gekraidereg, gekraidert, gekrait(st) |
| ... Goût (der Wein hat einen würzigen Geschmack — häufig iron.) — d'Träipe sin zevill g. (zu stark |
196) | LWB Geléierten |
| ... Geléierten M.: «Gelehrter» — iron.: hire G. (von der Ackerbauschule) wäerd elo d' |
197) | LWB Gemuseks |
| ... wäre mer dat (därs) G. gutt lass!; 3) iron.: «Greinen» (von Kindern) — hal op |
198) | LWB Genoss |
| ... — hien huet dat Stéck Land am G. — iron.: elo kréie mer den ale Mononk och nach an |
199) | LWB gescheit |
| ... gescheitste) Fuuss trëtt och emol an d'Fal — iron.: da's där ganz Gescheiter een; 2) « |
200) | LWB Geschicht |
| ...a) «Märchen» — en erzielt Geschichten (auch iron.: er schneidet auf, lügt); b) «Feuilleton der |
201) | LWB Gesellscha(a)ft |
| ...immer mit dem Zusatz: gutt, besser (dafür unter Umständen iron.: bessere Pak); 4) «Umgang, Begleitung» — |
| ... nët, wann ech a G. sin — bisw. dafür iron.: Gesellfascht. |
202) | LWB Gesiicht |
| ... e bollt Gesiicht (cf. boll, bolleg); 4) iron. für: «Person» — dir elle Gesiichter! (oft |
203) | LWB gesinn |
| ...: «sehen» — dat gesich(t) ich gäier (iron. oder auch drohend — Echt.) — ech kennen et |
204) | LWB gesond |
| ... nichts) — en huet g. Iddiën am Kapp — iron.: en huet eng G. am Kessel (an de Been) |
205) | LWB Gespenst |
| ... — Echt.: mäi Gespënst (mein Ehegespons — iron.). |
206) | LWB gewëss |
| ... Blieschen) — mir wëssen nach näischt Gewësses; 2) iron.: «keineswegs» — ma g. (Ton auf |
207) | LWB Geld |
| ... vertraue dir, auch wenn du kein Bargeld besitzest — auch iron.) — wann dat léift G. nët wier — wat |
| ... — wat maache mat deem ville (sëllege) G.? (iron.) — ech méich et nët fir kee G. a |
| ... häufig dafür: Suën, gelegtl. auch Mënz (dies häufig iron.), spaßh.: Klamotten, Mom(m)es, Mummes. |
208) | LWB Gendaarm, Jhandarem |
| ... übtr.: mäi G. (strenge Ehegattin) dazu die iron. Zussetz.: Gendaarmekou (Ziege); Gendaarmekuck (scharfer |
209) | LWB genéieren, jhenéieren |
| ... zum Essen: genéier dech nët! scharnéier dech nët! (auch iron., wenn jem. dabei ist, seinen Gefühlen, Wünschen freien Lauf |
210) | LWB generéis |
| ...Adj.: «hochherzig, freigebig, großzügig» — oft iron.: hie wor nach ëmmer där Generéiser än fir (a) |
211) | LWB genial |
| ...genial Adj.: dies meist iron. — wat e geniale Faulenzer! |
212) | LWB gëscht(er) |
| ... g. (soss kréig e muer eréischt dräi Deeg) — iron Absage: jo, g. (Nordösl.: jäster, sot Backes) — |
213) | LWB Gierg |
| ... Ra.: e kréit geschwënn den Här Gierg gesongen (iron. er wird bald sterben). |
214) | LWB gin |
| ... gët et bal? — du gouf et schéin (meist iron.) — 't gët Fréijoer — wat gët et |
215) | LWB Glacisléierchen |
| ...Haubenlerche» — auch: kaupeg Léierchen; 2) iron.: «Mädchen, das auf dem G. zum Tanz geht |
216) | LWB gléck(e)lech |
| ... — du kënns nach e Meedche g. maachen (oft iron.) — dat wore g. Zäiten — ech hat e |
217) | LWB gliddeg |
| ...sanguinisch» —den Här G. (ein Heißsporn), aber auch iron.: da's e Gliddigen (von einem Menschen, der |
218) | LWB gottesfierchteg |
| ...-fierchteg Adj.: «gottesfürchtig» (gelegtl. iron.); |
219) | LWB grâce |
| ...Interj.: «Gnade!, ich bitte sehr!» — iron. Entgegnung darauf: glëscht der Gréngs? (mit Gras zusammengebracht); |
220) | LWB gratuléieren, grateléieren |
| ... grateléieren intr. Verb.: «gratulieren» — iron.: da kanns de der g. (dann geht es |
221) | LWB gräisslech, -lich |
| ... eng Mouk — du gräissleche Kärel, du g. Gestalt (iron.; gelegtl. auch moralisch) Antwort darauf: du bas och där |
222) | LWB gréissen |
| ... feierlich empfunden) - Echt.: Gott gréiss dech! (iron.: «keineswegs») — gréisst mer äre Papp! |
223) | LWB groussaarteg |
| ...1) «großartig» (im eigtl. Sinn) — auch iron.: ma déi do as g. (seltsame Geschichte, seltsamer |
224) | LWB Gummtriwweler |
| ...-triwweler M.: «Zahnarzt» (iron.). |
225) | LWB gutt |
| ... gesagt, der den Spötter dann verprügelte — allg. mit dem iron. Zus.: wann e kee Kapp méi hätt, ähnlich |
| ... d'aalt Eisen) — du hues e gudde Kapp (iron. Zus.: fir Lais ze zillen, ähnlich eng g. |
| ... du wäers wou s de g. wäers (Verwünschung) — iron.: e wor wou et g. as (betrunken) — |
| ... g. zesummen, mateneen (hegen freundschaftlichen Umgang miteinander — dann iron.: mir si g. vuneneen) — et as g. mat |
| ... — auch tadelnd: da's däers Gudden zevill — iron.: en huet däers Gudden zevill (er ist betrunken) |
226) | LWB Handel |
| ... — en huet en Haus am H. — auch iron.: en huet eent (scil.: Framënsch) esou wäit |
227) | LWB Hasard |
| ... (de rengsten) H. — 't war keen H. (iron., wenn jem. wiederholt schlecht spielt); dazu: 't war |
228) | LWB Hauséier |
| ... mich an der Schwelle empfangen und zur Schwelle zurückgeleitet) — iron.: wéi en d'Schnëss net gehalen huet, du hun |
| ...(ich habe ihn über die Schwelle gejagt); 2) iron.: «Ehefrau» — elo kënnt méng H.; |
229) | LWB Hausfrënd |
| ...-frënd M.: «Hausfreund» (auch iron.); |
230) | LWB Hauskräiz |
| ...(etwa geistig, moralisch oder körperlich mißratenes Kind); 2) iron.: «Ehefrau» — Echt.: Mäin H. |
231) | LWB Hautevolée |
| ...: «vornehme, vornehm tuende Gesellschaft» — oft iron., etwa: bessere Pak, Päckelches Pak (bei Ga. noch: |
232) | LWB Häerz |
| ... hun em et un d'H. geluegt (aber auch iron.: ich habe ihm den Standpunkt klar gemacht) — wann |
233) | LWB Häerzfeler |
| ...1) «Herzfehler» (med.); 2) iron.: «Liebelei, Liebchen» — ech wäerd em deen |
234) | LWB häerzgemaiesch |
| ...-gemaiesch (iron.) N.: «Brustkasten» — ech hu mer |
235) | LWB häerzkränkt |
| ... Ösling bes.: «Lungenentzündung»; 2) iron.: «Liebschaft» (cf. -feler) — |
236) | LWB Hältem |
| ... ist); 4) «Heilkraft»; 5) iron., abfällig: dat H. «jener»; |
237) | LWB hämelen, hemelen |
| ... — e Gestréils a Gehemels; 2) iron.: «an den Haaren ziehen» — ech hun |
238) | LWB hänken |
| ... a. mit no: «nachwirken» (bes. iron.) — 't hänkt mer nach haut no (= |
239) | LWB Här |
| ... — ech wëll mäin ägenen H. sin (bleiwen) — iron. für einen dünkelhaften Menschen: dat as och en H. — |
| ...Anrede: «Herr» (zunächst höflich, dann aber auch iron. oder mit drohendem Unterton) — mäi léiwen H.! — |
240) | LWB Härscha(a)ftlech |
| ...: «herrschaftlich» — en härschaftlech Haus — iron.: en härschaaftlechen Eefalt (Stutzer). |
241) | LWB Härenaarbechter |
| ...1) «gut gestellter Arbeiter»; 2) iron.: «Gewerkschaftssekretär»; |
242) | LWB Häreniessen |
| ... 1) «Herrenessen, exquisites Essen» — lok. iron.: Gromperen a Brach as en H.; 2) |
243) | LWB hellewech |
| ... maach dech h. ewech (aus dem Stëbs), dazu die iron. Ra.: h. ewech an däischter ërem. |
244) | LWB helleg |
| ... as deem näist heilig, mit dem häufigen iron. Zus.: awer alles héilig (fiktives Adj. zu echt. |
245) | LWB schäin |
| ... «Heiligen-, Glorienschein»; 2) iron.: «beginnende Glatze» — cf. Glorieschäin. |
246) | LWB hëlzen |
| ... Been (dafür auch: e Stempel «Holzbein»; iron. Hüllwort für: «penis erectus») — iron.: |
| ...; iron. Hüllwort für: «penis erectus») — iron.: mäin hëlzen(en) Iwwerzéier (mein Sarg) — da's |
247) | LWB Hengscht, Hengst |
| ...1) «Hengst» — e präméierten H. (auch iron., wie das folg.) — en alen H. |
248) | LWB hënneren |
| ... hënnert nët méi laang (er wird bald sterben) — iron.: wann ech dech h., dann zéi dech |
249) | LWB hënnescht |
| ... Wagens — s. Won) — d'h. Fassad (auch iron: der Hintere) — du kënns an d'h. Häll (= |
| ... Hënneschter än (du hast dich überall hervorgetan — auch iron.: du warst immer auf deinen Vorteil bedacht — du |
250) | LWB Herkul |
| ... keen H.! (von schwächlicher Statur oder Gesundheit) — iron.: H. Fascht (Schwächling, dabei prahlerisch). |
251) | LWB hëtzeg |
| ... géihëtzeg; 3) «brünstig» (von Stuten) — iron. gelegtl. auf Menschen übtr. |
252) | LWB hick(er)en |
| ...intr. Verb.: «den Schluckauf haben» — iron.: e war esou sat (betrunken), e konnt emol |
253) | LWB hidden |
| ... sein» — en hitt am Gréngewald; 3) iron. übtr.: «Schule halten» — en hitt zu |
254) | LWB Hierderchesleit |
| ... cf. -kréimer) — si hu sech zerschloë (iron. verdroë) wéi d'H. |
255) | LWB Hinnchen |
| ... a soss Kniwwelereien; 4) «Hauptperson» (oft iron.) — hie war alt erëm den H. (er |
256) | LWB Hoërschnidder |
| ...schnidder M.: «Haarschneider» (ländlich oder iron.); |
257) | LWB Ierbëssebritt |
| ... wéi I. (vom Urin eines Kranken) — iron. übtr.: 't as kloer wéi I. (verworren, |
258) | LWB Isegrim |
| ...1) Name des Wolfes im Renert; 2) iron.: «bärenbeißiger Mensch»; 3) bisw. |
259) | LWB iw(w)erstonn |
| ... — mer sin hannendran, mer mussen Iwwerstonne maachen — iron.: méchs de Iwwerstonnen? (zu jem. der über die |
260) | LWB Jäerchen, Jäärchen, Jeërchen |
| ...neit J. wënschen — e glécklecht neit J. — iron.: dat war mer awer e schéint neit J. |
261) | LWB jéngeren, jingeren |
| ... Pustel an der Nase, die Nase geschwollen); 2) iron. bisw. trans., und zwar abweisend, wenn jem. etwas Unmögliches |
262) | LWB Jhick |
| ... eng J. an déi zwielef Apostelen eng Raiberband — iron.: eng J. um A (blau unterlaufenes Auge, Brillenhämatom); |
263) | LWB jhicken |
| ... bei HAUST, Dict. Liég., S. 146); 3) iron., in der Ra.: dann hätt en et awer |
264) | LWB Jowuert |
| ... d'J., a si hun iewer opgestéckt — iron. Übertreibung: knapps dobannen, du krut en d'J. op d' |
265) | LWB Joër |
| ... cf. auch virz(e)jor I/S. 381 — iron. abweisend: wéini kréien ech et? Zejoër oder nach éischter |
266) | LWB Juegdhond |
| ...hond M.: «Jagdhund, Bracke» — iron.: e stoung do wéi e J. (steif, still); |
267) | LWB Kaarlist |
| ... Kaarlist M.: iron. Bez. für Schnapsert — een, deen all Dag séng Kaarliën |
268) | LWB Cadeau |
| ...- doən) M.: «Geschenk» — iron.: as dat däi C. fir mech? — en huet |
269) | LWB Kand |
| ... dat K. huet e gescheite Papp (kluges Kind — iron., wenn der Vater dabei ist) — der sozialen Herkunft |
270) | LWB Kaschtgänger |
| ... K. hale, fir sech erduurchzeschloen; 2) iron.: «Hausfreund» — 't waren déi Zäit |
271) | LWB Katholik |
| ... Katholik M.: wie hochspr. — iron. oder abschätzig: |
272) | LWB Kazeschwanz |
| ...1) «Schwanz der Katze» — gerne als iron. Längenmaß gebr.: wéi wäit as et bis an den |
273) | LWB Kënschtler |
| ...: 1) «Künstler»; 2) iron.: «unfähiger Arbeiter, Luftikus» — dee K. huet |
274) | LWB Klees-chen |
| ... gängiger Haus- und Familienname: a Klees(sen); 5) iron.: «Menschenkot» (an Stellen, wo er nicht |
275) | LWB Klo |
| ... wann ech Kloë kréien, dann as et aus! — iron. abfertigend: hut der soss nach eng K.?; 2) |
276) | LWB kluch, klug |
| ... bedacht) — ähnlich: k. a séng Täsch — auch iron.: do muss ee sech awer k. uleë fir dat |
277) | LWB Knapp |
| ... — von Erwachsenen, die für geringe Einsätze spielen, sagt man iron.: se spille fir Knäpp) — ech hätt kä K. |
278) | LWB Knaschtges |
| ... Knaschtges iron. Name für ein schmutziges, unordentliches Haus — a K. |
279) | LWB Knätzelkättchen |
| ...-kättchen F. iron.: 1) «Göttin der Vernunft» (in |
280) | LWB Knécks-chen |
| ... M.: «kleiner Knicks» in der iron. Ra. engem Knécksercher maachen (sich jemand gegenüber demütig benehmen). |
281) | LWB Knupp |
| ... wëllt deem nët ënner d'Knuppe geroden; b. iron. für «grobe, ungeschlachte Sippschaft» — en as a |
| ... Knuppe Fräd (wir haben uns außerordentlich gut amüsiert, auch iron.) — en huet Knuppe Gold (auch en huet |
282) | LWB Kolerbaach |
| ... s. d.) — riicht ewéi d'K. (iron.: schnurgerade wie der Kahlerbach, der in Wirklichkeit stark gewunden |
283) | LWB Kolléisch |
| ... huet säi K. bei de Kéi gemaacht; 5) iron. «Kittchen, Gefängnisgebäude» — e war am K. wou |
284) | LWB Kommando |
| ... — 't as näischt iwer e gudde K. (iron.); b. «Befehlswort» — K.: halt! |
285) | LWB kommen |
| ... paass, wéi geruff (du kommst mir gerade recht, auch iron.) — du kënns nët genuch ënner d'Leit — |
286) | LWB Komperschaaft |
| ... 2) «Freundschaft» — eng propper K. (iron.: eine saubere Freundschaft). |
287) | LWB komplett |
| ... as elo k. (das ist jetzt vollständig, fertig, auch iron.: das genügt, das hat noch gefehlt) — e kompletten |
288) | LWB Kompliment |
| ... e schéine K. — merci fir dat K. (auch iron.) — ech brauch där Komplimenten nët; 3) « |
289) | LWB komplimentéieren |
| ...trans. V.: «Komplimente machen» — meist iron. in der Zussetz.: |
290) | LWB Koossär |
| ... de C. (besuchen ein öffentliches Konzert); 2) iron. «Lärm, Geschrei» — wat as dat fir e |
291) | LWB Kongkur |
| ... — hien as hors C. (über Preisbewerbung erhaben, auch iron.: einzig in seiner Art). |
292) | LWB kondenséiert |
| ...1) «kondensiert, verdichtet» — k. Mëllech — iron. kondenséierte Blödsinn; 2) «konzis» — en huet |
293) | LWB konkurréieren, kongkurréieren |
| ... nicht mit) — du wäärts mat k.? (oft iron.) — konkurréiers de? |
294) | LWB Korenz) |
| ... F.: 1) «Wettbewerb» — iron. sech K. am Äfalt maachen; 2) «kaufmännischer Wettstreit |
295) | LWB Kosommatioun, Konsommatioun |
| ... bestalt? — mer hun dräi Konsommatiounen; 2) lok. iron. «Glas Schnaps mit Glas Bier». |
296) | LWB kovenéieren |
| ... mir passen) — dat géif dir esou k. (iron.). |
297) | LWB Koséngesch |
| ... F.: «Base» — meist spaßh. od. iron. statt des gängigen Cousine (s. d.). — en |
298) | LWB Kranken |
| ...» — 't ass fir e K. (oft iron.) — hei kënnt eise K. — déi Krank sin |
299) | LWB Krausel |
| ...F.: «natürliche (auch künstliche) Haarlocke» — iron.: wat kaschten d'Krauselen? — ech gi mer (nei) |
300) | LWB krazen |
| ...(scharren) — ech géif nach e bëssche méi k. (iron. zu jemand, der z. B. an einer Wunde krazt); |
301) | LWB akrämen |
| ... Feinste» — d'C. vun der Gesellschaft (auch iron. für das Gegenteil) — en huet d'C. ofgeschäfft |
302) | LWB Kuebenascht |
| ...; 2) «Schirmmütze»; 3) iron. «Damenhut». |
303) | LWB Kuppenhären |
| ... Kuppenhären Pl. M.: iron. für Waldarbeiter, die bei Ansteigerungen im Vorteil sind, weil sie |
304) | LWB C. diplomatique: a |
| ... Post», dafür auch Valise diplomatique; 3) iron.: «Durchfall» — s. Kurrewitt. |
305) | LWB lafen |
| ... 't as fir an eng Auberge ze lafen (iron.) — wee l. kann, dee laf (rette sich, |
| ... wa se dech kréien, loossen se déi aner l. (iron.) — mer wäerde schons gesinn, wéi den Hues |
306) | LWB Landscha(a)ft |
| ...Landschaft» — du méchs gutt an der L. (iron. du passest nicht in diese Gesellschaft); |
307) | LWB Langaasch |
| ...Langaasch M.: «Sprechweise» (meist iron.) — e schwätzt e gewielte L. — wat en |
308) | LWB larsch |
| ...(er hat einen weiten Horizont, auch: ist verständnisvoll, tolerant) — iron. en as eemol zevill l. (er ist sehr geizig |
309) | LWB lauschteren |
| ... lauschtert op keen (bleibt stur bei seiner Ansicht) — iron.: lauschter du op keen a maach du wéi s |
310) | LWB Lääschtong, Leeschtong |
| ... — all séng Lääschtonge si kä Fascht wäert — iron. dat do wor eng L. (das war eine schäbige |
311) | LWB Lädung, Ledung, Leitong |
| ...3) übtr.: «Auffassungsvermögen» — in iron. Ausdrücken wie: wat hues du eng laang L. — sëtz |
312) | LWB Lämpes |
| ... M.: 1) «Rauchfaß» (meist iron. Nösl.) — de L. schwenken (das Rauchfaß schwingen, |
313) | LWB ländlech |
| ... — 't as esou l. sittlech hei — (iron.: genau wie auf dem Lande). |
314) | LWB léieren |
| ... e léiert fir Dokter — déi geléiert Hären (oft iron.) — e Geléierten (s. d.) — Abl. |
315) | LWB lëschteg, lësteg |
| ... hei huet der fënnef Frang, lo maacht iech l. (iron.) — se hun sech iwwer hie l. gemaacht |
| ... l. bei näischt (zufrieden, aufgeräumt trotz ihrer Armut, auch iron). — Ra. sou l. wéi Allerséilendag um Groëknapp (traurig) |
316) | LWB liben |
| ... trans. Verb.: «lieben» — meist iron.: du kanns mech l. (abweisend) — o lib |
317) | LWB liewen |
| ..., 't as genuch, datt mer arem sin (iron.) — si liewe wéi Mann a Fra (in |
318) | LWB Limousine |
| ... F.: «Autotyp mit festem Verdeck» (auch iron. gebr.). |
319) | LWB Loushät, -heet |
| ...Klugheit, Schläue» — du bas voller L. (auch iron.). |
320) | LWB Lousen |
| ... Lusen) M.: «Kluger, Schlauer» (auch iron.) — 't as dem L. säin Ädem — |
321) | LWB Lucki |
| ... — s. Lui sub 1c); 3) iron. (bewundernd) — du L. (mein Lieber — iron.) |
| ... iron. (bewundernd) — du L. (mein Lieber — iron.) — cf. Nucki. |
322) | LWB luewen |
| ... wien sech nët selwer lueft, gët nët gelueft — iron. auf sich selbst bezogen: 't muss een sech alt |
323) | LWB Lunette |
| ... Héngerliicht; 2) «Fernglas»; 3) (iron.) «Brille». |
324) | LWB ma |
| ... («sicherlich», Ton auf gewëss — auch iron.: «keineswegs», Ton auf ma) — ma |
325) | LWB maachen, ma(ë)n |
| ... Eindruck muß das erwecken?); 25) «passen» (iron). — du méchs gutt do! — (cf. Landschaft); |
326) | LWB Majestéit |
| ... Majestéit F.: «Majestät» (oft iron.) — ech wëll dénger M. nët ze no trieden. |
327) | LWB Manitu |
| ...M.: «Hauptvorsteher, Direktor» (spaßh.) — iron.: hien as de (grousse) M. hei am Haus. |
328) | LWB mannst |
| ... as méng mannste Suerg, dat m. wat mer hun (iron.) — dat as dat m. wat ech fir dech |
329) | LWB Mann |
| ... héich wéi e M. — s. maanshéich — iron. zu einem kleinen Buben: hei as jo eise klenge M. |
| ... (C) — eiser Herrgott as och e M. (iron. Antwort von Frauen auf den Hinweis, den Herrgott um Hilfe |
| ... huet sech sénger Saache gekëmmert — de méissege M. (iron. für den Gastwirt) — d'Zopp vum laange M. |
| ... heftig gebärden) — den hellege M. (St. Nikolaus, auch iron.: Geistlicher) — de M. am Mound (Mann im |
330) | LWB Marsch |
| ... am M. (seit gestern mit einer Arbeit beschäftigt — iron.: seit gestern von Belustigungen nicht heimgekehrt) — mir wäerten |
331) | LWB Maschin |
| ... Lokomotive); d. «Schleifwerkzeug der Scherenschleifer» — iron.: mäi Mann as mat der M. eraus (mein |
332) | LWB Mascht(e)pull |
| ... ston, 't kënnt e Schëff drop fueren — iron.: 't as kloer wéi M.; 2) |
333) | LWB Masommes |
| ... Masommes M.: «Geld» (iron., jenisch). |
334) | LWB matmaachen |
| ... Studien gemacht) — dofir muss ee Schoule matgemaacht hun (iron.: bei einer großen Dummheit) — deen huet d'Liewe |
335) | LWB Mathematik |
| ... Mathematik (Ton: 3) F. — wie hd. — iron. (Echt.): duerfir muss ee schuns héier M. kenen a |
336) | LWB Mailchen |
| ... gewëscht hat (sofort) — cf. Gaul; 3) (iron.) «künstliches Gebiß» — ech hu méng M. |
337) | LWB Maulstrëpp |
| ...-strëpp F.: «Mundharmonika» (iron.) — s. Mondspill. |
338) | LWB Maus |
| ... e Ridd (s. d.) wir — auch iron.: er fürchtet sich sehr) — pass op, 't |
339) | LWB Määschter, Meeschter |
| ... 4) (von einfachen Leuten gebraucht, zunächst höflich, dann aber auch iron. oder abschätzig und mit drohendem Unterton) — eise M. |
| ... — dat as e M. a séngem Fach — iron.: du bas e M. am Drénken; 9) |
340) | LWB Määschterstéck |
| ... hu mäi M. (Werkstück, Lehrstück) fäerdeg — übtr. iron.: dat do war awer nach laang kä M.; |
341) | LWB Määschterwierk |
| ...-wierk N.: «Meisterwerk» — iron.: wann dat e M. as! |
342) | LWB mäin |
| ... dat as ménges; b. mit Artikel (veraltet, oft iron. gebraucht): de mäin (mein Mann) — ech hun de |
343) | LWB Männchen |
| ... sub II); 3) verbunden mit dem Hausnamen (oft iron.) «Hausvater, männliche Person» — Pirresmännche wor och |
344) | LWB Médaille |
| ... Ehrenabzeichen» — du hues eng M. verdéngt (auch iron.) — ech krut déi bronze (sëlwer, gëlle) M. — |
345) | LWB méi |
| ... nët m. — dat geschitt mer ni m. — iron. fragend: nët m.? — ech si ni m. mat |
346) | LWB Mënaasch |
| ... as e gelungene M. (komische Haushaltung) — dazu (oft iron.): Chef de M. M.: «Haushaltsvorstand» |
347) | LWB mengen |
| ... nëmmen e bëss-che mat sénge Suen! — iron.: du brauchs dech nët ze m. — ma du |
348) | LWB Mënschekand |
| ...-kand N.: «Menschenskind» (iron.) — wat has de mer ower do e M. |
349) | LWB Mënz |
| ... M. bedrue gin (er ist nicht übervorteilt worden, auch iron.: er hat nichts erhalten); 4) «Rückseite der |
350) | LWB Merci |
| ... gi vill dran — sénger Merciën as ee gewass (iron.) — de M. as om Katterwang erhéngert (iron. |
| ...(iron.) — de M. as om Katterwang erhéngert (iron.) — dir huet (dir kritt) kee M. derfir (vun |
351) | LWB merci |
| ... m. der Nofro — m. fir d'Gesellschaft (auch iron.) — ech kommen der m. soe fir déng Gutthät |
352) | LWB Messer, Mess, Meess |
| ... mat em) ewéi de Bock (d' Gääss) mam M. (iron.) — e fäert (fürchtet) d'Aarbecht ewéi de |
353) | LWB mëtschgieweg, mëtsch(e)geweg |
| ... méi m. sin (er dürfte freigebiger sein) — häufig iron. gebr.: sief nët esou m. (teile den andern |
354) | LWB Mid(d)el |
| ... M., a kee Kiddel (s. d.) — iron.: wou hues de nëmmen dee M. do fond? |
355) | LWB Milieu |
| ...» — hien as aus engem bessere M. (manchmal iron.) — e gudde, schlechte M. — e muss de |
356) | LWB Millioune-bunn |
| ...-bunn F.: «Millionenbahn» — iron. Bez. für die Schmalspurbahn: Charly (s. d.); |
357) | LWB Millioune-wee |
| ...-wee M.: «Millionenweg» — iron. Bez. für einen Weg in Luxbg.-Clausen, der als |
358) | LWB Michel |
| ... 't as een wéi der Giedel hire Mischi (iron. — er taugt nicht viel); 2) — s. |
359) | LWB Mod |
| ... — du bas eng M. an eng Gedold — iron. drohend: da waart, méng M., dat elo verdreiwen ech |
360) | LWB Moldëpp(ch)en |
| ...: 1) «Farbtopf»; 2) (iron.) «Schminktopf»; |
361) | LWB Monni |
| ... Papp nëmme sonndes beim Iesse gesinn huet; c. (iron.) «Geldverleiher, Notar» — de M. hannerëm Bësch |
362) | LWB Mooss |
| ...usw. — e kennt guer keng M. — meist iron.: du bas grad sou méng M. (du bist |
363) | LWB Mossiö, Mossjee |
| ... oder Bezeichnung für unbekannten Mann, höflich (Ton: 2), dann auch iron. mit drohendem Unterton (oft Ton: 1) — hee, M., |
| ... Bouf méi, dat as e klenge M. (bewundernd, auch iron.: er ist kein Kind mehr, er ist ein junger |
364) | LWB Müsees-stéck |
| ...künstlerisch oder historisch wertvoller Gegenstand»; 2) (iron.) «altes, verwahrlostes Zeug». |
365) | LWB Musterstéck |
| ...-stéck N.: «Musterexemplar» (oft iron.). |
366) | LWB Muwwemang |
| ... Aarbecht elo bleift een am M.; b. (iron. und abfällig) «die volksdeutsche Bewegung während der (Nazi- |
367) | LWB näischt |
| ... Leuten zu schaffen haben, die ihr Wort nicht halten) — iron.: da's nët nëmmen n. — as dat dann |
368) | LWB Näischtert |
| ...lok.: Nixert) M. — s. Näischnotz — iron. bewundernd: du klenge N. |
369) | LWB nei |
| ... da's eng N., wat eng N. (meist iron. für: Altbekanntes, Witz) — kennst de déi Neist (Geschichte), |
370) | LWB Nei(t)jäerchen |
| ... Formeln s. nei sub 1); 2) (iron.) «nette Bescherung» (C); |
371) | LWB néideg |
| ... du bas ménger éischter n. wéi ech dénger — iron.: du bas (du hues) dees esou n. wéi Ziirden |
372) | LWB nëmmen |
| ... as e Preiss, e Judd (s. d.) — iron.: dat as nët n. näischt. |
373) | LWB nennen |
| ...Leit mam Hausnumm (s. d.) genannt — iron.: dat nennt een an anere Wierder: stielen — dat |
374) | LWB nëtz(e)lech |
| ... hei kanns de dech n. maachen (mit anpacken) — iron.: du bas awer e nëtzlecht Déier — da's |
| ... nëtzlecht Déier — da's eng n. Aarbecht (oft iron.). |
375) | LWB niewebäi |
| ...(ein Kind, das nicht zur (Spiel-)Gemeinschaft gehört) — iron.: n. as en och nach op enger Plaz am |
376) | LWB Nieweberuff |
| ...beruff M.: «Nebenberuf, Nebenbeschäftigung» — iron.: am N. as en och nach Beamten; |
377) | LWB noresen |
| ...räsen intr. Verb.: «nachreisen» — iron.: du kënns alt laang nogereest (du kommst spät |
378) | LWB noschläfen |
| ... esou nogeschlääft — jidderee schlääft säi Misär no — iron.: e schlääft d'Kläder no (von zu großen |
379) | LWB nobel |
| ... laang nët nobel — en noble Charakter; 2) (iron.) «unanständig, gemein, gewissenlos» — dat schéngt mer |
380) | LWB Noblesse |
| ... «Adel» — déi al Lëtzeburger N. — iron.: d'N. aus dem ganzen Duerf wor om Fest. |
381) | LWB Nouthëllefer |
| ... Christoph der Riese, Vitus der Knabe, Barbara, Margaretha, Katharina) — iron.: de fofzéngten N. (der Überflüssige) — cf. dat |
382) | LWB nuañcéieren |
| ... — hei muss ee séng Ausdréck al n. — iron.: dat as zimlech nuañcéiert, do kommen ech nët no. |
383) | LWB Nuecht |
| ... — schwaarz, schlecht wéi d'N. (schwarz, schlecht) — iron.: du bas hell wéi d'N. (du bist |
384) | LWB Nuetsdéngscht |
| ...» — ech hat déi lescht Woch N. — iron.: ech hat hënt N. (konnte letzte Nacht nicht |
385) | LWB Nuetsschicht |
| ...-schicht F.: «Nachtschicht» — iron.: hatt huet N. (treibt sich nachts auf der |
386) | LWB och |
| ... hei gefeelt — du feels o. nach jhust hei (iron.: du bist überflüssig) — dat do kann ech o. |
| ... hei elei, bas du o. hei? (verwunderte Frage, auch iron. gebraucht: ich hatte nicht erwartet dich hier zu treffen) — |
387) | LWB Odeur |
| ..., Ton: 1) F.: «Geruch, Wohlgeruch» (iron., oft pejorativ gebraucht) — cf. Géierchen. |
388) | LWB Odienz |
| ... — mir hun eng O. beim Minister gefrot — iron.: muss ee bei dir eng O. ufroen, éier ee |
389) | LWB oflueden |
| ... pack aus, berichte); 2) «sich erbrechen» (iron.) — cf. nomiessen. |
390) | LWB Onéier |
| ... O. — déi mer déi O. nët un — iron. (wenn jem. glaubt eine Arbeit sei nicht standesgemäß): dat wir |
391) | LWB onfeelbar |
| ...» — da's o. (das geschieht bestimmt) — iron.: dee seet o. eng Dommheet, all Kéier wann en |
392) | LWB ongléck |
| ... — oder: gegen das Geschick kommt man nicht an) — iron.: wie ka fir en O.? — Zus. |
393) | LWB onkäschten |
| ... — gehei dech nët an d'O.! (auch iron. gebraucht) — 't geet an engen O.; |
394) | LWB onkrëschtlech |
| ...-krëschtlech Adj.: «unchristlich» — iron.: dat as scho bal o. dat do! — e |
395) | LWB onstreideg |
| ... — d'Geld as o. dat beschten Hausmëttel — iron.: du bas o. dat bescht wat mer hun; |
396) | LWB onverbraucht |
| ...» — 't as nach en onverbrauchte Mann (iron. Zus.: en huet säi Liewe laang näischt geschafft); |
397) | LWB Onkel |
| ... M.: 1) «Oheim» (meist iron. und als Spitzname gebr.) — e räichen O. aus |
398) | LWB op A |
| ... mech — ech hat mech op hie verlooss — iron.: verlooss dech op hien, da bas de verlooss! — |
399) | LWB opregen |
| ... wat déi Leit een o.! — beruhigend (auch iron.: aufreizend): ma reg dech dach nët (esou) op! — |
400) | LWB Opregong |
| ... dat fir eng O. ënner de Leit? (Unruhe) — iron.: wat eng O.!; |
401) | LWB opstoen |
| ..., mä dat zur Zäit do sin, wat gëlt (iron., eigtl. und übtr., wenn jem. zu spät kommt); |
402) | LWB opstrecken |
| ...aufbügeln» — déng Box as néideg opgestreckt — iron.: du misst däi Gesiicht emol o. (loossen — |
403) | LWB opwaarden |
| ... dee waart séngem verfroossene Mond nëmmen op; 2) (iron., auch drohend) «ausschelten» — komm du heem, |
404) | LWB opzéien |
| ... as stoe bliwwen, ech hat vergiess s'opzezéien — iron.: hie muss ëmmer opgezu gin, soss gët et näischt |
405) | LWB Ouschtren, Oustren |
| ... (erster Ostersonntag) — wäiss O. (zweiter Ostersonntag) — iron.: mäi léiwe Jong, da muss de waarde bis. O. |
406) | LWB owes |
| ... Zus.: kee Gott a kee Gebott — iron.: hie steet nëmmen o. fréi op (er hat |
407) | LWB Pafendall |
| ...Ortsbez.: «Pfaffenthal» (Vorstadt von Luxemburg) — iron.: am P. sin och fei Leit — dat si |
408) | LWB Palast |
| ... wéi e P. opgeriicht (ein prunkvolles Haus errichtet) — iron.: as dat äre P.? (ist das euer |
409) | LWB Palto(ng) |
| ... bei großer Kälte, ohne Mantel, nur in der Jacke) — iron.: e brauch de P. emol nët auszedin (er |
410) | LWB Papschossel |
| ...Papschësselchen (iron. Kosewort). |
411) | LWB Parfüm, Parfum, Perfüm, Perfum |
| ... maach der e bësselche P. op d'Hor — iron.: dat as de P. vum Land (Jauchegeruch). |
412) | LWB parléieren |
| ... (ge)parléiert, du häss gemengt e wir eleng do — iron.: e parléiert nëmme franséisesch — cf. paroléieren. |
413) | LWB Parz(e)läin, Porzeläin |
| ... an de P. geschloen (alles zu Hause entzweigeschlagen) — iron.: e bestellt neie P. (von jem., der |
414) | LWB passen |
| ... p. zesummen (sind gleichen Sinnes, gleicher Art, ergänzen sich, iron.: beide taugen nicht viel) — lok.: Vianden: déi |
415) | LWB Passioun |
| ... F.: 1) «Leidenschaft» (oft iron.) — et gët zur (eng) P. — d'Kaartespill |
416) | LWB Patent |
| ... mer geschwë keng Schätzénge méi ze bezuelen (C) — iron. (Echt.): du wäers dach kän Podent voan deiner Dommhät |
417) | LWB Péng |
| ... deen eng P. ausgestanen — eng P. sonnergläichen — iron.: soss hues d'awer keng P.? (sonst |
418) | LWB pénktlech |
| ...» — dat (do) nennt ee p. (belobigend, auch iron.) — substanstiv.: du bas och där Pénktlechster keen. |
419) | LWB Pënnchen, Pëndchen |
| ... (Dim. zu Pond — s. d., meist iron. gebraucht) N.: «Pfündchen» — e P. Zoppefleesch |
420) | LWB pensionéieren |
| ... pensionéiert — deen Hutt kanns de bal p. loossen (iron.). |
421) | LWB permettéiert |
| ... permettéiert Verbadj.: «gestattet, erlaubt» (iron. und affektiert, permettéieren wird sonst kaum gebraucht) — in |
422) | LWB Permis |
| ... — dafür meist: Führerschäin; 2) «Erlaubnis» (iron. oder spaßh.) — en hat kee P. fir mat |
423) | LWB Perséinlechkät |
| ... as eng stadbekannt P. — auch: Stadperséinlechkät — iron.: a méng P.?; 2) «persönliche Beleidigung |
424) | LWB pëtzen |
| ... (Nösl.: ich würde noch etwas fester kneifen, auch iron.); b. (lok.: Rosport für zesummepëtzen) « |
425) | LWB Plang |
| ... dat maache kënnen — séng Plangen entdaachen näischt — iron.: et si mer ewell méi Plange futti gaang, wéi |
426) | LWB Platto |
| ... um Dësch, jidderee konnt huele, wat e wollt — iron. zu einem anspruchsvollen und wählerischen Burschen oder Mädchen: mengs de |
427) | LWB plattféisseg |
| ...féisseg Adj.: «plattfüßig, plump» — iron.: e steet sech ës breet, en as p.; |
428) | LWB plädéieren |
| ...: 1) «plädieren» (vor Gericht) — iron.: plädéiers de?; 2) a. «eifrig für |
429) | LWB plécken |
| ... Ierbëssen, Äppel, Bire gi gepléckt, Drauwe gi gelies — iron.: fir dëst Jor hu mer d'Äppel gepléckt |
430) | LWB Plëséier, Pläséier |
| ... purer P. — en huet séng P. dermat — iron.: 't as eng P. wéi eng aner — |
| ... wann et Iech P. mécht, da kommt mat äis, iron. Zusatz: soen d'Leit, wann se mussen — Äddi a |
431) | LWB ploen |
| ... — d'Mécke p. een haut ellen (sehr) — iron.: hues de soss näischt, wat dech plot? — wat |
| ... «sich plagen, sich abrackern, abmühen» — Spw. (iron.): (sech) geplot as och gelieft — Ra. (iron. |
| ... (iron.): (sech) geplot as och gelieft — Ra. (iron.): 't muss ee sech vill p., fir |
| ... dach nët esu (würde mich nicht so plagen) — iron.: fir déi Dommhät fäerdeg ze kréien, dofir brauchs de |
432) | LWB Ponkt, Punkt |
| ... fir dee Feler kriss de dräi Ponkten ofgezunn — iron.: dir kann ech nach Punkten erausgin — kee Ponkt |
433) | LWB Post |
| ...» — mir schécken et mat der P. — iron.: mer man e Käppche (s. d. sub II, |
434) | LWB prachtvoll |
| ... prachtvoll Adj./Adv. — wie hd. — iron.: ma déi do as p.! |
435) | LWB Prënz |
| ... P. — gekleet ewéi e P.; 2) (iron.) «Sohn» — et as e P. ukomm |
436) | LWB Primmes, Primus |
| ... 't as e P. an der Aarbecht (auch iron.) — de P. am Nokucken (Zusehen), am Schnëssen |
437) | LWB produzéieren |
| ... — wat p. se an där neier Fabrek? — iron.: wat hues du dann do produzéiert? (gebastelt); |
438) | LWB Professer |
| ... Professer (Ton: 2 — oft iron. gebraucht — Pl. Professeren, Dim. [spöttisch] Professerchen |
439) | LWB p. maachen |
| ... Krich (seine politische Einstellung war anfechtbar); b. (iron.) «unangenehm, schmutzig, unziemlich» — dat si mer |
440) | LWB Proppert |
| ...Proppert N. — iron.: mä, dat as mir e P.! — |
441) | LWB Publikum |
| ...Publikum M.: «Publikum» — iron.: wat as dat e Publikum — dazu: |
442) | LWB raffinéiert |
| ... raffinéierten Näischnotz — en huet et r. ageriicht (auch iron. für: dumm angestellt) — dat wor r.! — d' |
443) | LWB ranjhéieren |
| ... r.; 5) «verhauen, übel zurichten» (iron.) — wat hu se dee ranjhéiert! — Westen: |
444) | LWB rar |
| ... — substantiv: dat do as eppes Rares (oft iron.) — et as eppes Raars Iech ze gesinn — |
445) | LWB Rëss |
| ... bestimmten Zeit erledigen — cf. Stonnerësser = Stonnenaarbechter) — iron.: dat do gët e R. (wenn man z. |
446) | LWB Räs, Rees |
| ... — vill Gléck op d'R.! (Reisewunsch, auch iron.) — du bas ëmmer op der R. (immer |
447) | LWB réieren |
| ... übtr.: e wor ganz geréiert, gerouert (sehr gerührt), iron. Zus.: wéi en Dëppe Quetschegebääss — e Rousekranz, e |
448) | LWB reklaméieren |
| ... unwillig: du hues ëmmer ze r.! — iron.: du hues och nach all Ursaach ze r. — |
449) | LWB reng |
| ... einem Witz) — dat do wor awer eng R. (iron.: eine große Dummheit); 3) a. Handelssprache |
450) | LWB rëschten, rësten |
| ... Altor r. — si rëschte fir d'Primiz — iron.: gerëscht wéi eng Braut, en Danzenochs (s. d. |
451) | LWB resistéieren |
| ... deem gudde Pättchen, deem schéine Meedche nët r. (meist iron.). |
452) | LWB rutschen |
| ... et rëtscht nët méi richteg mat där Aarbecht — iron.: wann s du kënns, da rëtscht et! — ' |
453) | LWB retten |
| ... Verb.: «retten» — beim Spiel meist iron.: lo si mer gerett! — en as gerett |
454) | LWB Revue |
| ...Kontrolle, Musterung» (wenn nicht Mil., dann oft iron.) — d'R. passéieren (Mil.). |
455) | LWB richteg, -ig |
| ... bleiwen, da muss de dat maachen — substantiv. (oft iron.): |
456) | LWB Richtegt |
| ... die richtige Frau) — dat wor grad dat R. (iron.: das Unangebrachte) — du schéngs mer dat R. ze |
457) | LWB Ried, Reed |
| ... eng R. halen — häls d'eng R.? (iron.) — hues de déi R. nogelauschtert? — hal keng |
| ... a maach déng Aarbecht — do goufe Riede geschmass! (iron.) — Zussetz.: Bau-, Damme-, |
458) | LWB Risk(i) |
| ... agoen — ech huelen de Risk op mech — iron.: et huet kä R. (es ist nicht zu |
459) | LWB Ritter, Rëtter |
| ... M.: «Ritter» — oft in iron. Redewendungen: e R. vun der Doudangscht — aarme Ritter |
460) | LWB roden |
| ... sin (hun)? — du hues et richteg geroden — iron.: du hues et geroden odder gewousst — du kanns |
461) | LWB Rosenen |
| ... reden) — ech hun dech r. gär (eigtl. und iron.) — e wor wéi r. drop versiess — dat |
462) | LWB Rou |
| ... (weil er sich im Leben viel abgemüht hat, auch iron.) — et as een ewéi d'éiweg R.! |
463) | LWB säifzen |
| ... säifzen (lok.: Luxbg.-Stadt [leicht iron.]: seifzen) intr. Verb.: «seufzen» |
464) | LWB schaffen |
| ... (bis) an d'Nuecht eran (bis spät abends) — iron.: wien am meeschte schafft, huet et nët der bescht |
465) | LWB Chapeau |
| ... Ton: 1) M.: 1) «Hut» (iron.) — Zussetz.: Ch.-claque, Schappoklack — |
466) | LWB scharmant |
| ... scharmante Mënsch — eng sch. Pëppchen (nettes Mädchen) — iron.: ma dat do as sch.! — hien as |
467) | LWB Schäin |
| ... huet kee Sch. (fällt nicht besonders auf) — spöttisch, iron.: wann s du hei bas, dann hu mir aner |
468) | LWB schäissen |
| ... — dee ka vun Honger nët méi sch. — iron.: du hues gutt sch., Zus.: wann |
469) | LWB schëdden, schidden |
| ...t geet jo nët vun déngem, jedoch beim Wassereinschenken (iron.): ma kéier d'Baach dran! — schëtt de Kaffi |
470) | LWB Scheefchen |
| ... Echt.: d'Schewercher wëlle gedränkt geen; 4) (iron.) «die Gläubigen» — dir méng léif Schewercher, |
471) | LWB schéin |
| ... ertragreiche Stellung) — dat as eng sch. Aarbecht (auch iron. gebraucht) — eng sch. Klatz (Wurf — Kegelspiel) — |
| ... d.) maachen — dat wor sch. geschafft (auch iron.) — dat wor sch. a manéierlech — wann een |
| ... e (ee) schéine Muergen wor en erëm do — iron., das Gegenteil bedeutend: hien as sch. nët komm — |
| ... sch. (a gutt), mä et geet nët! — substantiv. (iron.): |
472) | LWB Schéinst |
| ... sehr betrunken) — 't as eppes Schéines! (auch iron.) — dat war mir eppes Schéin(e)s! — do hues |
473) | LWB Schierbel, Schiirbel |
| ... huet eppes an der Sch. (er ist intelligent) — iron.: wat hues d'alt erëm an der Sch.? |
474) | LWB Schlag |
| ... — wat gët deen sech e Sch.! — iron.: hie gët sech e Sch. wéi eng Drëppche vum |
475) | LWB schlau |
| ... aus deem gës de nët sch. (nicht klug) — iron.: wéi sch.! — substant.: wat eng |
476) | LWB schlofen |
| ... huet nët gutt geschlof (er ist schlecht gelaunt) — iron. zu Kindern: du bas de beschte, wann s de schléifs |
477) | LWB Schmäerz |
| ...(Luxemburg-Stadt, Arlon: Schmierz — meist literarisch oder iron.) M.: «Schmerz» — mir hu mat |
478) | LWB schmeier |
| ... «schwül, feuchtwarm» — schmeiert Wieder — übtr. iron.: Jongen, 't gët sch.! — cf. |
479) | LWB schmuel |
| ... (er wird immer magerer) — schmuele Kascht — iron.: ee Gléck, datt een aneren sou sch. as, soss |
480) | LWB Schnéi |
| ... am Sch. klappen — de Sch. mëscht (düngt) — iron.: wou as de Sch. vun zjor? wou as de |
| ... as de Sch., deen zjor gefall as? — iron.: e kënnt nët duurch den héie Sch. — mat |
481) | LWB Schnellläfer |
| ...M.: «Schnelläufer» (Wb.06) — oft iron. für: Tränteler; |
482) | LWB Schnellzuch |
| ...-zuch M.: «Schnellzug» — iron.: en ale Mann as kee Sch.! |
483) | LWB Schnëssdeckel |
| ...-deckel M.: «Gesichtsschleier» (iron.); |
484) | LWB Schold |
| ... — d'Sch. wiisst äis iwwer de Kapp — iron.: wann ech keng Sch. hätt, dann hätt ech guer |
| ... séng Scholden ofbezuelen — d'Sch. mat iwwerhuelen — iron.: déi al Scholde bezillt een nët an déi nei |
485) | LWB Schoul |
| ... et gesäit een, datt e Schoule (mat)gemaacht huet (auch iron.); 5) «wissenschaftliche, künstlerische Richtung» — dat |
486) | LWB schrëftlech, -lich |
| ... der sch., kriss de sch. — spaßh., iron.: dat gin ech der sch. op eng Salztut, op |
487) | LWB schreiwen |
| ... e riet gutt, ma e schreift nach besser (auch iron. von hohen Rechnungen gesagt); c. «schriftstellerisch tätig sein |
488) | LWB schroden |
| ... mit Seilen auf dem Schragen in den Keller befördern) — iron.: si hun e missen heem sch. (von einem |
489) | LWB Schwäässkimmerchen |
| ...-kimmerchen, -kummer F.: (iron.) «Folterkammer»; in der Schülerspr.: « |
490) | LWB schwätzen |
| ... — schwätz kee Blech! — schwätz nët domm! — iron.: gëscht hues de dach nët esou domm geschwat! — |
491) | LWB schwéierlech, -lich |
| ...: schweerlich) Adv.: «schwerlich» — iron. Antwort: sch. odder guer nët — cf. kaum. |
492) | LWB Séisst |
| ... jo dees Séissen? — e verleit näischt Séisses; — iron.: |
493) | LWB senen |
| ...(statt des Segenswunsches auch spaßh.: botz se!) — iron.: en as geseent (betrunken) — mat deem bas |
494) | LWB sin |
| ... selbst verschuldet) — stolz, prahlend: mir si mir (auch iron. gebraucht) — säi Mononk as an Amerika — wie war |
495) | LWB soen, son |
| ... ech s. der, wou ënnen an uewe steet — iron.: hues d'eppes gesot? — looss der |
496) | LWB sollen |
| ... baschten! — 't soll der gutt din (meist iron.)! — dat soll e Metzler sin! — der Däiwel |
497) | LWB Sonndeg, -dig |
| ... et ëmmer S. (er hat ein fröhliches Gemüt) — iron.: 't as S., de Papp weescht sech |
498) | LWB soss |
| ... kurze Frage nach dem Wohlergehen: a soss? — iron.: a s. geet et der awer gutt! — |
| ...: a s. geet et der awer gutt! — iron.: s. näischt! — as s. alles an der Rei? |
499) | LWB sou(s)-sech |
| ... «so ist's recht» (beruhigend, ermunternd, auch iron.: da haben wir die Bescherung) — sou-sech, |
| ... — sou-sech, lo si mer fäerdeg! — iron.: s., mäi Jong, as et der elo besser |
500) | LWB Speckbuttéck |
| ...-buttéck M.: «Speckladen» (iron.) — dee Bal (Ball) as dee rengste Sp. |
501) | LWB spillen |
| ... Bourse — e spillt mat séngem Verméigen — auch iron.: du spills mat déngem Liewen — dat spillt keng |
502) | LWB Sproochgeléierten |
| ...-geléierten M.: «Sprachgelehrter» (meist iron.) — dat wor e grousse Sp.; |
503) | LWB Sproochmates |
| ...mates M.: 1) «Linguist» (wohlwollend iron.) — cf. -geléierten; 2) «Vielsprecher |
504) | LWB staark, starek |
| ... st. Säit — e staarken Éisser — in einem iron. Lied von Poutty Stein: st. am Soff ma soss nët |
505) | LWB Staatsbiirger |
| ...-biirger M.: «Staatsbürger» (oft iron.); |
506) | LWB Stéck |
| ...) — den Teller as a Stécker gefuer — iron. beim Zerbrechen von Glas, Porzellan: d'Stécker si ganz bliwwen, |
| ... lo gët et e Stéck (wenn viele mithelfen, auch iron.); b. in der Redewendung: an engem St. |
507) | LWB Sténk |
| ... Sténk F. — in der iron. lok. Ra.: dat as fir der Schäiss déi néideg |
508) | LWB Stir, Stiren |
| ...Stirne» — eng héich St. (hohe Stirn, auch iron. bei Haarschwund) — eng St. bis an d'Akaul |
509) | LWB Stot |
| ... däi St.! (kümmere dich um deine Angelegenheiten) — iron.: mir haten haut e rouege St. (ein Ehepartner |
510) | LWB stoussen |
| ... Tonfall sprechen, fremde Wörter und Wendungen gebrauchen» (oft iron.) — e stéisst sech un d'Franséischt — |
511) | LWB stréilen |
| ...(auch refl.) «strählen, kämmen» (spaßh. oder iron. für Menschen) — d'Päerd, den Hond st. — (sech) |
| ... — cf. sträichelen sub 2); 3) (iron.) «prügeln» — ee mam Martini, mat der |
512) | LWB stréimen |
| ... «strömen» — d'Leit komme gestréimt — iron.: wuer stréims de? — cf. strummen. |
513) | LWB Strempel, Strëmpel |
| ...Schenkel, Bein» (Geflügel, Frosch, Hase, auch beim Schinken, iron. auf Menschen übtr.) — Strempelen ewéi Stréckeisen (dünne |
514) | LWB Stuel |
| ... séng Béischte woren de St. vum ganze Maart — iron. (Echt.): ma dou bas mer de Stoal voan äm |
515) | LWB Zürpris |
| ... (gefühlsbetont) — dat war (gët) eng S. — iron.: dat war eng schéi S.! |
516) | LWB Tabernakel |
| ...) «kleiner Schrank, z. B. Hausbar» — iron.: wat hues de da Gutts am T.? |
517) | LWB titeléieren, tëteléieren |
| ... trans. Verb.: «titulieren, anreden» (oft iron. oder pej.) — wéi tituléiers du mech? — |
518) | LWB Tornëschter, Tornëster |
| ...(er ist bucklig); 2) «Schulranzen» (oft iron.). |
519) | LWB Trap |
| ... Lanter (Luucht — s. d. sub 1) derbäi (iron.: ich mache es dir sehr bequem) — e läit |
520) | LWB Träipebritt |
| ...-britt F.: «Blutwurstbrühe» — iron.: klor wéi T.; |
521) | LWB tréiesch |
| ... tréiesch (lok.: tréiersch, tréisch, Echt. iron.: trääsch) Adj.: «trierisch» — |
| ... dafür auch: Aaschkichelchen — cf. Kichelchen) — Echt. iron.: trääsch Fransisch (cf. Heckefranséisch) — en tréiesche, tréiersche |
522) | LWB Tourist |
| ... et si vill Touristen an der Stad — spöttisch, iron.: wat kënnt dann do fir en T.? — |
523) | LWB tuschéieren |
| ... goen); 3) «rühren» — dazu (auch iron.): |
524) | LWB Uerges |
| ... — 't as jo näischt U.! — (iron. bei einer Geringfügigkeit): wat eppes U.! 2) « |
525) | LWB Uess |
| ... Ochs) — e Kapp wéi en (nidderlänneschen) U. — iron.: dat gesäit ee schon um U., datt Kappaarbecht |
526) | LWB ufänken |
| ... (wer hat [den Streit] begonnen?) — iron.: dat fänkt jo gutt un! — fänk dach nët |
527) | LWB uriichten |
| ... — wat hues du dann nees do ugeriicht? — iron.: do hues d' eppes Propperes ugeriicht! — cf. |
528) | LWB usträichen |
| ... — hien huet den Artikel rout ugestrach; 3) (iron.) «malen»; |
529) | LWB waarden |
| ... — waart, ech kommen der hëllefen! (eigtl., auch iron. und drohend) — drohend: waart, wann ech dech ze pake |
| ... dech freet, bis Päipelneijooschdag, bis d'Schleke bëselen — iron. zu jem., der hingefallen ist: waart, ech rafen dech |
| ... soll oprafen (kommen), da waarts de nach laang — iron.: mir hun nach grad op dech gewaart — dorop |
| ... hie soll kommen, da waarts de nach laang — iron.: wann s de waarts, dann hun ech gutt Zäit, |
530) | LWB Waartfrächen |
| ... Waartfrächen F.: «Hebamme» (meist iron. — Wb.06) — cf. Hiefann. |
531) | LWB Vakanz(e)wieder |
| ... «gutes, herrliches (Ferien-) Wetter» (auch iron. für das Gegenteil). |
532) | LWB Walried |
| ...-ried F.: «Wahlrede» — iron.: häls d'eng W.? |
533) | LWB Wanter |
| ... oder Kälte mit [ins Haus] bringt) — iron.: aacht Méint W. a véier Méint schlecht Wieder (Keelt), |
534) | LWB wat, watt |
| ... w. méiche mer, wa mer dech nët hätten? (auch iron.) — w. kascht dat? — w. sin ech an |
535) | LWB wäert, wäärt |
| ...t as mir (mir as et) dat w. — iron.: en as w., wat de Geck fir e |
| ... w., wat de Geck fir e gët! — iron.: en as séng Suë w. (ein Unikum) — |
536) | LWB wäit |
| ... nët méi schéissen, 't as ze w. — iron.: 't as nach w. bis laang (nach laang |
| ... huet et w. bruecht (hat es weit gebracht, auch iron.: ist weit heruntergekommen) — sou w. reechen ech nët |
| ... (dafür auch region.: w. aus, wäitläfeg) — iron.: wann s de dech esou ulees, da kënns (leefs) |
537) | LWB wëllen |
| ... huet nët wollt — wëll emol eng Kéier! — iron., auch drohend: wann ech jo wëllt! Antwort: da |
538) | LWB wëllkëmm, -komm |
| ... Iech? — ee w. heeschen — w. sin — iron.: w. sin wéi d'Sau am Juddenhaus — du |
539) | LWB Vëteran |
| .../ra:n) M.: «Veteran» (oft iron.). |
540) | LWB wëtzeg, -ig |
| ... Adj.: 1) «klug» — iron.: bas du awer w.! — wat eng W. |
541) | LWB Wierkstéck |
| ... Flachsfasern) — e Batz W. — mëll wéi W. (iron.: hart und strohig) — et schmëlzt wéi e |
542) | LWB Wiirmchen, Wiermchen |
| ... (z. B. Mutter zum Kind) — unter Erwachsenen oft iron. gesagt: du aarme W., du dees mer leed — |
543) | LWB Wippchen |
| ... Wirschtchen sub 2); 3) «Ordensband» (iron., spaßh.) — e W. am Knapplach; 4) |
544) | LWB Visioun |
| ... Visioun F.: «Vision» (meist iron.). |
545) | LWB Wollkapp |
| ...: 1) «Wuschelkopf»; 2) (iron.) «Kahlkopf»; |
546) | LWB Wonnerdéier |
| ...-déier N.: «Genie, Wunderkind» (iron.) — hien hält sech fir e W.; |
547) | LWB wonneren |
| ...in Erstaunen setzen» — dat wonnert mech! — iron.: et hätt mech och gewonnert! 2) refl. |
548) | LWB Wonsch |
| ... Wéinsch, Weensch) M.: «Wunsch» — iron.: soss hues de kee W.? — hues de |
| ... de soss kee W.? — op W. — iron.: 't gong wéi op Wonsch — cf. |
549) | LWB Wou(e)récht |
| ... d'emol eng W. gesot, wann eng Kéier — iron.: du hues eng grouss W. gesot (Banalität) — |
550) | LWB wuel |
| ... 't as (och nach) w. derwäert (bitte!) — iron.: 't as nach w. derwäert ('t as |
551) | LWB zappen |
| ... gët rëm engt (scil.: Kand) gezoppt — iron. beim Fischen, wenn nichts gefangen wird: hien zappt de Wurem |
552) | LWB ze, zou, zu |
| ... du bas nach gutt fir Dill ze droen — iron: du bas nach gutt fir d'Rei voll ze maachen |
553) | LWB Zeremonispaltong |
| ... (Ton: 3) M.: «Zeremonienmeister» (auch iron.). |
554) | LWB Zeremoniell |
| ...Zeremoniell» — den Z. bei enger Festlechkeet — iron.: deen do kennt den Z. nach nët (kennt |
555) | LWB Zerwant |
| ... da maach déng Z.! — engem Zerwante maachen (iron.: abkanzeln, ausschelten) — looss all Zerwanten a so wat |
556) | LWB zerwéieren |
| ... hatt wor op der Hochzäit fir ze z. — iron.: den Här léisst sech z. — Aufforderung zum |
557) | LWB Zopp |
| ... (gliddeg) giess, wéi se gekacht gët — spaßh., iron.: Kanner, iesst Z., sot d'Mamm, d'Z. |
558) | LWB Zuuchthaus |
| ...sub 2); 2) «Besserungsanstalt für Jugendliche» (iron. — lok.) — dafür auch: Winnschoul; |