1) | WLM Aulegeschir |
| ... Aulegeschir n., Töpferware, lat. aula, sp. olla, Topf. |
2) | WLM Bauch |
| ... Wäsche mit Lauge, armor. bugad, Grimm: bauche, fr. buée, buanderie, sp. bugada. |
3) | WLM kapott |
| ... erst seit 17. Jahrh., fr. capot, E. kapot, sp. capote. |
4) | WLM Madrill |
| ... f., Bohle, Brett; fr. madrier; sp. maderillo von madera, Holz; it. madrile. |
5) | WLM Pötz |
| ... m., Brunnen; Siebb. Pätz, it. pozzo, fr. puits, sp. pozo, lat. puteus. ' |
6) | WLM pannen |
| ... dh. es wird nicht sein Vorteil sein. — èppes ewèch p., etwas mit Appetit verzehren. |
7) | WLM patz |
| ... et patz hun, in gedrückten Verhältnissen leben. — ê p. hâlen, j. den Brotkorb hochhalten. |
8) | WLM Štuff |
| ... hol. stoof, engl. stove, Stuben(ofen), it. stufa, fr. étuve, sp. estufa. — deⁱ bèsser Š., das Empfangszimmer. |
9) | LWB Anhales |
| ... ihre Verstecke bezogen haben — A. spillen (= Stoppes, Stöppches sp.); 2) «das Vertüfteln, die Geheimniskrämerei» — |
10) | LWB Hääschpelt, Heeschpelt |
| ... Hääschpelt, Heeschpelt (-sp-) ON.: «Heispelt» — |
11) | LWB Inspekter |
| ... Inspekter (-sp-, -Sp-) M.: |
| ... Inspekter (-sp-, -Sp-) M.: «Inspektor, im bes.: |
12) | LWB Këddel, Këttel |
| ... (cf. Rhein. Wb. Wortkarte IV/7, Sp. 119/120); 4) bisw.: «Juckreiz |
13) | LWB Kier(e)ner |
| ... Rhein. Wb. IV, 1269 und KRAUSS, Wb. der nordsbbg. Handwerkssprachen Sp. 509), Wb. 06 deutet: «eigtl. Kernbohrer». |
14) | LWB Päinetsch |
| ...: 1) «Spinat» (Spinacia oleracea und Sp. glabra) — éiwege P. (Garten-Ampfer — Rumex |
15) | LWB Rhäindauf |
| ...-dauf F.: «kleine Möwe» (sp.?); |
16) | LWB Sandpipert |
| ... M.: 1) «kleiner Vogel» (sp. ? ) ; 2) «Person mit kurzen, dünnen |
17) | LWB Säm, Seem, Seim, Sim |
| ... Hahnenfuß — D); 2) «Laichkraut» (Potamogeton sp.); 3) «bärtige Wasseralge» (z. B. |
18) | LWB Schadeckerchen |
| ... Schadeckerchen F.: «Grasmücke (sp.), Dorngrasmücke» — cf. Grograatsch. |
19) | LWB Scharnéck(el) |
| ... Scharnéck(el) M.: «Alant» (Inula sp. — bes. für Inula conyza = Dürrwurz — bei |
20) | LWB Schäerzebaierchen |
| ... M.: 1) «Baumläufer» (Certhia sp.) — dafür auch: Mauerläfer; 2) «Kleiber» |
21) | LWB Schäissméck |
| ... (Eristalis tenax); 2) «Schmeißfliege» (Califora sp.); |
22) | LWB Schelleblumm |
| ...-blumm F.: «Glockenblume» (Campanula sp.); |
23) | LWB Schläich |
| ...Schläich II F.: «Zweizahn» (Bidens sp.) — dafür auch: Féinilchen, Fiederlichen, Fodärchen, Fodillchen, Quaken, Stréipatsch. |
24) | LWB Schlësselblumm |
| ... F.: 1) «Schlüsselblume» (Primula sp.) — dafür auch: Guckucksblumm, Dillemännchen; 2) «Knabenkraut |
| ... auch: Guckucksblumm, Dillemännchen; 2) «Knabenkraut» (Orchis sp. — bes. das kleine oder gemeine Knabenkraut — Orchis morio) |
| ... blo Sch., wëll Sch. «Lungenkraut» (Pulmonaria sp.) — dafür auch: wëll Guckucksblumm, Longekraut; |
25) | LWB Schmalzkraut |
| ...-kräitchen N.: «Milzkraut» (Chrysosplenium sp.); |
26) | LWB Schmiirwel Schmierwel |
| ... Schmierwel F.: 1) «Motte» (sp.); 2) «kleines Insekt»; 3) |
27) | LWB Schmotz |
| ... a. «Staub- oder Flugbrand» (Ustilago sp.); b. «Schmierbrand oder Stinkbrand» (Tilletia |
| ...); b. «Schmierbrand oder Stinkbrand» (Tilletia sp.) — cf. Brandschaz. |
28) | LWB Schnéihong |
| ...-hong N.: «Schneehuhn» (Lagopus sp.); |
29) | LWB Schuefgras |
| ...-gras N.: «Schachtelhalm» (Equisetum sp.); |
30) | LWB Schwéiermammszongen |
| ...mammszongen Pl. F.: «Bogenhanf» (Sansevieria sp.); |
31) | LWB Schwéngskraut |
| ...-kraitchen N.: «Bingelkraut» (Mercurialis sp.) — cf. Schësserkraut; |
32) | LWB Séisslek |
| ...Séisslek II M.: «Wiesenbocksbart» (Tragopogon sp. — von Kindern zum Essen gesucht — C). |
33) | LWB Sennesblieder |
| ...Sennesblieder N. Pl.: «Sennesblätter» (Cassia sp.) — dafür auch: Zënneblieder. |
34) | LWB Spaass |
| ... «Spaß, Vergnügen, Scherz» — d'Kanner hun hire Sp. am Schnéi — si hate vill Sp. op der Hochzäit |
| ...Kanner hun hire Sp. am Schnéi — si hate vill Sp. op der Hochzäit (gehat) — si haten hire Sp. mat |
| ... vill Sp. op der Hochzäit (gehat) — si haten hire Sp. mat him — esou e Sp. verbidden ech |
| ... haten hire Sp. mat him — esou e Sp. verbidden ech mer — lo as de Sp. um Enn! |
| ... esou e Sp. verbidden ech mer — lo as de Sp. um Enn! — Echt.: lo hoat de Sp. |
| ... Sp. um Enn! — Echt.: lo hoat de Sp. gedoun! — looss em dach säi Sp.! — hien |
| ... lo hoat de Sp. gedoun! — looss em dach säi Sp.! — hien hätt nawell Sp. un deem Meedchen |
| ... looss em dach säi Sp.! — hien hätt nawell Sp. un deem Meedchen (er fände schon Gefallen an dem |
| ...(er fände schon Gefallen an dem Mädchen) — hatt huet Sp. mat de Jongen — ech hätt nawell Sp. un esou |
| ... hatt huet Sp. mat de Jongen — ech hätt nawell Sp. un esou engem Haus — hien huet Sp. mam Rechnen |
| ... hätt nawell Sp. un esou engem Haus — hien huet Sp. mam Rechnen — ech hätt Sp. fir matzegoen — |
| ... Haus — hien huet Sp. mam Rechnen — ech hätt Sp. fir matzegoen — lok. Redingen: sou e Sp. kann |
| ... hätt Sp. fir matzegoen — lok. Redingen: sou e Sp. kann nët gedaueren — Echt.: en hoat Sp. |
| ... Sp. kann nët gedaueren — Echt.: en hoat Sp. an Eescht an äm Sekelchen (cf. Kräischen sub |
| ... äm Sekelchen (cf. Kräischen sub 1) — aus Sp. gët Eescht — jidderengem säi Sp.! — ech hun |
| ...sub 1) — aus Sp. gët Eescht — jidderengem säi Sp.! — ech hun et gemaacht aus Sp. (Freude) |
| ... jidderengem säi Sp.! — ech hun et gemaacht aus Sp. (Freude) un der Saach — dat gët dech en |
| ...(Freude) un der Saach — dat gët dech en deiere Sp.! — dat as kee klenge Sp.! spaßh. |
| ... dech en deiere Sp.! — dat as kee klenge Sp.! spaßh. Zus.: wann en Iesel an der |
| ... Iesel an der Wéi läit — 't as e Sp. wéi en aneren — am (fir) Sp. (nicht im |
| ...t as e Sp. wéi en aneren — am (fir) Sp. (nicht im Ernst) — ech hun et nëmmen am |
| ...(nicht im Ernst) — ech hun et nëmmen am (fir) Sp. gesot, ech hun nëmme Sp. gemaacht (es nicht ernst |
| ... hun et nëmmen am (fir) Sp. gesot, ech hun nëmme Sp. gemaacht (es nicht ernst gemeint, auch entschuldigend) — et |
| ... nicht ernst gemeint, auch entschuldigend) — et wor nëmme fir Sp. (beim Spiel, nur ein Versuch) — wann s de |
| ...(beim Spiel, nur ein Versuch) — wann s de kee Sp. verstees (verdréis), da géi heem — Echt.: wee |
| ... (verdréis), da géi heem — Echt.: wee kee Sp. verstät, bleif voan de Leiden ewech — aa, dofir geet |
| ... bleif voan de Leiden ewech — aa, dofir geet de Sp.! — ech hun dem (deem) Sp. (Spiel) elo |
| ... dofir geet de Sp.! — ech hun dem (deem) Sp. (Spiel) elo laang genuch nogekuckt — ech hun dem |
| ... (Spiel) elo laang genuch nogekuckt — ech hun dem Sp. nët getraut — elo héiert de Sp. op! — dat |
| ... ech hun dem Sp. nët getraut — elo héiert de Sp. op! — dat as Sp.! (das wäre gelacht!) |
| ... getraut — elo héiert de Sp. op! — dat as Sp.! (das wäre gelacht!) — ech wäerd der dee |
| ...! (das wäre gelacht!) — ech wäerd der dee Sp. verdreiwen! — ech fäerten, ech kréien den Zuch nët méi, |
| ... den Zuch nët méi, Antwort: och, dat wir (as) Sp.! (das wäre gelacht) — Sp. muss sin, sot |
| ... dat wir (as) Sp.! (das wäre gelacht) — Sp. muss sin, sot de Bauer, du huet en d'Fra |
35) | LWB spaasseg, -ig |
| ...Adj./Adv.: «spassig, spaßhaft» — eng sp. Gesellschaft — sp. Manéieren — eng sp. Geschicht — e |
| ...: «spassig, spaßhaft» — eng sp. Gesellschaft — sp. Manéieren — eng sp. Geschicht — e spaassege Mënsch — |
| ...» — eng sp. Gesellschaft — sp. Manéieren — eng sp. Geschicht — e spaassege Mënsch — d'Meedchen as nawell |
| ... Geschicht — e spaassege Mënsch — d'Meedchen as nawell sp. — 't war sp. gemengt — dat do as |
| ... — d'Meedchen as nawell sp. — 't war sp. gemengt — dat do as nët sp. (nicht zum |
| ... 't war sp. gemengt — dat do as nët sp. (nicht zum Lachen) — 't as mer nët |
| ... (nicht zum Lachen) — 't as mer nët sp. opgeluegt — d'Saach gesäit sech sp. un, awer . |
| ... as mer nët sp. opgeluegt — d'Saach gesäit sech sp. un, awer . . . — substantiv.: mir |
| ... . . — substantiv.: mir as haut eng Sp. passéiert — eppes méi Spaasseges kanns de der nët denken. |
36) | LWB spaassen |
| ... «spassen» — 't as nët fir ze sp.! — domat as nët ze sp.! — hien |
| ... nët fir ze sp.! — domat as nët ze sp.! — hien huet nët laang gespaasst an huet mat |
37) | LWB spachtelen |
| ... Verb.: «spachteln» — eng Dir, eng Mauer sp. — dazu Verbadj.: |
38) | LWB Spadséiergank |
| ...: «Spaziergang» — 't as nëmmen e Sp. bis dohin; |
39) | LWB Spadséierwee |
| ...wee M.: «Spazierweg» — e schéine Sp. |
40) | LWB spadséieren |
| ... spadséieren intr. Verb.: «spazieren» — sp. goen, fueren — mir gin e bësselche sp. — e |
| ...» — sp. goen, fueren — mir gin e bësselche sp. — e koum esou lues dohier (ge-)spadséiert — |
| ... lues dohier (ge-)spadséiert — d'Kanner gin haut sp. (machen einen Schulausflug) — Kinderlied: mir gi sp., |
| ... haut sp. (machen einen Schulausflug) — Kinderlied: mir gi sp., déi aner musse léieren — Kinderspiel «Spazierengehen |
| ... wa wutsch — den Efalt, de Boz, säin domme Mond sp. féieren (Müßiggang treiben) — lo spadséiert dat aalt Geméch |
41) | LWB Spal |
| ... und F.: 1) «Spalt» — e Sp. wéi méng Hand esou breet — an enger Sp. vum |
| ... e Sp. wéi méng Hand esou breet — an enger Sp. vum Fiels — kéier de Sp. méi zu dir! |
| ... breet — an enger Sp. vum Fiels — kéier de Sp. méi zu dir! (beim Holzspalten) — cf. Splack, Spléck; |
42) | LWB Spalaax |
| ... auch: Spondaax — die Stekerësser bedienten sich der Sp. um das Eichenholz der Rebpfähle zu spalten) — cf. |
43) | LWB Spaléier |
| ...Spaléier M.: «Spalier» — si stonge Sp. — dazu: |
44) | LWB spalen |
| ... spaalt (Hufkrankheit) — ech ka mech nët an zwee sp. — Verbadj.: |
45) | LWB gespaalt |
| ... «der Länge nach teilen» — e Stéck Land sp. — cf. räissen sub 1)b., splécken, drimmen. |
46) | LWB Span |
| ...» (gespreizte Hand, etwa 18—20 cm) — eng duebel Sp. |
47) | LWB spanelaang |
| ... spanelaang Adj.: «spannenlang» — eng sp. Käerz. |
48) | LWB spanewäit |
| ...spanewäit Adj.: «spannenweit» — d'Maul sp. oprappen. |
49) | LWB spanen |
| ... «spannen» — e Gewier, eng Fal, eng Fieder sp. — e Stéck Eisen an de Schraufstack sp. — e |
| ... eng Fieder sp. — e Stéck Eisen an de Schraufstack sp. — e Stéck Duch iwwer eppes sp. — en huet |
| ... an de Schraufstack sp. — e Stéck Duch iwwer eppes sp. — en huet d'Häerz gespaant (cf. Häerzgespan[n] |
| ... (cf. spären sub 1) — sech hannert ee sp. (jem. zu einer Arbeit antreiben) — wann dee sech |
50) | LWB Spann |
| ...II F.: «Spinne» — eng déck, gëfteg Sp. — eng Sp. mat Getten (dicke Spinne) — e |
| ... «Spinne» — eng déck, gëfteg Sp. — eng Sp. mat Getten (dicke Spinne) — e mécht e Gesiicht |
| ... Spann (böses Gesicht) — e kuckt dran wéi eng Sp. — en as béis (rosen) ewéi eng Sp. (cf. |
| ... wéi eng Sp. — en as béis (rosen) ewéi eng Sp. (cf. spannebéis) — Volksglaube: wann een |
| ... spannebéis) — Volksglaube: wann een owes eng Sp. gesäit, dat bréngt Gléck; |
51) | LWB spannebéis |
| ... dafür auch: spanterbéis — du gouf en der jo sou sp. — cf. Spann II. |
52) | LWB spannen |
| ... «mit Genuß essen» — kuck wéi se dat sp.! — si hun et ewech gesponnen ewéi Zocker. |
53) | LWB Spärgel |
| ... Spärech) M.: «Spargel» (Asparagus) — Sp. a Spinat as Räicherleitskascht (C). |
54) | LWB Sporréck |
| ...Schössling am Rebstock mit drei Augen» (aus dem Sp. wird im kommenden Jahr ein Bügling gemacht) — cf. |
55) | LWB Spass |
| ... — Ra.: wou näischt as, do brennt de Sp. (wo nichts ist, ist nichts zu holen) — cf. |
| ... a. «Holzspan, Kien» — ech hu kee Sp. Holz an der Kichen (klagt die Köchin) — si |
| ... der Kichen (klagt die Köchin) — si hu kee Sp. Holz méi am Haus (kein Holz mehr zur Feuerung); |
56) | LWB Spatz |
| ... Grovull, Kiirchevillchen, lok. Schengen: Spaz F. — klenge Sp. (Feldspatz — Passer montanus) — frech wéi e Sp. |
| ... Sp. (Feldspatz — Passer montanus) — frech wéi e Sp. — du freche Sp.! (du frecher Mensch!) — |
| ... Passer montanus) — frech wéi e Sp. — du freche Sp.! (du frecher Mensch!) — d'Spatze päifen et |
57) | LWB Spatz |
| ... — nur in der Stellenbez. in Wasserbillig: op der Sp. (Zusammenfluß von Mosel und Sauer — cf. Spass |
58) | LWB spatz |
| ... Tur (Turm) — e spatzt (spatzegt) Messer — eng sp. Fläsch (Dreiviertelliter-Weinflasche im Ggs. zur Literflasche) — |
| ... Huewer (Hafersorte) — spatze Kabes (Spitzkohl) — eppes sp. schläifen, maachen — sp. wéi eng Sëll (Ahle) — |
| ... spatze Kabes (Spitzkohl) — eppes sp. schläifen, maachen — sp. wéi eng Sëll (Ahle) — e spatze Kënn — |
| ...(Ahle) — e spatze Kënn — en huet esou eng sp. Nues, e kënnt engem e Schwier an der Aaaschfuer oppicken |
| ...mager, elend, kränklich» (cf. spizeg) — e gesäit sp. eraus — en as al sp. gin no där Kränkt |
| ... spizeg) — e gesäit sp. eraus — en as al sp. gin no där Kränkt — e gët all Dag méi |
| ... gin no där Kränkt — e gët all Dag méi sp. — en as esou sp., e muss dräimol goë |
| ... e gët all Dag méi sp. — en as esou sp., e muss dräimol goë fir (eng Kéier) Schiet ze |
| ... Schiet ze maachen (sehr mager) — en as esou sp., dee kënnt e Guckuck an enger Tas ausbréiden |
59) | LWB Spatzen |
| ... (spöttisch); 3) «beißend, scharf» — eng sp. Zong, Ried — eng sp. Fieder — en as sp. |
| ...beißend, scharf» — eng sp. Zong, Ried — eng sp. Fieder — en as sp. opgeluegt; 4) «scharf, |
| ... sp. Zong, Ried — eng sp. Fieder — en as sp. opgeluegt; 4) «scharf, kalt» (von der |
| ... ges.) — e spatze Wand — et as al sp. dobaussen (sehr kalt); 5) «selten» — |
| ... kalt); 5) «selten» — d'Wuere gi sp.; 6) «gedrückt, knapp» — et sp. |
| ... sp.; 6) «gedrückt, knapp» — et sp. hun (in gedrückten Verhältnissen sein) — ee sp. halen |
| ... et sp. hun (in gedrückten Verhältnissen sein) — ee sp. halen (kurz halten) — 't as déi Kéier |
| ... halen (kurz halten) — 't as déi Kéier sp. opgaangen (knapp); |
60) | LWB Spatzendreck |
| ...Spatzendreck M. — in der Ra.: frech wéi Sp. — cf. Gaassendreck. |
61) | LWB spauderen, spauderzen |
| ... — übtr.: wat hues du nach näs ze sp.? (geifern). |
62) | LWB Spaut |
| ... M.: «Speichel» — ech hat kee Sp. méi am Monn — maach e bëssche Sp. drop, Sp. |
| ... hat kee Sp. méi am Monn — maach e bëssche Sp. drop, Sp. op de Bobbo (sagt man zu einem |
| ... Sp. méi am Monn — maach e bëssche Sp. drop, Sp. op de Bobbo (sagt man zu einem Kind, das |
| ... das sich ein wenig verletzt hat und klagt), denn: de Sp. as heelsem — dat do as (e) Sp. dergéint |
| ... denn: de Sp. as heelsem — dat do as (e) Sp. dergéint (gar nicht zu vergleichen) — en as kee |
| ... dergéint (gar nicht zu vergleichen) — en as kee Sp. wäert (taugt nichts) — et geet wéi mat Sp. |
| ... Sp. wäert (taugt nichts) — et geet wéi mat Sp. (reibungslos) — dat as Sp. fir mech (kümmert |
| ... et geet wéi mat Sp. (reibungslos) — dat as Sp. fir mech (kümmert mich nicht) — weil das Garn |
| ... dem Spinnen manchmal recht klebrig war, wurde es aus dem Sp. gewäsch (Müller, Werdegang des Leinens). |
63) | LWB Spaweck |
| ... Spawett, Spoweck) M.: «Spinngewebe» — (frësche) Sp. gouf fréier op d'Wonn geluegt, fir d'Blutt ze |
| ... helen — dat Kleed, d'Gezei as esou dënn ewéi Sp., 't as eppes wéi Sp. (sehr dünn) |
| ... esou dënn ewéi Sp., 't as eppes wéi Sp. (sehr dünn) — lo kréie mer d'Spawecker aus |
64) | LWB späächeleg, speecheleg, speecheg, -ig |
| ...Adj.: «sommersprossig» — e späächelegt Gesiicht — sp. Hänn, Ärem. |
65) | LWB späerksen |
| ... intr. Verb.: «sparen» — d'Hénger sp. elo mat den Äer (die Hühner legen nicht mehr |
| ... Echt.: wann d'Héiner voan de Bänn freessen, da sp. se mat den Aier. |
66) | LWB späerlech, spierlech, -ich |
| ... selten» — an deem dréchene Summer wor d'Waasser sp. gin — d'Äer sin de Moment sp. |
| ... d'Waasser sp. gin — d'Äer sin de Moment sp. |
67) | LWB Späicher |
| ... irdenen Töpferwaren und Korbmöbel) — als attrib. Adj.: (vu) Sp. — e Sp. Krou (Tonkrug aus Speicher) — e |
| ... Korbmöbel) — als attrib. Adj.: (vu) Sp. — e Sp. Krou (Tonkrug aus Speicher) — e Sp. Kliefchen |
| ... — e Sp. Krou (Tonkrug aus Speicher) — e Sp. Kliefchen (irdene Pfeife aus Speicher) — Ra.: Féiss |
| ...(irdene Pfeife aus Speicher) — Ra.: Féiss wéi de Sp. Néckelchen (sehr große Füße) — Kinderreime: Sp., Sp. |
| ... wéi de Sp. Néckelchen (sehr große Füße) — Kinderreime: Sp., Sp., du groussen Tur / vill Späicher |
| ... Sp. Néckelchen (sehr große Füße) — Kinderreime: Sp., Sp., du groussen Tur / vill Späicher (s. |
| ... wéineg Wäin / der Däiwel mag (soll) Paschtouer zu Sp. säin — Sp. huet en héijen Tur / wéineg |
| .../ der Däiwel mag (soll) Paschtouer zu Sp. säin — Sp. huet en héijen Tur / wéineg Weess a wéineg |
68) | LWB Späicher |
| ... Späicher für Dachboden) — an elo séier (huerteg) de Sp. aus! (schlafen gehen) — spaßh.: lo geet et |
| ... la Trap aus! (schlafen) — op de (den ieweschte) Sp. as d'Fruucht geluegt gi, fir ze dréchnen — |
69) | LWB Späicherliicht |
| ...-luke» — et as him e (eng, ent) Sp. opgaang (es ging ihm ein Licht auf) — cf. |
70) | LWB Späizmännchen |
| ...» — spaßh. beim Erbrechen: 't as e Sp.; b. «Art Zündhölzchen, das eine starke, helle |
71) | LWB späizen |
| ... oder: as schon hallef geschafft — e geet dohier sp. (er lungert herum, ohne zu arbeiten) — Blutt sp. |
| ... sp. (er lungert herum, ohne zu arbeiten) — Blutt sp. (Blut auswerfen) — Gëft a Gal sp. (sehr |
| ... — Blutt sp. (Blut auswerfen) — Gëft a Gal sp. (sehr aufgebracht sein) — Dalere, Piese sp. (vor |
| ... a Gal sp. (sehr aufgebracht sein) — Dalere, Piese sp. (vor Durst vergehen) — späiz emol! (zu jem. |
| ... — hien huet mech gespaut — hien huet gutt Téin sp., déi aner maachen d'Aarbecht — engem an d' |
| ... déi aner maachen d'Aarbecht — engem an d'Gesiicht sp. (verachten) — virun ee sp. (jem. verachten) — |
| ... engem an d'Gesiicht sp. (verachten) — virun ee sp. (jem. verachten) — du späiz em an d'Gesiicht, |
| ... op de (den egene) Kënn gespaut — Verachtung: ech sp. der drop — ech géif nët drop sp. (nicht |
| ...Verachtung: ech sp. der drop — ech géif nët drop sp. (nicht ablehnen, nicht verschmähen) — et war grad wéi |
72) | LWB Späizert |
| ...1) «jem., der viel spuckt» — e Sp., awer kee Schaffert; 2) «Mine ohne Wirkung |
73) | LWB Spär |
| ... (Eisenbahn) — ech si gutt (nët gutt) duurch d'Sp. komm — ech kommen dech bei d'Sp. sichen |
| ... duurch d'Sp. komm — ech kommen dech bei d'Sp. sichen (abholen); 2) «Sperrvorrichtung am Erntewagen zum |
74) | LWB Spärnol |
| ... waren am Duchbam véier Lächer iwwert d'Kräiz gebuert; de Sp. huet ëmmer an engem vun dene Lächer gestach; |
75) | LWB späreg, -ig |
| ...dafür auch: gespäreg — de Schlässer mécht d'Dir erëm sp. |
76) | LWB spären |
| ... as de Maart gespaart — de Kont op der Bank sp. — de Palto späert iwwer d'Schëlleren (an de Schëlleren) |
| ... soll een d'Mais (d'Kaz) nët bei de Speck sp.; 3) «bremsen» (z. B. mit |
77) | LWB Speck |
| ... 1) «Speck» — fette, grénge, gedréchente, gereecherte Sp. — moëre, duerchwuessene Sp. (Magerspeck, Speck mit Fleischstreifen) — |
| ...» — fette, grénge, gedréchente, gereecherte Sp. — moëre, duerchwuessene Sp. (Magerspeck, Speck mit Fleischstreifen) — klore, pure Sp. — |
| ... duerchwuessene Sp. (Magerspeck, Speck mit Fleischstreifen) — klore, pure Sp. — eng Säit Sp. — e Stéck Sp. — Sp. |
| ... Speck mit Fleischstreifen) — klore, pure Sp. — eng Säit Sp. — e Stéck Sp. — Sp. an d'Pan schneiden, |
| ... klore, pure Sp. — eng Säit Sp. — e Stéck Sp. — Sp. an d'Pan schneiden, fir auszeloossen, fir ze |
| ... Sp. — eng Säit Sp. — e Stéck Sp. — Sp. an d'Pan schneiden, fir auszeloossen, fir ze gräwen — |
| ... d'Pan schneiden, fir auszeloossen, fir ze gräwen — de Sp. schmaacht nom Damp — de Sp. greezt, as ranzeg — |
| ... ze gräwen — de Sp. schmaacht nom Damp — de Sp. greezt, as ranzeg — d'Schwäin hat eng Hand héich |
| ... greezt, as ranzeg — d'Schwäin hat eng Hand héich Sp. — deen huet Sp. op de Rëpper — Ierbësse mat |
| ... d'Schwäin hat eng Hand héich Sp. — deen huet Sp. op de Rëpper — Ierbësse mat Speck, Äer mat Sp. |
| ... Sp. op de Rëpper — Ierbësse mat Speck, Äer mat Sp. (an Ham) — Volksmed.: Sp. gët op d' |
| ... Speck, Äer mat Sp. (an Ham) — Volksmed.: Sp. gët op d'Schwiere geluegt, fir ze zéien (cf. |
| ... zéien (cf. Speckschmotz) — e laacht wéi e Pond Sp. (übers ganze Gesicht) — Raa.: Sp. a Brout |
| ... e Pond Sp. (übers ganze Gesicht) — Raa.: Sp. a Brout schléit den Honger dout — vun anerleits Sp. |
| ... Sp. a Brout schléit den Honger dout — vun anerleits Sp. as gutt Gréiwe schneiden (cf. Lieder) — e stellt |
| ... (cf. Lieder) — e stellt sech wéi wann e Sp. feel hätt (wéi wann en op engem Speckkoup séiz — |
| ...: déi hätte mer, déi aner lackele (fänke) mer mat Sp. — im Heischelied «Léiwer Herrgottsblieschen»: gët |
| ... im Heischelied «Léiwer Herrgottsblieschen»: gët eis Sp. an Ierbëssen . . . — in der Redewendung: |
| ... an Ierbëssen . . . — in der Redewendung: Sp. a Seid (früher, kleiner (Dorf-)Kramladen mit einer |
| ... Haut» — pass op, d'Kaz hëlt der de Sp.! (wenn Kinder sich entblößen) — zu Kindern: ' |
| ... sich entblößen) — zu Kindern: 't weist een de Sp. nët! — neckend zum Kind: ech huelen der de |
| ... nët! — neckend zum Kind: ech huelen der de Sp.! — hatt weist säi ganze Sp. — do konns |
| ... huelen der de Sp.! — hatt weist säi ganze Sp. — do konns de Sp. gesinn, do wor Sp. feel! |
| ... — hatt weist säi ganze Sp. — do konns de Sp. gesinn, do wor Sp. feel! (am Strandbad, auch von |
| ... ganze Sp. — do konns de Sp. gesinn, do wor Sp. feel! (am Strandbad, auch von tief dekolletierten Damen gesagt) |
| ... von tief dekolletierten Damen gesagt) — e geet un de Sp. (sucht geschlechtlichen Verkehr); 3) Druckerspr.: « |
| ...: «Auffüllmaterial zwischen den Zeilen» — et as Sp. genuch dërtëschent, mer kënnen eng Zeil bäisetzen; 4) « |
78) | LWB Speckbuttéck |
| ...(iron.) — dee Bal (Ball) as dee rengste Sp. — cf. Speck sub 2; |
79) | LWB Speckhaischen |
| ...N.: «Speckkammer, Fleischkammer» — e sëtzt am Sp.; |
80) | LWB Speckkimmerchen |
| ... «Karzer» — pass op, du gës an d'Sp. gespaart! |
81) | LWB Speckkoup |
| ...: e géif nët fett a wann en op engem Sp. séiz — e schwätzt wéi wann (as wann) en op |
| ... — e schwätzt wéi wann (as wann) en op engem Sp. séiz (prahlt) — cf. Fettkoup, rieden; |
82) | LWB Specksäit |
| ...eine Seite Speck» — 't as efälleg d'Sp. nom Gréif ze geheien — dat as där Luusseger een, |
| ... där Luusseger een, e werft mat engem Gréif no der Sp.; |
83) | LWB Speckschmotz |
| ... der Räucherseite des Specks» — Volksmed. (Echt.): Sp. op en Doar am Fanger geloagt zéigt en an äner |
84) | LWB speckschwaart |
| ...Folkl.: Fettendonneschteg soll ee sech d'Gesiicht mat enger Sp. areiwen (C) — reif d'See mat enger Sp. |
| ... Sp. areiwen (C) — reif d'See mat enger Sp., da geet se besser duurch d'Holz; |
85) | LWB speckeg, -ig |
| ... 1) «speckig, fett» — en huet esou sp. Hänn, Ärem — hatt as e gutt Speckegt; 2) |
86) | LWB specken |
| ... Adj.: «aus, mit Speck» — eng sp. Schmier (Brotschnitte mit Speck) — spaßh.: d'sp. |
| ... sp. Schmier (Brotschnitte mit Speck) — spaßh.: d'sp. Tas (Mutterbrust) — specke Suelen (Kreppsohlen). |
87) | LWB spécken, spicken |
| ... trans. Verb.: «spicken» — e Brot sp. |
88) | LWB spëdéieren |
| ... versenden» — looss de Pak mat der éischter Post sp.! — dazu: |
89) | LWB spéideg, spiedeg, spuedeg |
| ... wann ech nach laang hei sëtzen, da gin ech nach sp. — cf. Spatt, wuedegrämmeg. |
90) | LWB Spëdol, Spidol |
| ...: 1) «Krankenhaus» — e läit am Sp. — drohend: mäi léiwe Jong, wann s de nach |
| ... wann s de nach e Wuert sees, erwächs d'am Sp.! — dafür auch: Klinik; 2) «Zivilhospiz |
| ... — mahnend: mäi léiwe Jong, du endegs nach am Sp. — cf. Rumm II sub b.; |
91) | LWB Spëdoolsfënster |
| ... ech haen dech, datt s de aacht Deeg zu enger Sp. erauskucks; |
92) | LWB Speis |
| ... Gemüse» (auch im Pl.: Speisen) — gréng Sp. (Grüngemüse) — dir Sp. (Dürrgemüse, Hülsenfrüchte) — im |
| ... Pl.: Speisen) — gréng Sp. (Grüngemüse) — dir Sp. (Dürrgemüse, Hülsenfrüchte) — im Heischelied: Biren a Bongen as |
| ...(Dürrgemüse, Hülsenfrüchte) — im Heischelied: Biren a Bongen as gutt Sp. — Kanner, iesst Sp. (Gemüse), mir bréngen d'Brout |
| ... Heischelied: Biren a Bongen as gutt Sp. — Kanner, iesst Sp. (Gemüse), mir bréngen d'Brout nët bäi! — |
| ... bäi! — Rätsel (MKr. Nr. 842): wat fir eng Sp. kann een nët iessen? (d'Kallekspeis — cf. sub |
| ...], auch als Bez. für diese Futterpflanzen) — d'Sp. fir d'Véi noneemaachen — war der an d'Sp. |
| ...Sp. fir d'Véi noneemaachen — war der an d'Sp.? (Runkelrüben harken); d. «Teil des Bannes |
| ...»; 2) «Mörtel» — moër, fett Sp. — d'Sp. as lieweg (stark wasserhaltig) — cf. |
| ...2) «Mörtel» — moër, fett Sp. — d'Sp. as lieweg (stark wasserhaltig) — cf. Mortjee, Kallekspeis; |
| ... cf. Mortjee, Kallekspeis; 3) — ee (e Pup) mat Sp. (Bauchwind u. Kot); |
93) | LWB speisen |
| ... gespeist (gut und viel gegessen) — mat den Engele sp. (zur Strafe fasten müssen) — cf. iessen, fidderen |
| ...(Neol.) trans.: «speisen» — e Fong sp. — wat fir Quelle sp. dee Basséng? — Zussetz. |
| ...speisen» — e Fong sp. — wat fir Quelle sp. dee Basséng? — Zussetz.: of-, verspeisen. |
94) | LWB Spéiss |
| ... Mitock éischter Klass, ongenéiert, affrantéiert an uerg, da's de Sp. vu Lëtzebuerg (P. Clemen); 3) «Spieß» |
95) | LWB Spéissbéch |
| ... 2) — Operette von Batty Weber: d'Wonner vu Sp. |
96) | LWB spéit |
| ... spéit (Steigerung: méi sp. — lok.: spikt, spitt) Adv./Adj. |
| ...: «spät» — Raa.: wien ze sp. kënnt, kritt de Wësch an d'Dëppen — besser sp. |
| ... sp. kënnt, kritt de Wësch an d'Dëppen — besser sp. wéi glat nët — du bas sp. un — si |
| ...Dëppen — besser sp. wéi glat nët — du bas sp. un — si woren owes sp. op — wéi sp. |
| ... nët — du bas sp. un — si woren owes sp. op — wéi sp. as et? — wéi sp. hu |
| ... sp. un — si woren owes sp. op — wéi sp. as et? — wéi sp. hu mer et? — et |
| ... owes sp. op — wéi sp. as et? — wéi sp. hu mer et? — et war gëscht sp. gin, haut |
| ... — wéi sp. hu mer et? — et war gëscht sp. gin, haut gët et nach méi sp. — komm eng |
| ... et war gëscht sp. gin, haut gët et nach méi sp. — komm eng hallef Stonn méi sp.! — sp. |
| ... et nach méi sp. — komm eng hallef Stonn méi sp.! — sp. opstoen — sp. am Summer — owes |
| ... sp. — komm eng hallef Stonn méi sp.! — sp. opstoen — sp. am Summer — owes sp. — ' |
| ... eng hallef Stonn méi sp.! — sp. opstoen — sp. am Summer — owes sp. — 't as e |
| ...! — sp. opstoen — sp. am Summer — owes sp. — 't as e spéit Jor — eng sp. |
| ... sp. — 't as e spéit Jor — eng sp. Zort Grompren, Äppel — sp. Äppel, Grompren, Huewer, Uebst — |
| ... e spéit Jor — eng sp. Zort Grompren, Äppel — sp. Äppel, Grompren, Huewer, Uebst — in Zussetz.: Spéithierscht, |
97) | LWB spéider |
| ... spidder) «später» (ein andermal) — mir schwätze sp. (nach) driwwer — looss (si) fir sp.! — sp. |
| ... — mir schwätze sp. (nach) driwwer — looss (si) fir sp.! — sp. gesäis d'eréischt an, datt ech recht |
| ... sp. (nach) driwwer — looss (si) fir sp.! — sp. gesäis d'eréischt an, datt ech recht hat — |
| ... datt ech recht hat — aber: e koum méi sp. — 't gouf méi sp., wéi mer geduecht |
| ...aber: e koum méi sp. — 't gouf méi sp., wéi mer geduecht haten. |
98) | LWB spëkeléieren, spëkuléieren |
| ... ech hu gläich an uecht geholl, datt hien no eppes sp. kéim — wat soll deen nëmmen hei ze sp. hun? |
| ... eppes sp. kéim — wat soll deen nëmmen hei ze sp. hun? 2) a. «spekulieren» (Börse) |
99) | LWB Spëkelatioun, Spëkulatioun |
| ... F.: «Spekulation» — eng Bauplaz op Sp. kafen. |
100) | LWB Spëktakel, Spëtakel |
| ...: «Lärm, Radau, Krach» — Raa.: Sp. as kee Bewäis — vill Sp. a wéineg Zäig — |
| ... — Raa.: Sp. as kee Bewäis — vill Sp. a wéineg Zäig — 't as e Sp., |
| ... vill Sp. a wéineg Zäig — 't as e Sp., 't mengt een et wir een an enger |
| ... egent Wuert nët (méi) — wat maachen déi uewenop e Sp. (Krach)! — Sp. schloen — si hun |
| ... maachen déi uewenop e Sp. (Krach)! — Sp. schloen — si hun alt nammel Sp. (Krach, Streit) |
| ... — Sp. schloen — si hun alt nammel Sp. (Krach, Streit) — an deem Haus as ëmmer Sp. |
| ... Sp. (Krach, Streit) — an deem Haus as ëmmer Sp. — cf. Kaméidi. |
101) | LWB spëktakelzeg, -ig, spëtakelzeg, -ig |
| ... «lärmend» — d'Kanner si mer eemol zevill sp. |
102) | LWB Spektif |
| ... 2) M. — in dem Ausdruck: eppes am Sp. hun (C: in Aussicht haben — frz. en perspective) |
103) | LWB gespellt |
| ...2) «essen» (lok.) — eng Ham sp. (einen Schinken bis auf die Knochen aufessen). |
104) | LWB Spendéierbox |
| ...Spendéierbox F. — in der Redewendung: d'Sp. unhun (spendieren); |
105) | LWB Spéngel |
| ... F.: 1) «Stecknadel» — eng Sp. an engem Fudder Hä sichen (etwas suchen, was nicht |
| ...3) «Anstecknadel» — wat hues du eng schéi Sp.! — d'Sp. droen (im Krieg 1940- |
| ... — wat hues du eng schéi Sp.! — d'Sp. droen (im Krieg 1940-45, das Abzeichen der |
106) | LWB Spéngeldéier |
| ...: «Nadelfäßchen» — im Kinderreim: Glis, Glas, Sp. (cf. sub gëllen) — cf. schanken; |
107) | LWB Spéngelschësser |
| ... a. «kleinlicher Mensch» — en Ierbëssenzieler a Sp.; b. «aufgeschossener Mensch» (von Kindern |
108) | LWB Spéngelskapp |
| ... 1) «Stecknadelkopf» — e kënnt iwwer kee Sp. ewech (über Kleinigkeiten) — ech géif kee Sp. derfir |
| ... kee Sp. ewech (über Kleinigkeiten) — ech géif kee Sp. derfir (gar nichts — Ga) — sou déck wéi |
| ... (gar nichts — Ga) — sou déck wéi e Sp.; 2) «Nelkenwurz» (Geum urbanum) — |
109) | LWB Spéngelskrich |
| ...-1945 verordnete Verbot des Tragens Luxemburger Nationalabzeichen verursachte den Sp., d. h. die Mitglieder der V.D.B. |
110) | LWB Spéngelssom |
| ...-som M. — im Aprilscherz: ee Sp. kafe schécken. |
111) | LWB Spënn |
| ... Spenn, Spéin) F.: «Muttermilch» — d'Sp. geet nët — verklaust Sp. (cf. verklaus[el]en) — Béier |
| ... «Muttermilch» — d'Sp. geet nët — verklaust Sp. (cf. verklaus[el]en) — Béier (Bier) mécht Sp. — |
| ... verklaust Sp. (cf. verklaus[el]en) — Béier (Bier) mécht Sp. — hausgemaachte Béier war dat bescht fir d'Sp. an |
| ... mécht Sp. — hausgemaachte Béier war dat bescht fir d'Sp. an de Gank ze kréien (C) — cf. verspéinen. |
112) | LWB Spënnchen, Spëndchen |
| ... Aufbewahren der Milch, meist nach Norden gelegen) — engem d'Sp. botzen (aufessen, ausräumen) — do as eng Sp.! |
| ... d'Sp. botzen (aufessen, ausräumen) — do as eng Sp.! (Vorrat) — hie mécht sech eng Sp. |
| ... eng Sp.! (Vorrat) — hie mécht sech eng Sp. (er legt sich Vorrat an). |
113) | LWB Spënot, Spinot |
| ... oder ewiger Spinat» (Rumex patientia) — genannt: éiwege Sp., Päinetsch; d. «Guter Heinrich oder wilder Spinat |
| ... Spinat» (Chenopodium Bonus-Henricus) — genannt: wëlle Sp., Päinetsch — cf. Gäm(me)fouss. |
114) | LWB Sperenzen |
| ... Pl.: «Torheiten, Meinungsverschiedenheiten» — maach keng esou Sp., Sperenzercher! — si hate Sperenzercher am Stot. |
115) | LWB Spëssigel |
| ...: «Igel» — e gesäit aus wéi e Sp. — cf. Kéi-sécker, Spéissigel. |
116) | LWB spëttelech, spëttlech, -lich, spëtterlech, -lich |
| ... et ëmmer — d'ganz Familje war nach ëmmer sou sp. — en huet mer dat esou sp. duer gedréckt — |
| ... nach ëmmer sou sp. — en huet mer dat esou sp. duer gedréckt — sp. laachen (hohnlächeln); 2) « |
| ... — en huet mer dat esou sp. duer gedréckt — sp. laachen (hohnlächeln); 2) «zum Spott herausfordernd, lächerlich |
| ...zum Spott herausfordernd, lächerlich» — dee geet fir all sp. Saach op d'Geriicht (für jede geringfügige, lächerliche Sache) |
| ... spëttleche Präis — Spruch: dräimol as gëttlech, véiermol as sp. |
117) | LWB Spëtz(t) |
| ...: 1) a. «Spitze» — d'Sp. vum Bam, vum Kiirchtuurm, vum Messer, vun der Fëschstaang — |
| ... Bam, vum Kiirchtuurm, vum Messer, vun der Fëschstaang — d'Sp. vum Krayong (das zugespitzte Ende des Bleistifts — cf. |
| ...(das zugespitzte Ende des Bleistifts — cf. Krayongsspëtzt) — d'Sp. vun enger Trupp (Truppenspitze) — d'Sp. vum Schong |
| ... — d'Sp. vun enger Trupp (Truppenspitze) — d'Sp. vum Schong (Schuhspitze) — huel eng Sp. (Messerspitze) |
| ... — d'Sp. vum Schong (Schuhspitze) — huel eng Sp. (Messerspitze) voll dervun, fir an d'Zopp — d' |
| ... d'Zopp — d'Stéck (Ackerfeld) leeft op eng Sp. aus — e geet op de Spëtz(t)e (vun den Zéiwen |
| ... er tritt hochnäsig auf) — hien as iwwerall un der Sp. (überall vorneauf) — dreif et nët (bis) op d' |
| ... (überall vorneauf) — dreif et nët (bis) op d'Sp.! — beim Ostereierticken: Sp. fir d'Ä, däint |
| ... nët (bis) op d'Sp.! — beim Ostereierticken: Sp. fir d'Ä, däint fiirt entzwä, auch: Sp. géint |
| ... Ostereierticken: Sp. fir d'Ä, däint fiirt entzwä, auch: Sp. géint Sp., Juff géint Juff, Hënner géint Hënner — |
| ... fir d'Ä, däint fiirt entzwä, auch: Sp. géint Sp., Juff géint Juff, Hënner géint Hënner — Zussetz. |
| ...-, Zéiwespëtz(t); b. «Mundstück» — d'Sp. vun der Päif — cf. Mond-, Zigare |
| ... «Stahl-Schreibfeder» — eng kromm, eng riicht Sp. — fréier gouf d'Sp. an de Käil gestach — |
| ... — eng kromm, eng riicht Sp. — fréier gouf d'Sp. an de Käil gestach — Zussetz.: Fiederspëtz(t); |
| ... Klautchen; f. — übtr. in der Redewendung: eng Sp. hun (einen leichten Rausch haben); g. «(Kreuz |
| ...Longwy (frz. Quatre-Bras) — ech wunnen an der Sp. — in Wasserbillig Stellenbez.: op der Spatz |
| ... der Redewendung: e sëtzt do wéi en Hond, dee séng Sp. dréit (ängstlich, bedächtig — C); 2) «Spitze |
| ...(zartes Zwirngewebe) — Spëtzen häkelen — eng gehäkelt Sp. — e Rack mat Spëtz(t)en — Bréisseler Spëtz(t)en; 3) |
118) | LWB Spëtzbouf |
| ... lescht Nuecht eraus — Rätsel: fir wat hänkt de Sp. um Gaalgen? Antwort: well de Stréck ze kuurz as |
| ... ze kuurz as (MKr. Nr. 820) — Schimpfwort: du Sp. (do)! — sou e Sp.! — abgeschwächt, oft |
| ... Nr. 820) — Schimpfwort: du Sp. (do)! — sou e Sp.! — abgeschwächt, oft bewundernd: «Schelm» — |
| ... «Schelm» — e laacht, e lauschtert wéi e Sp. — eise klenge Sp. (Mutter zum Kleinkind) — dazu: |
| ... e laacht, e lauschtert wéi e Sp. — eise klenge Sp. (Mutter zum Kleinkind) — dazu: |
119) | LWB Spëtzbouwegesiicht |
| ...N.: «Gaunergesicht» — en huet dat rengste Sp. (auch bewundernd von einem Jungen: schelmisch, geweckt); |
120) | LWB Spëtzbouwestreech |
| ... Adj.: «spitzbübisch» — en huet esou sp. gelaacht — dazu: |
121) | LWB Spëtzeglanz |
| ...glanz M. — in der Ra.: uewenerëm (e) Sp., ënnenerëm de Läpp nët ganz — dafür auch: |
122) | LWB spëtzeg, -ig |
| ...» — e spëtzegt Messer — spëtzege Kabes — eng sp. Zong (spöttisch, verletzend) — sief nëmmen hallef esou sp. |
| ... sp. Zong (spöttisch, verletzend) — sief nëmmen hallef esou sp.! — cf. spatz. |
123) | LWB spëtzen |
| ... Verb.: 1) «spitzen» — e Bläistëft sp. — e Poul (Pfahl) sp. — e Plouhar an |
| ...» — e Bläistëft sp. — e Poul (Pfahl) sp. — e Plouhar an der Schmëdd erleën a frësch sp. |
| ... sp. — e Plouhar an der Schmëdd erleën a frësch sp. (loossen) — spaßh.: fir en décke Su léiss |
| ... deen sech zwou Dose Bounestaachen op der Kopp (um Kapp) sp. — de Schwier spëtzt sech (zou — das Geschwür |
| ... — 't geet nët duer fir de Mond ze sp., et muss een och päife kënnen — d'Jëfferche |
| ...(coire); 2) — in dem Ausdruck: d'Ouere sp. (angestrengt horchen) — wat huet en d'Ouere gespëtzt! |
| ... Hond, d'Päerd huet d'Ouere gespëtzt; 3) — sp. goen — e geet bei dat Meedche sp. (sucht |
| ...3) — sp. goen — e geet bei dat Meedche sp. (sucht ihre Gunst zu erwerben); 4) «abblatten |
124) | LWB spëtzen, spëtzten |
| ...spëtzen, spëtzten Adj.: «aus Spitze» eng sp. Blus. |
125) | LWB Spëtzert |
| ... s. spëtzen sub 3) — wat mécht dee Sp. dann hei? |
126) | LWB Spezial |
| ... Viertel, ein Fünftel, ein Achtel Liter) — gët mer e Sp.! — cf. Miissen II, Patt sub |
127) | LWB Spezialitéit |
| ...Spezialität, Fach, Sondergebiet» — 't as nët méng Sp. (ich verstehe nichts davon) — léien (lügen) as |
| ...(ich verstehe nichts davon) — léien (lügen) as séng Sp. — eng Sp. vum Haus (Spezialgericht im Restaurant, selten |
| ... davon) — léien (lügen) as séng Sp. — eng Sp. vum Haus (Spezialgericht im Restaurant, selten privat). |
128) | LWB speziell |
| ... — dat as e spezielle Fall — en huet sech sp. gutt erausgezunn — a sp. hien as ëmmer derbäi — |
| ... Fall — en huet sech sp. gutt erausgezunn — a sp. hien as ëmmer derbäi — substantiv.: 't |
129) | LWB Spezioun |
| ... F.: «Quälerei, Schikane» — engem (eng) Sp. undoen — en huet de Leit vill Spezioun(en) ugedoen — |
130) | LWB Spiecht |
| ... Spiecht, Schwaarzspiecht (Schwarzspecht — Dryocopus martius) — (grousse) grénge Sp. (Grünspecht — Picus viridis) — (grénge) groe Sp. |
| ... grénge Sp. (Grünspecht — Picus viridis) — (grénge) groe Sp. (Grauspecht — Picus canus) — geblummelechte, gepiirpelte, grousse geblummelechte |
| ... (Grauspecht — Picus canus) — geblummelechte, gepiirpelte, grousse geblummelechte Sp., Bontspiecht (Buntspecht — Dendrocopos major) — Mëttelspiecht |
| ... major) — Mëttelspiecht (Mittelspecht — Dendrocopos medius) — klenge Sp. (Kleinspecht — Dendrocopos minor) — Ra.: Jidder Sp. |
| ... Sp. (Kleinspecht — Dendrocopos minor) — Ra.: Jidder Sp. säin Holz. |
131) | LWB spiechten |
| ...intr. Verb.: «spähen» (C) — dorëmmer sp. a storchen an ausfuerschen. |
132) | LWB spierwiesselen |
| ...intr. Verb.: 1) «herumschnüffeln» — dorëmmer sp. goen — dazu: |
133) | LWB Spigel |
| ...M.: 1) «Spiegel» — e grousse Sp. (Wandspiegel) — sou glat wéi e Sp. — de |
| ... e grousse Sp. (Wandspiegel) — sou glat wéi e Sp. — de Buedem huet geblénkt wéi e Sp. — kuck |
| ... wéi e Sp. — de Buedem huet geblénkt wéi e Sp. — kuck dech am Sp.! (nimm dich selbst |
| ... Buedem huet geblénkt wéi e Sp. — kuck dech am Sp.! (nimm dich selbst bei der Nase, ehe du |
| ... andern Vorwürfe machst) — hatt steet de ganzen Dag virum Sp. — dat stéchs de (der) nët hannert de Sp. |
| ... virum Sp. — dat stéchs de (der) nët hannert de Sp. (wirst du nicht so leicht vergessen, wirst du nicht |
| ... du nicht übersehen können) — stiech der dat hannert de Sp.! (merk dirs wohl!) — et wor ee Sp. |
| ... Sp.! (merk dirs wohl!) — et wor ee Sp. (an een) Äis dobaussen (sehr glatt durch Eis) — |
134) | LWB spigelen |
| ...: «(sich) spiegeln» — sech un (an) eppes sp. (eigtl. u. übtr.: sich daran wiedererkennen, sich zum |
| ... sich zum Beispiel nehmen) — et kann een sech dra sp. (sou propper as de Buedem) — de Buedem huet gespigelt. |
135) | LWB spiichten |
| ...spiichten intr. Verb. — in der Redewendung: sp. a stiichten (C). |
136) | LWB Spierkel |
| ... — C) M.: «Februar» — am Sp. — Ra.: wee vill Boune wëllt gewannen, muss |
| ...Ra.: wee vill Boune wëllt gewannen, muss sech am Sp. begannen. |
137) | LWB Spiirkelin, Spi(i)rkelesch, Spiirkelenn |
| ... F.: «Personifizierung des Februars» — d'Sp. rëselt hir Kleder (wenn es im Februar stark schneit) |
| ... Kleder (wenn es im Februar stark schneit) — d'Sp. huet siwe Mäntel un, sou dacks ewéi et schneit, deet |
| ... et schneit, deet s'een aus (Goe) — d'Sp. mat hire siwe (béise) Wënn as haut nammel Meeschter |
| ... es im Februar stürmt) — si gesäit aus wéi d'Sp., eng Spiirkelesch (vernachlässigt, mit zerrissenen Kleidern oder wenn |
| ... den Unterrock nicht ganz bedeckt — D) — wéi d'Sp. d'Grief fënnt, sou léisst de Mäerz se leien — |
138) | LWB Spill |
| ..., auch Einzelspiel — eigtl. und übtr.) — e Sp. mat der Kaart maachen — solle mer e Sp. (Spillche) |
| ... e Sp. mat der Kaart maachen — solle mer e Sp. (Spillche) maachen? — mir hun dräi Spiller gewonn(en) an eent |
| ... dräi Spiller gewonn(en) an eent verluer — ech maachen dat Sp. (ich wage das Spiel) — d'Sp. as op |
| ... maachen dat Sp. (ich wage das Spiel) — d'Sp. as op — d'Sp. as aus (eigtl. und |
| ... wage das Spiel) — d'Sp. as op — d'Sp. as aus (eigtl. und übtr.) — d'Sp. |
| ...Sp. as aus (eigtl. und übtr.) — d'Sp. as drun (verloren) — du hues dat Sp. muttwëlles |
| ... d'Sp. as drun (verloren) — du hues dat Sp. muttwëlles drugemaacht (verloren) — ech hat e schéint Sp. |
| ... Sp. muttwëlles drugemaacht (verloren) — ech hat e schéint Sp. (gute Karten) — wou (wéi) konnt ech mat deem |
| ...(gute Karten) — wou (wéi) konnt ech mat deem (schéine) Sp. verléieren (drugoen)? — alles an d'Sp. setzen (jeden |
| ... mat deem (schéine) Sp. verléieren (drugoen)? — alles an d'Sp. setzen (jeden Einsatz wagen) — alles op d'Sp. |
| ...Sp. setzen (jeden Einsatz wagen) — alles op d'Sp. setzen (übtr.) — et as (steet) vill um |
| ... (übtr.) — et as (steet) vill um (am) Sp. (übtr.) — 't steet vill am Sp. |
| ... Sp. (übtr.) — 't steet vill am Sp. (Einsatz) — der Däiwel hat d'Hand am Sp. |
| ... Sp. (Einsatz) — der Däiwel hat d'Hand am Sp. — der Däiwel mécht säi Sp. — a wann der |
| ... hat d'Hand am Sp. — der Däiwel mécht säi Sp. — a wann der Däiwel am Sp. wir! (ech maachen |
| ... Däiwel mécht säi Sp. — a wann der Däiwel am Sp. wir! (ech maachen et) — engem d'Sp. verdierwen — |
| ... Däiwel am Sp. wir! (ech maachen et) — engem d'Sp. verdierwen — 't as (jo) nëmmen e Sp. |
| ... d'Sp. verdierwen — 't as (jo) nëmmen e Sp. (keine ernste Angelegenheit, nur ein Spiel) — e wollt |
| ... ernste Angelegenheit, nur ein Spiel) — e wollt erëm gutt Sp. maachen (versöhnlich tun) — looss d'Fanger (do) aus |
| ... (versöhnlich tun) — looss d'Fanger (do) aus dem Sp.! — hien hat d'Fangeren do am Sp. — |
| ... dem Sp.! — hien hat d'Fangeren do am Sp. — Jong, du dreifs do e Sp., dat kritt |
| ...Fangeren do am Sp. — Jong, du dreifs do e Sp., dat kritt kee gutt Enn — dat as esou |
| ... dat kritt kee gutt Enn — dat as esou e Sp., do léisst een am beschten d'Fanger(en) dervun — |
| ... zum Spielen, Spielzeug» — ech hun deem Klengen e Sp. matbruecht — cf. Spillsaach, Spillgezei; c. übtr. |
| ...c. übtr. von Personen gesagt — ech hu mäi Sp. nët matbruecht (sagte der Ehemann, der seine Frau nicht |
| ... Ehemann, der seine Frau nicht mitgebracht hatte) — eist aalt Sp. (die Frau, vom Mann gesagt) — dat as e |
| ...(die Frau, vom Mann gesagt) — dat as e koppegt Sp. (eine schrullige Person) — 't as e léift |
| ...cf. Buttéck sub 4) — spaßh. beim Kegelspiel: e Sp. wéi Zaangs Kätt (fiktiver Name) säint; 2) |
| ... «Bühnendarbietung, Bühnenstück» — 't war e schéint Sp. — in Titeln (z. B. Theaterstücke): d'Sp. vun |
| ... schéint Sp. — in Titeln (z. B. Theaterstücke): d'Sp. vun der Bidden, vum wëlle Grof; c. «Musikinstrument |
| ... vum wëlle Grof; c. «Musikinstrument» — d'Sp. as futti; 3) «Spielraum» — d'Rad |
| ...3) «Spielraum» — d'Rad huet nët genuch Sp. — de Still huet zevill Sp. (cf. Sputt |
| ...Rad huet nët genuch Sp. — de Still huet zevill Sp. (cf. Sputt sub 1) — Zussetz.: Ball |
139) | LWB Spillbrécher |
| ... M.: «Spielverderber» — ech si kee Sp., ech maache mat; |
140) | LWB Spillkënnercher |
| ... — im Spw.: ee Kënnchen, kee Kënnchen, zwee Kënnercher, Sp.; |
141) | LWB Spillmann |
| ... — Raa.: wien dänzereg as, deem as jidd Sp. geriecht (dem ist jede Musik recht) — abweisend: ma |
| ... Musik recht) — abweisend: ma so, sin ech vläicht däi Sp.! (wenn jem. von einem andern zu viel verlangt) |
| ... jem. von einem andern zu viel verlangt) — wien de Sp. opsetzt (dangt), muss en och bezuelen (huet och eppes ze |
| ... soen) — en huet sech sou sat giess wéi e Sp. — cf. Geieklos; 2) (lok.) « |
142) | LWB spilleg, -ig |
| ...: 1) «brünstig» — d'Kou as sp. — sp. wéi e Maarkollef (sehr verliebt) — e |
| ...1) «brünstig» — d'Kou as sp. — sp. wéi e Maarkollef (sehr verliebt) — e mécht Aen |
| ... — cf. wibbeleg; 4) — im Ausdruck: sp. sin — dat Spill as nët sp. (dieses Spiel |
| ... im Ausdruck: sp. sin — dat Spill as nët sp. (dieses Spiel ist nicht zu verlieren). |
143) | LWB spillen |
| ... Stëppches, Stoppes, (mat de) Käle, mam Ball, mat de Jhicke sp. — Theater, Kino sp. — d'Kanner sp. (mateneen) — |
| ... Käle, mam Ball, mat de Jhicke sp. — Theater, Kino sp. — d'Kanner sp. (mateneen) — Mutter zum Kind, |
| ... de Jhicke sp. — Theater, Kino sp. — d'Kanner sp. (mateneen) — Mutter zum Kind, wenn es etwas verloren |
| ... es etwas verloren hat: 't as bei d'Kanner sp. — déi jong Honn sp. gär — e spillt wéi |
| ...t as bei d'Kanner sp. — déi jong Honn sp. gär — e spillt wéi en Äfalt, en Dabo, eng |
| ...(sehr schlecht, mit unverdientem Glück) — wie spillt? — ech sp. nach, ech hun nach ze sp. — ech sp. nët |
| ... wie spillt? — ech sp. nach, ech hun nach ze sp. — ech sp. nët méi (mat) — nenns du dat |
| ... ech sp. nach, ech hun nach ze sp. — ech sp. nët méi (mat) — nenns du dat do gespillt? |
| ... äis) gläich gespillt (soviel gewonnen wie verloren) — mir sp. aus an un (Kegelspiel: der letzte Wurf eines Spiels |
| ... Wurf eines Spiels wird auf das nächstfolgende angerechnet) — si sp. fir dem Käser säi Baart (um keinen oder um |
| ... Baart (um keinen oder um geringen Einsatz) — mir sp. fir näischt — ech hu mech fräi gespillt (nichts |
| ...(nichts verloren u. nichts gewonnen) — sech eng (Kaart) fräi sp. (cf. féx) — e spillt nach léiwer wéi en |
| ... e spillt nach léiwer wéi en ësst — zu Geselle sp. — op d'ägen Hand sp. — laanscht, fest drop, |
| ... ësst — zu Geselle sp. — op d'ägen Hand sp. — laanscht, fest drop, op d'Panz, an d'Schneid, |
| ... d'Panz, an d'Schneid, héich, hannelaanscht, op de Mordjëss sp. (beim Kegelspiel) — spill, datt eng (scil.: |
| ...: Käl) matgeet — op d'vollt (Spill), voll drop sp. — eng (Käl) eraus sp. (cf. Käl) — |
| ... d'vollt (Spill), voll drop sp. — eng (Käl) eraus sp. (cf. Käl) — spaßh.: sou spillt ee |
| ...(übtr.: mich fallen gelassen) — ënner engem Hittche, Hutt sp. — e spillt fir Geld — e spillt an der |
| ... den (de groussen) Här — hie brauch nëmmen den Här sp. (er braucht nicht zu arbeiten) — muss ech dann |
| ... nicht zu arbeiten) — muss ech dann ëmmer den Efalt sp.? (der Dumme sein) — hei gët nët laang |
| ... ënneschten Träpplécke gespillt (bei Hochwasser) — Sportspr.: si sp. an der Nationaldivisioun — Esch spillt e Sonndeg zu Rëmeléng |
| ... «ein Instrument spielen, Musik machen» — Gei, Trompett sp. — hie spillt gutt Klarinett — en huet (op der) |
| ... Musikstück?) — de Schoulmeeschter um Duerf muss dacks d'Mass sp. a sangen — Ra.: wie gär danzt, deem |
| ... — Ra.: wie gär danzt, deem as liicht sp. (cf. Spillmann) — lok.: jee jee, looss |
| ... werden» — d'Kou hatt gespillt — d'Kou sp. loossen; substantiv.: |
144) | LWB Spillen |
| ...Spillen N. — hien huet nëmmen d'Sp. am Kapp, an der Kopp — Zussetz.: a |
145) | LWB spilles |
| ...: «spielend leicht» — esou eppes mécht hie sp. — et as sp. gaang. |
| ...» — esou eppes mécht hie sp. — et as sp. gaang. |
146) | LWB Spiller(t) |
| ...» (Sport,Kegeln) — bes. Bed.: wien huet de Sp.? (wer ist am Spielen? wer spielt?); 2) |
147) | LWB spillereg, -ig |
| ... das Spiel versessen, mutwillig» — hien as nach esou sp. fir säin Alter — déi jong Honn si sp. |
| ... esou sp. fir säin Alter — déi jong Honn si sp. |
148) | LWB spionnéieren |
| ...Zussetz.: ausspionnéieren — substantiv.: ech hun dénges Sp. elo genuch — Abl.: |
149) | LWB Spioun |
| ...1) a. «Spion» — Aen ewéi e Sp.; b. «Beobachtungsspiegel am Fenster»; |
150) | LWB Spirebam |
| ...M.: «Speierling» (Sorbus domestica) — wëlle Sp. (Elsbeere — Sorbus torminalis). |
151) | LWB Spiral |
| ...Spirale» — 't huet d'Form vun enger Sp.; 2) «Spiralfeder» (C) — de |
| ...2) «Spiralfeder» (C) — de (d') Sp. an enger Auer — eng Sp., fir e Rouer |
| ... — de (d') Sp. an enger Auer — eng Sp., fir e Rouer opzemaachen, dee verstoppt as — |
152) | LWB Spirakel |
| ... Stadtbredimus) — dafür auch lok.: Radau — a mat Sp. (bei dieser Ansage muß der Spieler mit Trumpfsieben den |
153) | LWB spiren |
| ... mir hun nët vill vum Krich gespiirt, nët vill ze sp. kritt — ech hun d'Hänn nët méi gespiirt vu |
| ... um (u méngem) Waasser gespuurt (gemerkt, geahnt) — mir sp. keng Maus am Haus — Westösl. (z. B. Hoffelt): |
| ... — 't as frësche Schnéi gefall, mar gi mer sp. 3) refl.: «sich fühlen» — |
154) | LWB Spiz |
| ... «zarter, schmächtiger Mensch» — Echt.: e Sp. voa Jong — cf. Spizert. |
155) | LWB spizeg, -ig |
| ...: «schmächtig» — e spizege Bërschtelchen — eng sp. Fra — e spizegt Kand — e gët vun Dag |
| ... spizegt Kand — e gët vun Dag zu Dag méi sp. — cf. mo(ë)r sub 1), gouereg. |
156) | LWB spläissen |
| ..., Eechenholz) gesplass fir Liichtspéin ze maachen — Rubarb, Boune sp. — lok. Verbadj.: |
157) | LWB Spläiter |
| ... «kleiner Holzsplitter» — ech hu mir eng (e) Sp. an de Fanger gerass — ech hun eng (e) Sp. |
| ... Sp. an de Fanger gerass — ech hun eng (e) Sp. am Fanger — dafür auch: Splënter, Schläiter, Schläiss, Schlënter, |
158) | LWB Splack |
| ... 1) «Spalte, Riß, tiefe Schrunde» — eng Sp. an enger Fiels; 2) «Schlitz, Falte» |
| ...2) «Schlitz, Falte» (an Kleidungsstücken) — eng Sp. am Palto, an der Jupe — cf. Rass |
159) | LWB splécken |
| ...splécken trans. Verb.: «spalten» — Holz sp. — looss der d'Féiss sp. a géi op d' |
| ...spalten» — Holz sp. — looss der d'Féiss sp. a géi op d'Wäd! — loosse mer de Mëssel |
| ... a géi op d'Wäd! — loosse mer de Mëssel sp. (teilen) — e Stéck sp. (ein Feld der |
| ... loosse mer de Mëssel sp. (teilen) — e Stéck sp. (ein Feld der Länge nach teilen) — cf. drimmen, |
160) | LWB Splitt(er) |
| ...: «Splitter» (nur als Straßenbelag) — de Sp. ausféieren (bei Straßenarbeiten kleine Splitterhaufen längs der Straße anlegen) |
| ...(bei Straßenarbeiten kleine Splitterhaufen längs der Straße anlegen) — de Sp. verdelen (über die geteerte Straße verteilen). |
161) | LWB Splout |
| ... und übtr.: tüchtig gegessen) — looss mech noach e Sp. (e Spläizchen) hei ewechhollen! (vom Huf der Kuh). |
162) | LWB Spond |
| ... «der Anschlag, Falz» (Schreinerspr.) — de Sp. huet en Elektriker déi Fur genannt, déi en an d' |
163) | LWB Spontes |
| ...Spontes M.: «Geld» — deen huet Sp.! — cf. Geld, Knäpp, Mommes, Monéiten, Spoun |
164) | LWB Sport |
| ...Sport M.: 1) «Sport» — Sp. dreiwen, maachen — en as op de Sp. gekleet — |
| ...» — Sp. dreiwen, maachen — en as op de Sp. gekleet — dazu: |
165) | LWB Sportmanifestatioun |
| ...2) «Gaudi, Spaß» — Jongen, dat do gët Sp.! — wat kréie mir muer Sp.! — si |
| ... dat do gët Sp.! — wat kréie mir muer Sp.! — si haten hire Sp. mat him gedriwwen — |
| ... wat kréie mir muer Sp.! — si haten hire Sp. mat him gedriwwen — si haten hire Sp., fir |
| ... haten hire Sp. mat him gedriwwen — si haten hire Sp., fir hie rosen ze maachen — dat as e |
| ..., fir hie rosen ze maachen — dat as e Sp., dee mer nët gefällt — cf. Spaass, Spunnes; |
166) | LWB sportlech, -lich |
| ...lich Adj.: 1) «sportlich» — sp. gekleet — eng sp. Figur; 2) «fair» |
| ... 1) «sportlich» — sp. gekleet — eng sp. Figur; 2) «fair» — dat as nët |
| ... Figur; 2) «fair» — dat as nët sp. |
167) | LWB Spott |
| ... Spott M.: «Spott» — de Sp. mat engem (eppes) maachen — de Sp. an |
| ...» — de Sp. mat engem (eppes) maachen — de Sp. an den Nar mat engem dreiwen — deen |
| ... den Nar mat engem dreiwen — deen as voller Sp. — hien huet Sp. gelueden (eng ganz Hatt voll) — |
| ... engem dreiwen — deen as voller Sp. — hien huet Sp. gelueden (eng ganz Hatt voll) — dat as de Sp. |
| ... Sp. gelueden (eng ganz Hatt voll) — dat as de Sp. (mat der Mënschheet) gemaacht (z. B. bei zu hohen |
| ... zu hohen Forderungen) — Echt.: en hoat e bise Sp. (C) — mat hellege Saache mécht ee kee Sp. |
| ... Sp. (C) — mat hellege Saache mécht ee kee Sp. — e mécht gär de Sp. mat denen aneren, hie |
| ... Saache mécht ee kee Sp. — e mécht gär de Sp. mat denen aneren, hie selwer verdréit keen — in |
| ... in Ortsneckereien: wien duurch . . . kënnt ouni Sp., deen huet Gnod bei Gott — cf. Geck, |
168) | LWB Spottgeld |
| ... — in der Ra.: ech hun et fir e Sp. kritt (kaaft — weit unter dem Wert); |
169) | LWB spottes |
| ... Adj.: «spottend» — en huet et sp. Mond (Monns) gesot. |
170) | LWB Spoun |
| ...Ra.: wou gehuwwelt gët, do fale Spéin — e Sp. bei eppes maachen (mit einem Span verkeilen) — fréier |
| ...(mit einem Span verkeilen) — fréier hun d'Leit mam Sp. geliicht — de Sp. halen (früher: den Lichtspan halten, |
| ... — fréier hun d'Leit mam Sp. geliicht — de Sp. halen (früher: den Lichtspan halten, zur Arbeit leuchten) — |
| ... ze liichte sin aus Eechenholz (Dännenholz) gemaacht gin — de Sp. schnäizen (die Kohle vom Lichtspan entfernen) — eng Schéier |
| ...(die Kohle vom Lichtspan entfernen) — eng Schéier fir de Sp. ze schnäizen — Spéinercher sin och Holz (auch Geringfügiges |
| ... och Holz (auch Geringfügiges soll man achten) — kee Sp. (gar nicht[s]) — ech hu |
| ...(gar nicht[s]) — ech hu kee Sp. Holz am Haus fir Feier unzefänken — ech hu kee |
| ... Holz am Haus fir Feier unzefänken — ech hu kee Sp. verstan — en as kee Sp. besser — übtr. |
| ... — ech hu kee Sp. verstan — en as kee Sp. besser — übtr.: de Spoun hun, Spéin hun |
| ...(Geld, Vermögen haben — cf. Spontes) — en huet kee Sp., keng Spéin — de Sp. féieren (große Worte) |
| ... — en huet kee Sp., keng Spéin — de Sp. féieren (große Worte) — wat huet dee Spéin am |
| ...; 3) «Zündholz» — gëf mer e Sp. (Feier) — hues de kee Sp.? — cf. |
| ... — gëf mer e Sp. (Feier) — hues de kee Sp.? — cf. Fixspoun, Spinglad, Judd sub 5). |
171) | LWB Spun |
| ...Spun M.: «Geschenk» — de Sp. kréien (das letzte Geschenk, das das Patenkind [bei |
172) | LWB Sprang |
| ... Querlatte zum Überspringen» — d'Kanner maachen sech eng Sp. — cf. Ksp. Nr. 126. |
173) | LWB Sprangbur |
| ...» — zu einem Kind: da maach e schéine Sp.! |
174) | LWB Sprangstaang |
| ... «Sprungstab» — et kéim een nët mat enger Sp. driwwer (gesagt, wenn jem. sich zuviel auf den Teller |
175) | LWB sprangen |
| ... intr. Verb.: 1) «springen» — ech sp. mat gläiche Féiss iwwer de Stull — d'Kanner sp. |
| ... sp. mat gläiche Féiss iwwer de Stull — d'Kanner sp. am Säl — d'Béischte sin iwwer den Zonk gesprong(en) |
| ...: Knäpp = Spielsteine), lo kann ech sp. — d'Fësch sp. — 't as e Band |
| ...Spielsteine), lo kann ech sp. — d'Fësch sp. — 't as e Band vum Rad gesprong(en) — |
| ... wéi e Fillen, en Hues, e Réi — d'Muede sp. aus der Ham (Schinken) — d'Kanner sp. den |
| ...Muede sp. aus der Ham (Schinken) — d'Kanner sp. den Elteren haut iwwer de Kapp (tun was sie |
| ...(tun was sie wollen) — hie léisst se (d'Suë) sp. (er spendiert, gibt sein Geld leichtfertig aus) — da |
| ... spendiert, gibt sein Geld leichtfertig aus) — da looss eppes sp.! (gib ein Trinkgeld, eine Entschädigung!) — e spréngt |
| ... wéi gesprongen (es ist ein und dasselbe) — ee sp. don (jem. antreiben) — hie musst sp. (mußte |
| ... — ee sp. don (jem. antreiben) — hie musst sp. (mußte seine Stellung aufgeben) — dee spréngt déi aner |
| ... mehr gewählt) — da sprang! (geh!) — du kanns sp. (du kannst gehen, du bist frei) — da loosse |
| ... d'Gesiicht (an d'Zänn) gesprong(en) — iwwer d'Säl sp. (sich verfehlen, von einem Mädchen gesagt) — si gin |
| ... verfehlen, von einem Mädchen gesagt) — si gin op Iechternach sp. (zur Springprozession) — spréngs de mat oder gees de |
| ... cf. dangen) — Wetterregel: wa se dréchen zu Prüm sp., da sp. se naass zu Iechternach; 2) « |
| ... Wetterregel: wa se dréchen zu Prüm sp., da sp. se naass zu Iechternach; 2) «bersten, zerspringen» |
| ...: «beschälen, bespringen» — mir hun d'Kou sp. gelooss — huet d'Päerd gesprongen? — de Stéier spréngt |
176) | LWB sprangen |
| ... sprangen Adj.: — in der Redewendung: sp. Heilgen (springende Heilige — so wurden die Springer der |
177) | LWB spranges |
| ...spranges Adv.: «springend» — en as sp. komm. |
178) | LWB Sprass |
| ... komm (er wurde befördert) — en as um ieweschte Sp. (Wupp) ukomm — cf. Rong sub 2); |
| ... 2) «Stück Holz» — mir hu kee Sp. Holz méi am Schapp (gar kein Brennholz mehr) — |
179) | LWB spräden, spreden, spräen, spreën |
| ... Verb.: «spreiten, auseinanderbreiten» — Mëscht, Maulefskéip, Koufläpp sp. — Fluess, Wierk sp. — d'Duch an d'Wis |
| ... auseinanderbreiten» — Mëscht, Maulefskéip, Koufläpp sp. — Fluess, Wierk sp. — d'Duch an d'Wis sp., fir ze |
| ... — Fluess, Wierk sp. — d'Duch an d'Wis sp., fir ze bläächen — sprät déi Woll ausernee fir |
| ... sprät déi Woll ausernee fir ze dréchenen! — d'Wäiwaasser sp. vir der Mass (Weihwasser aussprengen) — Zussetz.: aus |
180) | LWB Sprät, Spreet |
| ...Spreite» — d'Wierk (Werg) läit op der Sp.; 2) «Bettüberwurf» — dafür auch: |
181) | LWB Spréchelchen |
| ...: «Sprüchlein, Gratulationsspruch» — d'Kand seet säi Sp. — da so elo däi Sp. (bring dein Anliegen |
| ... d'Kand seet säi Sp. — da so elo däi Sp. (bring dein Anliegen vor) — wat fir e Sp. |
| ... Sp. (bring dein Anliegen vor) — wat fir e Sp. (Beschwörungsformel) hues de opgesot, fir sou schéine Kabes ze |
182) | LWB Spréchwuert, Sprachwuert |
| ... Spréchwuert, Sprachwuert N.: «Sprichwort» — Sp., Wouerwuert. |
183) | LWB Sprei |
| ... — e Fësch mat ville Spreien — ech hun eng Sp. am Hals — Echt.: en Sprei am Au |
184) | LWB spreieg, -ig |
| ...grätig, grannig» — d'Makréile si mer ze vill sp. |
185) | LWB Spréif |
| ... — dafür auch: Spro (s. d.) — rout Sp. (Rosenstar — Sturnus roseus) — gouereg wéi eng Sp. |
| ... Sp. (Rosenstar — Sturnus roseus) — gouereg wéi eng Sp.; b. (lok.: Mosel) «Drossel» |
| ...2) «schmächtige Person» — kosend: du kleng Sp., du Spréifchen — abfällig: 't as jo |
| ... — abfällig: 't as jo nëmmen esou eng Sp.; 3) (lok.) «Art Rassel» |
186) | LWB spréissen |
| ... trans. Verb.: «spreizen, abstützen» — e Gruef sp. — cf. verspréissen. |
187) | LWB Spréng |
| ...) — in der R.: e geet op de Sp. (Spréngen [Ga] — heiratslustig) — dat si |
| ... [Ga] — heiratslustig) — dat si sénger Sp. (Possen, Streiche) — cf. sprangen. |
188) | LWB Spréngches, Spréngerches |
| ... Spréngches, Spréngerches — in dem Ausdruck (Kinderspiel): Sp. spillen (Springspiel). |
189) | LWB Sprengel |
| ... (aufspringen) muß, ehe man ihn rappt; man nennt denselben Sp. — Lux. Land, 1883, S. 456). |
190) | LWB sprengen |
| ... hun s'alt erëm gesprengt — übtr.: ee sp. (seine Entlassung veranlassen) — en as ëm séng Plaz |
| ...(ich mußte eine Runde ausgeben) — een an de Prisong sp. |
191) | LWB Spréngerlek, Sprénge(r)léng |
| ... lebhafter, schmächtiger Bursche» — a wat soll deen aarme Sp. dann do ëmrappen! 2) «Dreikäsehoch»— cf. |
192) | LWB Sprenkel, Sprénkel |
| ...2) «Stück (Holz)» — 't as kee Sp. Holz kleng gemaacht, fir d'Feier unzefänken — Nösl. |
| ... d'Feier unzefänken — Nösl.: ich ha kee Sp. Holz heibannen — cf. Sprack, Spréiss — Zussetz. |
193) | LWB Sprenkel, Sprénkel |
| ... leen d'Sprénkele vum Poulet op den Teller — de Sp. vun der Ham as nach jhust do — deen huet |
194) | LWB Sprenzdëppen |
| ...» (C) — lok. Vianden: e Kop wi en Sp.; 2) (lok.) «Dachtraufe». |
195) | LWB Sprëtz, Sprutz |
| ... a. «Feuerwehrspritze» — d'Kadette vun der Sp. (Dicks); b. «Spritzbüchse der Kinder» |
| ... Kot, wegspringendes Teilchen von Steinen, Metallen) — hie krut eng Sp. an d'A — d'Meedche gläicht sénger Mamm wéi |
| ... d'A — d'Meedche gläicht sénger Mamm wéi eng Sp. Waasser där aner — cf. Drëps; b. « |
196) | LWB sprëtzen, sprutzen |
| ... zevill! 2) «besprühen, bespritzen» — d'Planze sp. — d'Wéngerte gin elo mam Helikopter gesprëtzt — eng |
| ... d'Wéngerte gin elo mam Helikopter gesprëtzt — eng Fassad sp. — Zussetz.: be-, ewech-, |
197) | LWB Spriddel(chen) |
| ...F. sub 2) — Mutter zum Kind: da maach eng Sp.! — Ammenspr.: Spruddeli. |
198) | LWB spriechen |
| ... dafür: schwätzen, rieden) — den Här as haut nët ze sp., en as verreest — en as haut schlecht ze |
| ..., en as verreest — en as haut schlecht ze sp. (schlecht gelaunt) — hien as nët gutt op mech |
| ...(schlecht gelaunt) — hien as nët gutt op mech ze sp. (er mag mich nicht) — gutt sp. fir een |
| ... mech ze sp. (er mag mich nicht) — gutt sp. fir een (sich verbürgen) — engem eppes gutt sp. |
| ... sp. fir een (sich verbürgen) — engem eppes gutt sp. (für gut halten oder zusprechen — C) — en |
| ...(für gut halten oder zusprechen — C) — en Urtel sp. (ein Urteil fällen) — fräi sp. — schëlleg sp. |
| ... — en Urtel sp. (ein Urteil fällen) — fräi sp. — schëlleg sp. — déi aner Woch gët (d'Saach) |
| ... sp. (ein Urteil fällen) — fräi sp. — schëlleg sp. — déi aner Woch gët (d'Saach) gesprach — ' |
199) | LWB Spritt |
| ...(abfällig) «scharfer Schnaps» — dat as dee rengste Sp. (von schlechtem Branntwein gesagt); — cf. Spiritus; 2) |
| ... cf. Spiritt) — en huet nët fir zwéi Su Sp. (an der Schiirbel). |
200) | LWB Sproch |
| ...(Redensarten) — wat Spréch! — 't as en ale Sp. |
201) | LWB sprock |
| ... «spröde, brüchig, ungeschmeidig» — sprock(t) Holz — eng sp. Haut — de Goss as sp. — en huet den |
| ... sprock(t) Holz — eng sp. Haut — de Goss as sp. — en huet den Arem gebrach, en huet esou sp. |
| ... sp. — en huet den Arem gebrach, en huet esou sp. Schanken — sp. wéi den Noutemer Härgott (cf. Liischberg) |
| ... huet den Arem gebrach, en huet esou sp. Schanken — sp. wéi den Noutemer Härgott (cf. Liischberg) — sp. (kuurz) |
| ... — sp. wéi den Noutemer Härgott (cf. Liischberg) — sp. (kuurz) Fleesch (C — im Ggs. zu: zéit, stréiegt |
| ... 3) «schroff, abweisend» — sief nët esou sp.! — cf. brausch, stronzeg. |
202) | LWB Spronk |
| ... 1) «Sprung» — et as nëmmen e Sp. (bis dohin — nur eine kurze Wegstrecke) — hien |
| ... nur eine kurze Wegstrecke) — hien as op e Sp. bis bei den Noper (für kurze Zeit) — um |
| ... bis bei den Noper (für kurze Zeit) — um Sp. sin (drauf und dran sein) — e war um |
| ... sin (drauf und dran sein) — e war um Sp. fir fortzegoen — cf. Sprang, Spréng, Laf, Saz — |
| ... Spréng a Konschte gemaacht! — si sin him op de Sp. (op d'Spréng) komm (auf die Schliche gekommen) — |
| ...3) a. «Riß» — et as e Sp. am Glas; b. «Verwerfung» (Bergbau); |
| ... 4) «Begattung» — e geet op de Sp. — Zussetz.: Korspronk (Quelle der Korn). |
203) | LWB spronks |
| ... Adv.: «in Sprüngen» — si si sp. do komm — cf. spranges. |
204) | LWB Sprooch |
| ...» (Volks-, Landessprache) — déi däitsch, franséisch Sp. — d'Lëtzebuerger Sp. — besonders für die französische |
| ..., Landessprache) — déi däitsch, franséisch Sp. — d'Lëtzebuerger Sp. — besonders für die französische Sprache: d'Lëtzebuerger si |
| ... an d'Frankräich an an d'Belscht gaang, fir d'Sp. ze léieren — de Jong kann d'Sp. nach léiere |
| ... fir d'Sp. ze léieren — de Jong kann d'Sp. nach léiere goen, an da gesi mer wat e mécht |
| ... Sproochen; 2) «Sprachvermögen» — hien huet d'Sp. verluer (durch einen Schlaganfall) — do hat ech d' |
| ... verluer (durch einen Schlaganfall) — do hat ech d'Sp. verluer (war ich sprachlos) — d'Sp. follegt him |
| ... ech d'Sp. verluer (war ich sprachlos) — d'Sp. follegt him nët (er stottert, findet keine Wörter) — |
| ... him nët (er stottert, findet keine Wörter) — d'Sp. kënnt him nët (richteg) — d'Sp. wëllt nët méi |
| ... Wörter) — d'Sp. kënnt him nët (richteg) — d'Sp. wëllt nët méi recht bei him (er hat Sprachschwierigkeiten); |
| ... Sprachschwierigkeiten); 3) «Rede» — réck mat der Sp. eraus! — eppes zur Sp. bréngen — déi Sp. versteet |
| ...» — réck mat der Sp. eraus! — eppes zur Sp. bréngen — déi Sp. versteet en nët; 4) « |
| ... der Sp. eraus! — eppes zur Sp. bréngen — déi Sp. versteet en nët; 4) «Ausdrucksweise» — eng |
| ... «Ausdrucksweise» — eng däitlech, fein, gemeng, graff, ruckelzeg Sp. — du muss eng aner Sp. mat him schwätzen — |
| ... fein, gemeng, graff, ruckelzeg Sp. — du muss eng aner Sp. mat him schwätzen — séng Sp. as zevill gesicht — |
| ... du muss eng aner Sp. mat him schwätzen — séng Sp. as zevill gesicht — Zussetz.: Blumme-, |
205) | LWB Sproochgeléierten |
| ...» (meist iron.) — dat wor e grousse Sp.; |
206) | LWB sproochen |
| ...a. «gemütlich plaudern» — mir souzen do ze sp. an op eemol wor et spéit — hie sproocht gär; |
207) | LWB Sprössling |
| ...Sohn» (spaßh.) — wat mécht (schafft) de Sp. dann alt? |
208) | LWB Spruddel |
| ... F. u. M.: «Sprudel» — eng Sp. (eine Flasche Sprudel). |
209) | LWB spruddelen |
| ... wann d'Quätschegebääss kacht, da spruddelt et — d'Kanner sp. gär mam (am) Waasser (lieben es mit einem Strohhalm |
210) | LWB spuenesch |
| ... Echt.: spanisch) Adj.: «spanisch» — sp. Méck (a. Libelle — cf. Joffer sub B |
| ...sub B I, b. spanische Fliege — (Lypta vesicatoria) — sp. Kräit (Art harter Gips) — sp. Seef (Schmierseife) |
| ... (Lypta vesicatoria) — sp. Kräit (Art harter Gips) — sp. Seef (Schmierseife) — sp. Kränkt (1918 aufgetretene Grippe |
| ... (Art harter Gips) — sp. Seef (Schmierseife) — sp. Kränkt (1918 aufgetretene Grippe — cf. Gripp) — spuenesche |
| ...(1918 aufgetretene Grippe — cf. Gripp) — spuenesche Sauerampel — sp. Gras (Strand-Grasnelke — Armeria vulg.) — |
| ... Gras (Strand-Grasnelke — Armeria vulg.) — sp. Wand (Paravent) — e spueneschen Tiirmchen (spanisches Türmchen, |
| ... wéi spunnesch Salz (Berens, Kerfegsbloum) — dat kënnt mer sp. vir (ist mir unbegreiflich — cf. gotesch) — |
211) | LWB Spuenjen, Spuenien |
| ...N.: «Spanien» — en huet Schlässer a Sp. gebaut (Luftschlösser). |
212) | LWB Spuerbuch |
| ... N.: «Sparbuch» — Suen op d'Sp. setzen; |
213) | LWB Spuerkääss |
| ...Sparkasse» (Institut) — e schafft an (op) der Sp.; 2) «Sparbüchse»; |
214) | LWB spuersem |
| ...sam Adj.: «sparsam» — dat si sp. Leit; |
215) | LWB Spuer, Spur |
| ... 1) a. «Spur, Fährte» — d'Sp. vun engem Fochs, enger Kaz, engem Hond, engem Réi |
| ... Hond, engem Réi usw. — den Hond huet d'Sp. verluer (die Fährte verloren) — hien huet d'Sp. |
| ...Sp. verluer (die Fährte verloren) — hien huet d'Sp. verluer (ist aus dem Konzept geraten) — d'Sp. |
| ...Sp. verluer (ist aus dem Konzept geraten) — d'Sp. weist op d'Grenz zou — engem op d'Sp. |
| ...Sp. weist op d'Grenz zou — engem op d'Sp. hëllefen — den Hond as um Sp. — engem (eppes) |
| ... engem op d'Sp. hëllefen — den Hond as um Sp. — engem (eppes) op der Sp. sin — et as |
| ... den Hond as um Sp. — engem (eppes) op der Sp. sin — et as keng Sp. a keng Zeechen iwreg |
| ... engem (eppes) op der Sp. sin — et as keng Sp. a keng Zeechen iwreg bliwwen — e kënnt ägaangs vum |
| ... a keng Zeechen iwreg bliwwen — e kënnt ägaangs vum Sp. (er fällt gleich aus der Rolle) — bleif am |
| ... (er fällt gleich aus der Rolle) — bleif am Sp. vun der Wourécht! — et as keng Sp. méi vun |
| ... bleif am Sp. vun der Wourécht! — et as keng Sp. méi vun em ze gesinn; b. «Spurweite» |
| ... em ze gesinn; b. «Spurweite» — d'Sp. vun engem Won; 2) «geringe Menge» — |
| ... engem Won; 2) «geringe Menge» — eng Sp. Salz (Peffer) feelt an der Zopp — 't as |
| ... (Peffer) feelt an der Zopp — 't as keng Sp. méi do (nichts mehr vorrätig) — 't as |
| ... (nichts mehr vorrätig) — 't as hënt eng Sp. Schnéi gefall — en huet e(ng) Spiirche vu Baart — |
| ... gefall — en huet e(ng) Spiirche vu Baart — keng Sp.! (gar nichts, keineswegs); |
216) | LWB Spueren, Spuren |
| ...Plur. tant.: «Sporen» — dem Päerd d'Sp. gin — en deet, wat d'Päerd fir d'Sp. |
| ...Sp. gin — en deet, wat d'Päerd fir d'Sp. (er arbeitet nur unter Zwang — C) — en |
| ... C) — en as gelaf, wat d'Päerd fir d'Sp. deet. |
217) | LWB spueren |
| ... «sparen» — wann ee jonk as soll ee sp. fir den alen Dag — en huet gespuert a gespuert, |
| ...Brach) ze blosen! — deen Otem häss de der kënne sp.! (du hast umsonst gesprochen) — beim Abschiednehmen: spuer |
218) | LWB Spueren, Spueres |
| ...Spueren, Spueres N. — sou e Sp. as Knécken — Abl.: |
219) | LWB Spuerk |
| ...(eines abgehauenen Baumes, hervorstehende Wurzel) — ech sin iwwer e Sp. gefall; b. «Stück Holz» — Nösl. |
| ... jhust e puer Spierk am Monn — looss der dee Sp. erausrappen! 3) «Schössling» (zum |
| ...); 4) «Stichling» — Volksglaube: de Sp. as, grad wéi de Kaarp, de Fësch hiren Dokter |
220) | LWB Spuervull |
| ...» (Accipiter gentilis) — deen huet Aën ewéi e Sp. — cf. Dauwestéisser, Stoussvull, Héngerdéif. |
221) | LWB Spuet |
| ... «Spaten» — als Maß: gehei nach e Sp. Buedem derbäi — Zussetz.: Gräfespuet — cf. |
222) | LWB Spull |
| ... 1) «das zu spülende Geschirr» — d'Sp. steet nach do vun de Mëtteg; 2) «Abwasch, |
| ... des Spülens» — ech hun haut eng grouss (déck) Sp. ze maachen (klagt die Hausfrau) — méng Sp. as |
| ... (déck) Sp. ze maachen (klagt die Hausfrau) — méng Sp. as fäerdeg; 3) «das gespülte Geschirr» — |
| ...3) «das gespülte Geschirr» — ech muss d'Sp. nach araumen; |
223) | LWB Spulllomp |
| ... 1) «Spüllappen» — ech schloen der d'Sp. ëm d'Oueren — bas de mat enger Sp. gewäsch |
| ... d'Sp. ëm d'Oueren — bas de mat enger Sp. gewäsch (gin)? (zu einem Kind, das im Gesicht schmutzig |
| ... jo, so mer neen, so mer, ob s d'eng Sp. bas; |
224) | LWB Spullwaasser |
| ...: «Spülwasser, Spülicht» — dat as eppes wéi Sp., dat as dat rengste Sp. (von schalem Getränk, |
| ... dat as eppes wéi Sp., dat as dat rengste Sp. (von schalem Getränk, von zu dünnem Kaffee gesagt) — |
| ... Getränk, von zu dünnem Kaffee gesagt) — hie kritt d'Sp. an der Molkerei (zur Fütterung der Schweine). |
225) | LWB Spull |
| ... F.: 1) «Spule» — eng Sp. Zwir (cf. Bobin) — d'Wierk (Werg) op |
226) | LWB spullen |
| ...2) «ausspülen» — sech de Mond, d'Zänn sp. — Abl.: |
227) | LWB Spunnes |
| ... Spunn) M.: «Spott, Spaß» — de Sp. mat engem maachen (jem. an der Nase herumführen) — |
| ... fir Spott a Spunn déngen — 't gët haut Sp. — cf. Geck sub 2), Jux sub |
228) | LWB Sputt |
| ... «Spielraum» — d'Rad schléit, et huet zevill Sp. — d'Dir huet nët Sp. genuch — mir mussen |
| ... schléit, et huet zevill Sp. — d'Dir huet nët Sp. genuch — mir mussen der Dir méi Sp. gin — |
| ... huet nët Sp. genuch — mir mussen der Dir méi Sp. gin — an denen ale Biedem as tëschent den Dill |
| ... — an denen ale Biedem as tëschent den Dill zevill Sp. — zeitlich: mir brauchen nët ze prësséieren |
| ... ze prësséieren (brauchen äis nët ze tommelen), mir hun nach Sp. genuch — cf. Spill sub 4), Spillraum; |
| ... voan doheem hätt, da géing hee mat — hätts du Sp. doheem! |
229) | LWB Spuucht |
| ... 1) «ausgelassene Freude» — si haten hir(e) Sp. mat der Kaart — wat gouf dat eng Sp. mat |
| ... hir(e) Sp. mat der Kaart — wat gouf dat eng Sp. mat him! — Echt.: si hoat op ämol |
| ... — Echt.: si hoat op ämol su en Sp. (Eifer — C) — cf. Fuucht II sub |
230) | LWB Stackfluessfänkelchen |
| ...-fluessfänkelchen M.: «Hänfling» (Carduelis sp.) — cf. Fluessfänkelchen; |
231) | LWB Stéchlek, Stéchléng |
| ...: Stiechlek) M.: «Stichling» (Gasterotus sp.) — cf. Spuerk sub 5). |
232) | LWB Stripp |
| ... Stripp M.: «Ampfer» (Rumex sp.) — cf. Strëpp sub 7)b., Strief |
233) | LWB Tuerler |
| ... Tuerler M.: «Wasserkäfer» (sp.? — C) — cf. Trëndler. |
234) | LWB Tullep, Tulp |
| ...Pl. Tülipen) F.: «Tulpe» (Tulipa sp.). |
235) | LWB Waasserederes |
| ...-eibes F.: «Molch, Salamander» (sp.) — kleng, gemeng, grouss W. — cf. Schneider |
236) | LWB Waasserkällefchen |
| ... N.: «Wasserkäfer» (Agabus und Colymberes sp.); |
237) | LWB Wandmécher |
| ... (Larus marinus); 3) «Seeschwalbe» (Chlidonias sp.); 4) — s. -beidel; |
238) | LWB Vanill |
| ... «Heliotrop» (Heliotropium peruvianum); falsche Vanillebam (Catalpa sp.); 3) F. — s. Vanillsglace; |
239) | LWB wäiss |
| ... — Lilium candidum) — w. Luppéng (Lupine — Lupinus sp.) — w. Mais (Kartoffelsorte — cf. blo Mais) |
240) | LWB Wäissdar |
| ...-dar M.: «Weißdorn» (Crataegus sp.) — Frucht s. Millebéinchen sub 1); |
241) | LWB Weeblat |
| ...-blat N.: «Wegerich» (Plantago sp.) — cf. Vullesom sub 2)d. — Volksmed.: |
242) | LWB wëll |
| ... wëlle Kaff(é)i (Goldregen — Laburnum anagyroides; Lupine — Lupinus sp.) — wëlle Kiischtebam (Süß-, Vogelkirsche — |
243) | LWB Wollefsmëllech |
| ...mëllech F.: «verschiedene Wolfsmilcharten» (Euphorbia sp.) — cf. Hexemëllech; |
244) | LWB Zalomongssigel |
| ... Zalomongssigel M.: «Salomonssiegel» (Polygonatum sp.). |
245) | LWB Zonke(l)witzi |
| ... s. Zonkbutz; 2) «Goldhähnchen» (Regulus sp.). |